Šta treba da znamo o raku pluća
O raku uopšte
U zdravom organizmu obnavljanje ćelija je stalan proces koji je strogo kontrolisan. Ponekad postoji grupa ćelija koja se nekontrolisano dijeli i stvara izraslinu koju nazivamo TUMOR.
Tumori mogu da budu „dobroćudni” (benigni) ili „zloćudni” (maligni), među kojima je rak – kancer najčešći. Rak je grupa različitih oboljenja sa nedostatkom kontrole dijeljenja ćelija i sposobnošću da se dio ćelija putem krvi i limfe raznese u druge djelove organizma, gdje se stvaraju nove kolonije – metastaze. Karcinom pluća je jedan od vodećih uzroka smrti širom svijeta. Broj ljudi koji umiru od karcinoma pluća pokazuje značajni rast tokom poslednjih dvadeset godina.
Faktori rizika
Najvažniji faktor rizika je pušenje. Pušenje je odgovorno za 85 % slučajeva karcinoma pluća. Najćešće se javlja kod muškaraca pušača uzrasta od 50 do 70 godina a poslednjih godina zabilježen je izraziti rast broja oboljelih žena pušača. Takođe je povećan i rizik od obolijevanja kod ne-pušača koji su izloženi duvanskom dimu. Ostali faktori rizika su: izloženost radonu, azbestnoj prašini, naftnim derivatima, zagađenost vazduha, hronične opstruktivne bolesti pluća, tuberkuloza, tumori gornjih aerodigastričnih puteva, genetska predispozicija.
Patohistologija
Postoji nekoliko tipova karcinoma pluća koji su podijeljeni u dvije velike grupe: mikroćelijski karcinom pluća javlja se u 20% slučajeva i ima tendenciju ranog širenja putem krvi, najćešče u mozak, jetru, kosti, nadbubrežne žlijezde. Nemikroćelijski karcinom pluća ćešća je histološka forma i javlja se u 80% slučajeva. Adenokarcinomi i planocelularni karcinom najčešće su forme. Najrjeđe se patohistološki verifikuje gigantocelularni karcinom. Ostale forme karcinoma pluća rijetko kada se dijagnostikuju. Karcinoidni tumori su prelazne forme i javljaju se u manje od 5% slučajeva.
Stadijum bolesti
Mikroćelijski karcinom pluća obično se klasiikuje kao „ograničena bolest” (karcinom pluća se nalazi u jednom plućnom krilu i limfnim čvorovima u njemu) ili kao „proširena bolest” (karcinom je putem krvi proširen u grudnu šupljinu ili drugdje).
Nemikrocelularni karcinom ima sledeće stadijume:
• Stadijum I: Karcinom je prisutan samo u jednom dijelu pluća.
• Stadijum II: Karcinom se proširio u susjedne limfne čvorove ili okolno tkivo (zid grudnog koša).
• Stadijum III: Karcinom se više proširio unutar grudnog koša i unutar glavnih limfnih čvorova.
• Stadijum IV: Karcinom se proširio u ostale djelove tijela, npr. jetru, mozak, kosti.
Simptomi
Postoji više načina kojima se može dijagnostikovati karcinom pluća. Nekada se on otkrije tokom redovnog ljekarskog pregleda, ali postoje i slučajevi kada oboljele osobe imaju simptome koji traju po više mjeseci a da uopšte nijesu svjesni da se radi o karcinomu pluća. Najčešći simptomi karcinoma pluća su:
• Kašalj
• Iskašljavanje krvavog ispljuvka
• Nedostatak vazduha
• Bol
• Česte upale pluća ili bronhitis, koji se ponavljaju tokom dužeg vremenskog perioda
• Zamor
• Gubitak apetita i tjelesne težine
• Promuklost
• Oticanje lica i vrata
• Oticanje jagodica na rukama.
Karcinom pluća je bolest koja se teško dijagnostikuje. Često se događa da se u momentu otkrivanja bolest putem krvi proširila na ostale organe.
Dijagnostika karcinoma pluća
Hirurgija
Radiografija pluća. Ovo je jednostavan i brz test koji može da pokaže lokalizaciju, veličinu i poziciju tumora. Ponekad je ovo nedovoljan pregled jer često ne dobijamo dovoljno informacija o tumoru, a ne tako rijetko možemo dobiti normalan nalaz koji, ukoliko su prisutni simptomi, zahtijeva dodatne dijagnostičke postupke.
Kompjuterizovana tomografija – CT. Ovaj metod nam može dati podatke o poziciji tumora, veličini, invaziji torakalnog zida, zahvaćenosti medijastinalnih limfnih čvorova. Magnetna rezonanca se preporučuje samo u pojedinim slučajevima, npr. kod procjene zahvaćenosti medijastinalnih LGL i krvnih sudova.
Pozitron emisiona tomografija PET. Metoda zasnovana na primjeni radioobilježivača fluoro-dva-deoksiglukoze. U kombinaciji sa CT-om daje posebne podatke o zahvaćenosti medijastinalnih limfnih čvorova. Metoda je visoko senzitivna i koristi se u otkrivanju nevidljivih metapromjena, posebno ako se planira hirurško liječenje. Metoda se preporučuje u praćenju terapijskog odgovora, gdje može dati veoma korisne informacije.
Bronhoskopija je metoda kojom se potvrđuje dijagnoza. Izvodi se u lokalnoj ili opštoj anesteziji, uvođenjem endoskopa kroz nos ili usta i uzimanjem uzorka sa sumnjivog mjesta – biopsija tumora. Neophodna je radi patohistološke verifikacije bolesti.
FNA. Uzimanje uzorka tumora iglom kroz torakalni zid: Vrši se u lokalnoj anesteziji i pod kontrolom radioskopije ili ultrazvuka.
Medijastinoskopija je metoda koja se radi u opštoj anesteziji i kojom se dobijaju precizniji podaci o zahvaćenosti limfnih čvorova medijastinuma. Posebno je značajna ukoliko se planira operativno liječenje.
Liječenje karcinoma pluća
Karcinom pluća se može tretirati hirurgijom, hemioterapijom ili radioterapijom. Ovi tretmani se mogu sprovesti kao pojedinačni ili kombinovani, a odluku o tretmanu donosi multidisciplinarni tim (konzilijum ljekara), u zavisnosti od velikog broja faktora: prvenstveno tipa tumora, stadijuma bolesti, opšte kondicije i internističkog nalaza. Stadijumi bolesti za nemikroćelijski karcinom pluća i opcije liječenja:
Add comment