Spontani pneumotoraks (med. pneumothorax sponta-neus) predstavlja prisustvo vazduha u pleuralnom prostoru, tj. kolaps pluća koji nije posljedica povrede grudnog koša. Obično nastaje kod osoba starosti 20-40 godina i znatno se češće javlja kod muškaraca.
Pneumotoraks je u 20% slučajeva praćen pleuralnim izlivom. Kod jedne četvrtine bolesnika na rendgenskoj slici hidro-pneumotoraksa postojeća tečna kolekcija je krv, tj. postoji spontani hemopneumotoraks. Ponovna pojava pneumotoraksa sa iste strane – recidiv, nastaje kod 20-50 % slučajeva.
Spontani pneumotoraks može biti:
–Primarni -idiopatski
–Sekundarni
Ukoliko se po postizanju reekspanzije pluća radiografskom obradom ne uočavaju patološke promjene u plućima (tomografija, CT), radi se o primarnom spontanom pneumotoraksu: ova vrsta poremećaja nastaje prskanjem malih subpleuralno lokalizovanih bula nazvanih „blebs”
Za razliku od primarnog, kod bolesnika sa sekundarnim spontanim pneumotoraksom, radiografskim i/ili bioptičkim metodama moguće je utvrditi etiološki faktor.
Patogneza: da bi nastao pneumotoraks, neophodno je da pleura prije rupture bude na neki način oslabljena. Jedan od mogućih mehanizama je i ponavljano izlaganje vazduhom ispunjenih struktura. Ponavljane značajne promjene atmosferskog pritiska mogu oslabiti zid bule („blebs”), te dovesti do njihove rupture (Boyle-Mariotov zakon). Sigurno je da tome mogudoprinijeti i česte infekcije na nivou bronhiola.
Pneumotoraks kod visokih osoba astenične konstitucije objašnjava se slabijom vaskularizacijom visceralne pleure u gornjim djelovima pluća kao i njihovom povećanom osjetljivošću na promjenu uslova spoljne sredine.
Zbog navedenih patofizioloških činjenica, pneumotoraks je najčešće praćen restriktivnim smetnjama ventilacije uz smanjenje vitalnog, totalnog i funkcionalnog rezidualnog kapaciteta.
Sekundarni pneumotoraks:
a) Bule u plućima oboljelih od HOBP-a
b) Infekcije pluća – pneumonija – tuberkuloza – gljivične infekcije – apsces pluća.
c) Tumori pluća
– Primarni – Metastatski.
d) Ostali uzroci
– Eozinofilni granulom – Cistična fibroza – Urođene parazitarne ciste – Sarkoidoza – Plućna limfangioleiomiomatoza – Neurofibormatoza pluća.
Klinička slika: kod mladih, obično zdravih osoba sa pneu-motoraksom, opšte stanje nije narušeno. Oštar, probadajući bol u grudima na strani pneumotoraksa (rjeđe u sredogruđu ili ispod rebarnog luka), otežano disanje (postoji u 90% slučajeva). Ponekada postoji nadražajni kašalj.
Kod oboljelih od HOBP-a, čak i mali kolaps pluća može biti praćen izraženim otežanim disanjem, pa i cijanozom, što zahtijeva urgentno liječenje.
Dijagnoza se postavlja na osnovu kliničke slike i anamneze. Fizički nalaz: perkutorno hipersonoran zvuk, auskultatorno oslabljen do skoro nečujan disajni šum na oboljeloj strani grudnog koša. Problemi postoje kod HOBP-a kod kojih inače postoje poremećaji disajne funkcije i oslabljeno disanje (emfizem), a i kolaps pluća obično nije veliki. Sigurna dijagnoza postavlja se na osnovu rendgenograije i skopije pluća.
Liječenje: Može biti konzervativno i operativno. Konzervativno liječenje obuhvata opservaciju, pleuralnu punkciju – eksuflaciju i drenažu grudnog koša. Operativno liječenje podrazumijeva torakotomiju.
Uloga centara za plućne bolesti i tuberkulozu pri domovima zdravlja sastoji se u tome da na osnovu anamnestičkih podataka i kliničke slike, te pravovremene radiografije pluća, prepoznaju i postave brzu dijagnozu pneumotoraksa i bolesnika upute u odgovarajuće institucije radi deinitivnog i urgentnog zbrinjavanja.
Naše iskustvo potvrđuje stavove koji su dati u uvodnom izlaganju. Bolesnici su uglavnom mlađe osobe muškog pola, a imali smo i slučaj tuberkuloze kod osobe ženskog pola.
Piše: prim. dr Gani Karamanaga, spec. pulmolog
Add comment