– Standardizovane stope incidence se kreću od 9,9 na sto hiljada žena u razvijenim zemljama svijeta, i u tim zemljama se karcinom grlića materice nalazi na jedanaestom mjestu obolijevanja u odnosu na sve maligne bolesti, do 15,7 na sto hiljada žena u nerazvijenim zemljama, gdje se ova bolest nalazi na drugom mjestu obolijevanja vezano za sve maligne bolesti. Generalno, u svijetu se nalazi na četvrtom mjestu obolijevanja.
Što se tiče Crne Gore i ovdje je zastupljenost dosta velika. Prema podacima iz 2017. godine, istraživanje koje je radila Svjetska zdravstvena organizacija pokazalo je da je karcinom grlića materice zastupljen u Crnoj Gori, i 54 su novo oboljele pacijentkinje prema podacima iz Instituta za javno zdravlje. Gotovo 50% žena koje obolijevaju su u reproduktivnoj dobi, što značajno usložnjava epidemiološku sliku ove bolesti – istakla je prof. Ljaljević.
Prim. dr sci med. Đurđica Ostojić, iz Instituta za javno zdravlje, objasnila je da na osnovu Nacionalnog programa za kontrolu raka i Nacionalnog programa za rano otkrivanje raka grlića materice, a i na osnovu Evropskih vodiča za kontrolu kvaliteta cervikalnog karcinoma u Crnoj Gori, zbog velike opterećenosti tom bolešču imamo podatke registra za maligne bolesti neoplazme, gdje je tokom 2013. godine ukupno registrovano 106 slučajeva novo oboljelih. Invazivniji rak grlića materice nalazi se na listi najučestalijih malignih tumora kod žena i zauzima četvrtu poziciju po učestalosti, a na petoj poziciji je karcinom tijela materice, ako se izuzmu nemelanomske neoplazme kože.
S obzirom da se karcinom grlića smatra bolešću koja se može izliječiti, jer ima dug preinvazivni period, kazala je dr Ostojić, može veoma efikasno da se kontroliše skriningom, a tretman preinvazivnih lezija i raniji stadijumi bolesti je uspješan.
– Institut za javno zdravlje, pod pokroviteljstvom Ministarstva zdravlja, počelo je da sprovodi skrining kao jednu preventivnu, multidisciplinarnu, javno zdravstvenu aktivnost među zdravom asiptomatskom populacijom žena sa prosječnim rizikom obolijevanja. Naravno, cilj je očuvanje reproduktivnog zdravlja žena kao i smanjenje incidence mortaliteta od raka grlića materice, i nadamo se da ćemo te ciljeve ostvariti u narednom periodu.
Prilikom izbora jako je važno da izaberemo najbolji skrining test koji ima najmanji broj lažno negativnih i lažno pozitivnih rezultata. Potrebno je bilo obezbijediti kadar i opremu. Naglašavam da je skrining besplatan za sve žene koje su osigurane kod Fonda za zdravstveno osiguranje. Potrebno je bilo obezbijediti infrastrukturu, mogućnost da se test reprodukuje, da nije komplikovan za izvođenje. Test koji Institut koristi je jednostavan, brz, bezbolan, prihvatljiv je od učesnica skrininga, pristupačan je i ima minimalne sporedne efekte. Prilikom priprema definisali smo institucije koje će sprovoditi i učestvovati u realizaciji programa, tako da je najveći teret pao na timove izabranih ljekara.
Čitav proces skrininga je podržan softverom, potrošnim materijalom, a razmišljalo se i o troškovima. Pokušali smo da mobilišemo i motivišemo žene da bi započele skrining. Radimo na podizanju svijesti kod žena, redovnih pregleda, ranog otkrivanja promjena i informišemo ih o fazama skrininga. U drugoj fazi smo vršili edukaciju timova ginekologa, osoblja koje radi na obradi testova u Institutu za javno zdravlje i isto tako timove za kolposkopiju koji su se dodatno edukovali. Uključeni su i patolozi i na kraju timovi za tretman – istakla je dr Ostojić.
Prema njenim riječima, za godinu i po dana pozvano je 3.010 žena, znači oko 40% žena. Odaziv je bio odličan, preko 97% i u tom periodu je uzorkovano oko 3.000 briseva.
Kada se saberu svi podaci za ovih godinu i po u Podgorici i za 18 domova zdravlja, od februara 2018. godine od 23.000 žena pozvano 13.591 žena, znači oko 60%, odazivalo se 9.900.
Prof. dr Aleksandra Vuksanović Božarić, iz Doma zdravlja Podgorica, govorila je o HPV inferkciji te objasnila vezu i nastanak karcinoma grlića materice, koji je jedan od malog broja visoko preventivnih karcinoma, odnosno vodeći uzrok smrti širom svijeta. Tretman preinvazivnih lezija je uspješan pa se rak grlića materice smatra bolešću koja se može izliječiti.
– Životna granica obolijevanja je pomjerena. Karcinom in situ se otkriva oko 35 godine života, invazivni nešto kasnije, od 48- 52 godine. U etiologji uzročnik je humani papiloma virus. Smatra se da je veza između humanog papiloma virusa i grlića veća nego što je pušenje i rak pluća, tako da je u skoro 100% slučajeva cervikalnog karcinoma dokazano prisustvo humanog papiloma virusa.
Uz kofaktore koji pogoduju omogućen je idealan teren za dejstvo virusa, to su nizak socio ekonomski status, rano stupanje u seksualne odnose, veći broj seksualnih partnera, pušenje, imunosupresija i dr. svakako su odlučujući u nastanku ovog obolijenja. Poznato je preko 120 različitih tipova humanog papiloma virusa, pri čemu oko 40 njih ima afinitet za genitalni epitel, a onkogeni potencijal 15 i više tipova. Lezije koje prethode karcinomu grlića materice su uvijek i apsolutno vezane za infekciju visokoonkogenim tipom virusa. Period inkubacije se smatra da je od tri nedjelje do osam mjeseci, a od nastanka lezije do obolijevanja potrebno je više godina. Podaci su da oko 70% slučajeva inficiranih u periodu od tri godine trpi regresiju.
Add comment