Povećan krvni pritisak, arterijska hipertenzija, česta je pojava kod osoba starih 65 godina života i više i obuhvata oko 50% slučajeva. U medicini je jedno vrijeme vladalo mišljenje da je on glavni faktor rizika za oboljenje srca, anginu pektoris i umiranje od moždanog udara. Da bi se liječio, širom svijeta su vršena ispitivanja visine njegovog nivoa. Jedno takvo ispitivanje uradio je dr Jovan Novosel. Ono se odnosilo na stanovništvo okoline Žabljaka, koje živi na nadmorskoj visini od 1.200 do 1.850 metara. Drugo istraživanje „Arterijska hipertenzija kao medicinsko-socijalni problem u Titogradskoj studiji”, koristio je dr Božidar Raspopović u odbrani doktorske disertacije 1987. godine. U ovim istraživanjima nije posebno analizirana hiperten-zija kod starih osoba.
Svjetska zdravstvena organizacija mijenjala je tokom vremena stav o visini nivoa krvnog pritiska koja je prediktabilna za liječenje. Uvidjelo se da je zakrečenje, arterioskleroza krvnih žila glavni uzrok povišenju krvnog pritiska, moždanom udaru, oboljenju srca i krvnih žila.
Krvni pritisak se mijenja zavisno od životne dobi, uslova života i spoljnih uticaja. Na njegovu visinu utiču brojni podražaji, kao što su: fizički napor, uzbuđenje, mentalni stres, spavanje, trudnoća, rast i razvoj, životna dob. Iako su vršena brojna ispitivanja visine njegovog nivoa, još nije usaglašeno mišljenje o tome koju granicu treba označiti kao mjerilo za arterijsku hipertenziju. Prema većini istraživača, ako je sistolični pritisak, ili gornji -kako se u narodu naziva, 160 mm Hg ili više, i ako je dijastolični pritisak 90 mm Hg ili više, takvo stanje treba trajno kontrolisati i liječiti.
Karakteristično je da krvni pritisak ima veći nivo u periodu poslije buđenja i poslije podne, između 15 i 19 časova, i to za oko 20 mm Hg iznad prosjeka. Kod gojazne osobe može biti registrovan lažno povećan krvni pritisak, zbog debljine nadlaktice. Pri ustajanju i stajanju sistolični krvni pritisak povećava se za oko 10 mm Hg. Međutim, kod starih osoba, sa oslabljenim refleksima za održavanje normalnog pritiska, može doći do pada nivoa pritiska, pa će takav neko pri ustajanju dobiti omaglicu.
To se dešava kada osoba iz toplog kreveta pođe u drugu prostoriju. Da bi se to izbjeglo, prije ustajanja treba na kratko sjesti i prodisati. Naročito je veliki skok nivoa pritiska kada osoba zaroni u hladnu vodu pa se on podigne i na 250 mm Hg, što može izazvati štetne promjene na krvnim žilama mozga. Krvni se pritisak može naglo povisiti kod izlaganja vozača bljesku automobila drugog vozača i prilikom naglog kočenja prevoznog sredstva.
Mjerenje krvnog pritiska
Krvni pritisak je pritisak protoka krvi na unutrašnji zid krvne žile. Klasično mjerenje njegovog nivoa potiče od italijanskog ljekara Rive Ročija (Riva Rocchi), od 1896. godine. To je takozvana palpatorna metoda, na osnovu palpiranja, osjećaja pulsiranja pulsa. Na ruci, neposredno iznad ručnog zgloba lako se može pronaći puls. Uobičajeno je da se visina krvnog pritiska iskazuje u milimetrima živinog stuba – mm Hg.
Prvi aparati za mjerenje krvnog pritiska konstruisani su na bazi živinog stuba. Cjevčica sa brojevima i rezervoarom žive povezana je sa manšetom, gumenom narukvicom, mijehom kojim se obavija nadlaktica. Upoređivanjem pritiska protoka krvi sa pritiskom vazduha u manšeti određuje se visina pritiska krvi. Naime, kada je pritisak uduvanog vazduha u manšeti veći od pritiska protoka krvi, protok krvi se zaustavlja i puls se ne osjeća, palpira. I obrnuto, kada je pritisak protoka krvi veći od pritiska vazduha u manšeti, krv će proteći i puls će palpirati, osjetiti se. Taj prvi opažaj pulsa, registrovan na aparatu mjerenja pritiska, označen je kao sistolični pritisak. Ovu jednostavnu metodu mjerenja krvnog pritiska, palpacijom pulsa, usavršio je ruski ljekar Nikolaj Korotkov, za vrijeme operacija i liječenja ranjenika u Rusko-japanskom ratu. Korotkov je uveo metodu auskult-acije, registrujući slušalicom pojavu tonova i šumova prilikom protoka krvi kroz krvnu žilu. Suština ove metode, mada je ovaj naučnik odredio pet faza protoka krvi, sastoji se u činjenici da se slušalicom konstatuje potpuni, nečujni prestanak tonova i šumova protoka krvi, što je označeno kao dijastolični pritisak.
Dijastolični pritisak je veći kada su male krvne žile na periferiji stisnute i kada je gustoća i količina krvi veća, kao i kod osobe koja ima strah ili je uzbuđena prilikom mjerenja krvnog pritiska.
U novije vrijeme pojavili su se brojni aparati, elektronski uređaji za mjerenje krvnog pritiska. Ovo svakako predstavlja prednost, jer se ne mora čekati da se nivo pritiska mjeri u ljekarskoj ordinaciji. Ipak, korisnici ovih aparata treba povremeno da provjere stanje svog pritiska posjećujući ljekara, jer je on najmjerodavniji da tumači rezultate mjerenja i efikasnosti liječenja.
Uslovi za mjerenje krvnog pritiska
Krvni pritisak je neophodno strpljivo i znalački mjeriti da bi se postavila prava dijagnoza povišenja ili sniženja, jer je to uslov za primjenu odgovarajuće terapije. On se mjeri u mirnoj, toploj prostoriji, u sjedećem ili ležećem položaju, poslije kraćeg odmora, na početku i na kraju pregleda. Da bi se isključilo postojanje ortostatske hipotenzije i drastičnije djelovanje primijenjenog lijeka, pritisak se mjeri i pri ustajanju, u stojećem stavu. Pravilo je da ispitanik skine odjeću, a ne da zavrće rukav ili da se mjerenje vrši preko veša. Ruka na kojoj se mjeri malo je odmaknuta od tijela. Poželjno je da je u visini srca, što nije pravilo i za primjenu aparata. Kod prvog mjerenja krvni pritisak se mjeri na obadvije ruke, a nekad i na nogama, postavljajući manšetu neposredno iznad koljena. Nejednakost nivoa pritiska na rukama ukazuje na promjene na luku aorte, a nemjerljiv pritisak na nogama može da ukaže na suženje na početku aorte, na koarktaciju aorte. Krvni pritisak je poželjno mjeriti nekoliko puta kod iste osobe, ako je on prilikom mjerenja bio povišen.
Add comment