Imunološki pogled na problem krajnika
Osnovna i jedina funkcija krajnika jeste imunološka, odnosno, krajnici čine prvu liniju odbrane od invazije stranih antigena (bakterije, virusi…) koji su dospjeli u organizam alimentarnim ili respiratornim putem.
Osnovna pitanja koja se postavljaju u vezi sa problemom sa krajnicima jesu:
1. Kada krajnike operisati, a kada sačuvati ?
2. Do kada treba liječiti oboljele krajnike bez opasnosti po organizam ?
3. Kada odstraniti krajnike da korist bude veća od rizika ?
Na ova pitanja prevashodno odgovaramo procjenom koristi i rizika od operacije.
Da bi se odgovorilo, mora se sagledati:
1. Mjesto i uloga zdravih krajnika u organizmu
Mjesto krajnika u organizmu različito je stacionirano tokom istorijskog razvoja, od prvog opisa krajnika u 16. vijeku do saznanja u 19. vijeku da su to limfoidni organi. U drugoj polovini 20. vijeka krajnici su prepoznati kao sekundarni limfoidni organ u okviru MALT sistema (mukozni imuni sistem – MALT, engl. mucosa – associated lymphoid tissue). Njega čine limfoidno tkivo respiratornog epitela (BALT, eng. bronchus – associated lymphoid tissue) i limfoidno tkivo gastrointestinalnog trakta (GALT, eng. gut – associated lymphoid tissue).
Pojedini djelovi imunološkog sistema MALT-a imaju međusobno sličnu strukturu, ali postoji razlika između jednih i drugih oblika. Npr., između limfoepitelijalnog prstena ždrijela (gdje spadaju i krajnici) u odnosu na MALT sistem u gastrointestinalnom traktu.
Razlike postoje i u formi sekrecije pojedinih imunokompetentnih ćelija i molekula – unutar struktura u pojedinim sistemima. Postoji razlika u sekreciji imunokompetentnih ćelija između nepčanih krajnika i trećeg krajnika.
Iz ovih činjenica proizilaze dva bitna zaključka vezana za problem sa krajnicima.
1. MALT sistem (gdje spadaju i krajnici) većim dijelom je izdvojen sistem u odnosu na sistemski imunitet. Njegov nedostatak ne može biti u potpunosti nadoknađen sistemskim imunitetom.
2. Deficit jednog dijela ovog limfoepitelijalnog sistema ždrijela (gdje spadaju i krajnici), ne može se u potpunosti nadoknaditi drugim dijelom, npr. nakon operacije trećeg krajnika imunitet ne može biti u potpunosti nadoknađen prisustvom nepčanih krajnika zbog različitih imunokompetentnih funkcija koje se ovdje vrše. Kapacitet krajnika i trećeg krajnika da stvaraju imunokompetentne ćelije, da stvaraju imunoglobulin A (IgA) i sekretorni IgA smanjuje se u toku života. Znači, sve naše dileme u vezi sa odlučivanjem o operaciji krajnika manje su kod odraslih, ali je to veliki problem kod djece. Ove činjenice ne treba zaboraviti i stanje takve djece treba pratiti.
Treći krajnik je značajan za produkciju imunoglobulina A kod male djece. On proizvodi najveću količinu imunoglobulina A, više nego nepčani krajnici i time, prema najnovijim saznanjima, značajnije doprinosi razvoju lokalnog imuniteta u tkivu ždrijela.
Imunološka uloga ovog dijela limfoepitelijalnog prstena ždrijela (gdje spadaju i krajnici) jeste:
– Lokalna zaštita od infekcije – u gornjim aerodigestivnim putevima, humoralnim i celularnim (ćelijskim) mehanizmima adaptivnog, tj. sekundarnog imuniteta, a koji je u tijesnoj vezi i bliskom kontaktu sa urođenim mehanizmima imuniteta i jedno bez drugog ne mogu.
– Zaštita sistemskog imuniteta od prekomjerne antigenske (bakterijske, virusne… ) stimulacije gdje lokalni imunitet štiti sistemski imunitet od pretjerane antigenske stimulacije zaustavljajući antigene na samom ulasku u organizam, što ima značaj zaštite od autoimunih bolesti, tj. autoimune inflamacije.
Imunološki sistem limfoepitelijalnog prstena ždrijela vrši ove svoje funkcije preko dvije linije.
– Prva linija odbrane organizma jeste sinteza sekretornih imunoglobulina A sa imuno-globulinima A. IgA štiti faringalni epitel (farinks -ždrijelo) tako što sprečava bakterije i viruse da se za njega vežu.
Treći krajnik ima više uticaja u ovom smislu nego nepčani krajnik. Bitno je da se ova prva linija odbrane, tj. sinteza sekretornog IgA i blokada antigena na ulaznim površinama aerodigestivnih puteva odvija asimptomatski, pa organizam ne pokazuje nikakvu simptomatologiju da se odigravao neki imunološki događaj.
– Drugu liniju odbrane čini eksudacija i lokalno stvaranje imunoglobulina G (IgG) ili imunoglobulina M (IgM ) na sluznicama, tj. u samom lokalnom tkivu. U tkivu nastaje inf amacija koja, kada nije pretjerana, prirodna je odbrana organizma koja se klinički može dijagnostikovati, što znači da ima simptome i kliničke znake bolesti u odnosu na prvu liniju odbrane koja je klinički nedi-jagnostikovana. Ako je ova infamacija pretjerana ili hronična, može izazvati oštećenje organizma.
2. Imunološki rizici uvećanih – sekundarno uvećanih krajnika usljed hroničnih ili ponovljenih (rekurentnih) zapaljenja krajnika i limfoepitelijarnih struktura
Rizici zbog prisustva oboljelih (uvećanih krajnika) i trećeg krajnika su:
1. Učestalost / stalna prisutnost infekcije i prekomjerna antigenska stimulacija (bakterijama, virusima…).
Add comment