Na Edukativnom skupu o bolestima srca, u Ulcinju, dr Aleksandra Nikolić Jegdić prezentovala je podatke Nacionalnog registra akutnog koronarnog sindroma. Upozorila je na statističke podatke i faktore rizika, ali i istakla značaj preventive
Šta pokazuju podaci Registra akutnog koronarnog sinroma Crne Gore? • Koji su faktori rizika i načini preventive?
Ističući slogan ovogodišnjeg Svjetskog dana srca KORISTITE SRCE ZA SVAKO SRCE dr Aleksandra Nikolić Jegdić, iz Instituta za javno zdravlje, uputila je poziv za aktivno preventivno djelovanje u cilju očuvanja zdravlja srca. Podsjećajući da su kardiovaskularne bolesti vodeći uzrok smrtnosti u svijetu, ona je upozorila da se do 2030. godine očekuje porast broja umrlih na 23 miliona.
Kakva je situacija u Crnoj Gori?
Prisutnost kardiovaskularnih bolesti u Crnoj Gori je slična kao u ostatku svijeta. One su i kod nas odgovorne za skoro polovinu svih uzroka smrti. Petinu umrlih od kardiovaskularnih bolesti u Crnoj Gori čine umrle osobe od ishemijske bolesti srca, a najčešći uzrok smrti u grupi ishemijske bolesti srca je upravo akutni koronarni sindrom — upozorila je dr
Nikolić Jegdić.
Svi podaci se provjeravaju
Nacionalni populacioni Registar akutnog koronarnog sindroma (akutnog infarkta miokarda i nestabilne angine pektoris) u Crnoj Gori počeo je da funkcioniše 2013. godine. Ovdje se registruju svi slučajevi akutnog koronarnog sindroma koji se dešavaju u cjelokupnoj crnogorskoj populaciji.
Upravo je ovakav način prikupljanja podataka, kako objašnjava dr Nikolić Jegdić, najbolji izvor podataka i jedino relevantan za praćenje obolijevanja i umiranja od akutnog koronarnog sindroma. Registar vodi Institut za javno zdravlje, a podaci se unose na osnovu dostupne medicinske dokumentacije (otpusne liste i sl.). Svaka prijava podataka se kontroliše.
Najveći broj podataka u Registru, kako je objašnjeno ovom prilikom, dobija se popunjavanjem prijave/odjave akutnog koronarnog sindroma od ljekara Kliničkog centra i opštih bolnica. Uključene su i druge zdravstvene ustanove: domovi zdravlja i Zavod za hitnu medicinsku pomoć i koristeći potvrde o smrti prate se fatalni slučajevi akutnog koronarnog sindroma koji se dešavaju van bolnice. Značaj i upotreba podataka Registra ogledaju se u sagledavanju obolijevanja i umiranja od akutnog koronarnog sindroma na području cijele Crne Gore, omogućavaju uvid u efikasnost liječenja oboljelih, praćenje bolničke i vanbolničke smrtnosti, planiranje opreme, kadra, prostora za dijagnostiku, liječenje i rehabilitaciju oboljelih. Podaci Registra su izvor za izradu programa prevencije i evaluaciju sprovođenja preventivnih mjera kao i procjenu troškova zdravstvene zaštite oboljelih.
Muškarci su ugroženiji
Uvođenjem Registra dobijen je veliki broj podataka o obolijevanju od AKS u Crnoj Gori.
2013. godine registrovano je 1.420 slučajeva akutnog koronarnog sindroma, što je utvrđeno kod 1.393 oboljele osobe, jer su pojedine osobe u toku jedne godine više puta obolijevale od akutnog koronarnog sindroma.
Muškarci češće obolijevaju od akutnog koronarnog sindroma. Po podacima koje je interpretirala dr Nikolić Jegdić, 63% oboljelih od akutnog koronarnog sindroma bili su muškog pola. 96% oboljelih stariji su od 45 godina, ali nije pošteđena ni mlađa populacija. Najmlađa osoba oboljela od akutnog koronarnog sindroma imala je 22 godine, a najstarija je bila žena stara 93 godine.
