Hiperlipoproteinemije su nasljedni ili stečeni poremećaji metabolizma lipida1 i lipoproteina koji se ispoljavaju povećanjem serumske koncentracije holesterola ili triglicerida ili istovremenim povećanjem obje ove lipidske komponente.
Hiperlipoproteinemije su, uz arterijsku hipertenziju i pušenje, jedan od najvažnijih faktora rizika za nastanak ateroskle-roze i ishemijske bolesti srca, po nekima i najvažniji.
Glavne lipidske frakcije u krvi su: holesterol, trigliceridi, masne kisjeline i fosfolipidi. S obzirom na to da su lipidi najvećim dijelom nerastvorljivi u vodi i ne mogu kao takvi opstati u vodenoj sredini plazme, oni se u njoj nalaze u obliku stabilnih koloidnih kompleksa sa bjelančevinama koje nazivamo lipoproteini. Metodom ultracentrifugovanja izdvajaju se sljedeće vrste lipoproteina: hilomikroni, lipoproteini vrlo male gustine (VLDL), lipoproteini male gustine (LDL), lipoproteini velike gustine (HDL) i lipopro-teini vrlo velike gustine. Holesterol je neophodni i sastavni dio organizma i nalazi se kao strukturna materija u svim ćelijskim membranama. Pored toga, on je izvorna supstanca za sintezu steroidnih hormona, vitamina D, žučnih kisjelina. Njegovo je porijeklo u organizmu dvojako: većina ćelija raspolaže sposobnošću da ga samostalno stvara, a drugi dio se unosi hranom. Oko 2/3 holesterola nastaje sintezom, a 1/3 unosi se hranom.
Od posebnog značaja su HDL i LDL holesterol. LDL holesterol, takozvani „loš holesterol”, taloži se na zidovima krvnih sudova i dovodi do ateroskleroze koja je uzrok ishemijske bolesti srca, moždanog udara, zapušenja perifernih arterija itd. Važno je napomenuti da je posebno toksičan oksidovani LDL holesterol, koji nastaje od slobodnih radikala. HDL (dobri holesterol) skuplja i odnosi višak holesterola iz krvi nazad u jetru, odakle se uglavnom putem žuči izlučuje u crijeva. Prosto rečeno, što je manje LDL a više HDL holesterola, utoliko je manji rizik od ateroskleroze i njenih komplikacija. Postoje primarne i sekundarne hiperlipoproteinemije. Primarne su urođene a nastaju zbog deficita gena odgovornih za sintezu receptora za koje se vezuje holesterol ili pak za sintezu aplipoproteina koji prenosi holesterol. Zbog toga je onemogućeno vezivanje aplipoproteina za receptor i ulazak holesterola u ćeliju, što ima za posljedicu njegovo nagomilavanje u krvi. Sekundarne hiperlipoproteinemije nastaju kao propratna pojava u okviru mnogih bolesti (dijabetes, gojaznost, bolesti jetre i žučnih puteva, bubrega, hiperurikemija, hipotireoidizam…) ili zbog djelovanja egzogenih činilaca kao što su hrana, alkohol i upotreba nekih ljekova (neselektivni beta-blokatori, tiazidski diuretici, kortikosteroidi, polni hormoni, citostatici…). Sekundarne HLP (oko 90%) daleko su češće od primarnih.
Trigliceridi se sastoje od glicerola za koje su vezane po tri masne kisjeline. Njihova osnovna uloga u organizmu je u tome da su energetski depo iz koga se zavisno od potreba oslobađaju masne kisjeline a iz njih procesom oksidacije energija potrebna za život i rad svih ćelija.
Povećan nivo triglicerida nalazimo kod osoba koje uzimaju veću količinu kalorične hrane, alkoholičara, dijabetičara, oboljenja jetre i žučnih puteva, hipotireoidizma, uzimanja nekih lijekova i, što je veoma važno istaći za savremenog čovjeka, psihičkog stresa.
KLINIČKA DIJAGNOSTIKA
U pitanju su izvjesne subjektivne tegobe i objektivni znaci za kojima treba uvijek tragati. Praktično se radi o dvije grupe simptoma i znakova. Prvi se obično sreću kada postoji veliko povećanje triglicerida a ispoljavaju se pojavom uvećane jetre i trbušnih bolova, od blagih i nekarakterističnih tegoba do vrlo jakih bolova tipa akutne upale pankreasa.
Druga grupa znakova nastaje zbog stvaranja depoa lipida u koži (kožni ksantomi), tetivama (tetivni ksantomi), na očnim kapcima (ksantelazme) i rožnjači (lat. Arcus cornealis). Bitnu karakteristiku hiperlipoproteinemija predstavlja izuzetno dug, nerijetko decenijama prisutan potpuno asimptomatski tok, za koje se vrijeme postepeno i progresivno odigravaju ateroskle-rotske promjene na zidovima krvnih sudova, tako da se promjene na arterijama srca, mozga, krvnim sudovima nogu, aorti najčešće otkrivaju u već poodmakloj fazi. Treba imati u vidu da sem ovakvog spontanog razvoja ateroskleroze postoji i akcelerisana ateroskleroza koja se razvija veoma brzo, a nastaje poslije transplantacije srca, raznih intervencija na arterijama (endarterekto-mija, perkutana transluminalna angioplastika sa ili bez ugradnje stenta i bajpas operacija). Otuda je od izuzetnog značaja energično snižavanje nivoa holesterola i drugih lipidskih komponenti kod ovih bolesnika.
Add comment