Šta je šećerna bolest?
Šećerna bolest je stanje hronične hiperglikemije (stalno prekomjerno povišen nivo šećera u krvi), koja nastaje usljed nedostatka stvaranja insulina, izostanka njegovog djelovanja ili usljed oba poremećaja. Insulin (hormon gušterače-pankreasa) omogućava ulazak glukoze (šećera) iz krvi u ćelije tkiva naših organa. Glukoza je izvor energije za funkcionisanje čovječjeg organizma. Usljed poremećaja u stvaranju i djelovanju insulina glukoza ostaje u krvi van domašaja ćelija. Postepeno dolazi do sve većeg povećanja nivoa šećera u krvi i nastanka šećerne bolesti.
Uzrok nastanka (etiologija) šećerne bolesti
Termin diabetes mellitus (šećerna bolest) opisuje metabolički poremećaj heterogene etiologije, koji nastaje sadejstvom naslijeđenih gena, faktora spoljašnje sredine i samog načina života.
Simptomi šećerne bolesti
Najzastupljeniji i najznačajniji poremećaj metabolizma na planeti i u Crnoj Gori je šećerna bolest. Osoba može imati dijabetes godinama prije nego se pojave simptomi bolesti i otkrije bolest. Skoro polovina od oboljelih osoba na svijetu ne zna da ima dijabetes. Klasični simptomi dijabetesa su: prekomjerno mokrenje, prekomjerna žeđ, gubitak u težini čak i uz povećan unos hrane, umor, mučnina, povraćanje i sklonost infekcijama.
Tipovi šećerne bolesti
Šećerna bolest se može razvrstati u sljedeće glavne kategorije:
1. Tip 1 šećerne bolesti (nastaje usljed destrukcije beta ćelija, obično vodi ka potpunoj nestašici insulina).
2. Tip 2 šećerne bolesti (nastaje usljed izostanka djelovanja i progresivnog gubitka sekrecije insulina).
3. Gestacijski dijabetes melitus (GDM) (tip šećerne bolesti dijagnostikovan u drugom ili trećem trimestru trudnoće).
4. Specifične tipove šećerne bolesti nastale usljed drugih uzroka, npr: monogenski dijabetični sindromi (neonatalni dijabetes i MODY dijabetes), bolesti egzokrinog pankreasa (kao cistična fibroza) i ljekovima ili hemijski indukovana šećerna bolest (kao kod upotrebe glukokortikoida, liječenja HIV/AIDS ili poslije transplantacije organa).
Tip 1 i tip 2 dijabetesa su različite bolesti čije ispoljavanje i napredovanje može veoma da varira. Obje bolesti se javljaju i kod djece i kod odraslih osoba.
Faktori rizika
Faktori rizika igraju veoma značajnu ulogu u nastanku dijabetesa tipa 2. Tako, nezdrava ishrana bogata šećerima, solju i mastima uz fizičku neaktivnost dovodi do gojaznosti, arterijske hipertenzije, predijabetesa (povišen nivo šećera u krvi) i hiperlipidemije (povećana koncentracija masnoće u krvi).
Neliječen povišen krvni pritisak, povišena glikemija, dislipidemija (visok holesterol i/ili snižena vrijednost HDL holesterola) i povećana tjelesna težina glavni su faktori rizika za nastanak bolesti srca i krvnih sudova, ali i značajni faktori rizika za nastajanje hronične bubrežne insuficijencije i dijabetesa. Ovi faktori rizika ne dovode samo do obolijevanja od šećerne bolesti i drugih hroničnih bolesti već su vodeći riziko-faktori umiranja od ovih bolesti.
Liječenje
Liječenje obuhvata pravilno uzimanje lijekova koje je ljekar prepisao, zdravu ishranu i odgovarajuću fizičku aktivnost, kao i smanjenje konzumacije akohola i prestanak pušenja.
Komplikacije šećerne bolesti
Stalno povišen nivo šećera u krvi štetno djeluje na krvne sudove i sve organe izazivajući komplikacije šećerne bolesti. Infarkt srca, moždani udar, gubitak vida, otkazivanje bubrega, gangrena udova i oštećenja živaca su teške, a i po život opasne komplikacije dijabetesa. Pogotovo udruženi zajedno: šećerna bolest (stalno prisutne visoke vrijednosti šećera u krvi), visok krvni pritisak i dislipidemija još češće dovode do komplikacija šećerne bolesti, koje prozrokuju invaliditet i prerano umiranje.
Mjere prevencije
Mjere prevencije se odnose na sprečavanje nastanka šećerne bolesti i na pojavu komplikacija. Tip 2 dijabetesa je jedini tip šećerne bolesti na čiji nastanak preventivne mjere mogu uticati u značajnoj mjeri. Preventivne mjere u cilju uspješnog liječenja bilo kojeg tipa dijabetesa i odlaganja pojava komplikacija su nezamjenljiv dio terapije svakog oboljelog.
Posljednje naučne analize i dalje nas učvršćuju u uvjerenju da se najmanje 80% obolijevanja, te rano umiranje od dijabetesa može spriječiti smanjenjem kardio-metaboličkog rizika. Rizik se dokazano i djelotvorno smanjuje putem ishrane, načina ponašanja-proaktivnog životnog stila, preventivnim pregledima, savjetima i ljekovima koje vam prepiše vaš doktor uz redovne kontrole.
Institut za javno zdravlje Crne Gore
Dodajte komentar