Preciznije rečeno, do 69. godine života više obolijevaju muškarci, ali poslije 70. godine života približno jednako obolijevaju i muškarci i žene.
75% slučajeva akutnog koronarnog sindroma, po podacima Registra, činio je akutni infarkt miokarda.
Nestabilna angina pektoris je dijagnostikovana kod 25% slučajeva. Kako je objasnila dr Nikolić Jegdić, najzastupljenija forma akutnog koronarnog sindroma kod hospitalizovanih pacijenata bio je infarkt miokarda sa ST elevacijom — u 41%. Zatim po zastupljenosti slijedi nestabilna angina pektoris (32%), a najmanje je bilo oboljelih od infarkta miokarda bez ST elevacije (27%).
Upozoravajući da je akutni koronarni sindrom veliki javnozdravstveni problem zbog privremene spriječenosti za rad i radne nesposobnosti, visokih troškova zdravstvene zaštite kao i na žalost prijevremene smrti, dr Nikolić Jegdić je navela da su u Crnoj Gori 32 % umrlih od akutnog koronarnog sindroma bili mlađi od 70 godina. Skoro polovina oboljelih od akutnog sindroma je u grupi radno sposobnog stanovništva.
Koristeći se metodom indirektne standardizacije za izračunavanje rizika obolijevanja i umiranja za opštine u Crnoj Gori, došlo se do podataka da je stanovništvo u opštinama: Mojkovac, Nikšić, Bar, Šavnik, Berane i Petnjica, Rožaje, Cetinje, Ulcinj, Pljevlja i Danilovgrad imalo veći rizik obolijevanja od drugih opština, a najveći rizik od obolijevanja bio u opštini Plužine.
2013. godine u Crnoj Gori od akutnog koronarnog sindroma umrlo je 214 osoba, od čega je 96% umrlo zbog akutnog infarkta miokarda.
32% umrlih od akutnog koronarnog sindroma umrli su prijevremeno (prije 70. godine života). Muškarci su više umirali (64% umrlih bili su muškog pola). Najmlađa osoba koja je umrla od akutnog koronarnog sindroma bio je muškarac od 38 godina, a najstarija je bila žena od 93 godine. Kod mlađih od 35 godina nije zabilježen nijedan smrtni ishod zbog akutnog koronarnog sindroma.
Veća smrtnost (veći rizik od umiranja) zabilježeni su u opštinama: Šavnik, Pljevlja, Ulcinj, Bar, Danilovgrad, Rožaje, Tivat, a Plužine su imale čak 2 puta veći rizik od umiranja u odnosu na cjelokupnu crnogorsku populaciju. Plav i Gusinje bili su ugroženi čak 2,5 puta više u odnosu na ostale, a najveći rizik od umiranja od akutnog koronarnog sindroma bio je u opštini Mojkovac.
Faktori rizika
Faktori rizika za nastanak kardiovaskularnih bolesti zastupljeni su u velikom broju kod oboljelih od AKS. Prema podacima na koje je ukazala dr Nikolić Jegdić, na prvom mjestu je prisutnost arterijske hipertenzije. Čak 84% oboljelih od akutnog koronarnog sindroma imalo je arterijsku hipertenziju. Slijede po zastupljenosti kod oboljelih pozitivna porodična anamneza, fizička neaktivnost, pušenje i hiperholesterolemija. Takođe, značajan broj oboljelih od akutnog koronarnog sindroma bili su dijabetičari (38%). Zabilježeno je da je više od 50% oboljelih od akutnog koronarnog sindroma pušilo duže od 25 godina i to više od 20 cigareta dnevno.
Pacijenti treba da se što prije jave ljekaru kada dobiju bol u grudima — naglasila je dr Nikolić Jegdić. Na žalost, kod 50% oboljelih prošlo je više od 5 sati od nastanka bola do prijema u koronarnu jedinicu.
50% oboljelih od akutnog koronarnog sindroma provelo je na bolničkom liječenju 6-13 dana. Lična anamneza ukazivala je da je 33% oboljelih imalo prethodnu anginu pektoris, a 21% oboljelih prethodni infarkt miokarda. — Ovi podaci ukazuju na veliki značaj sekundarne prevencije, kako se ne bi dešavali ponovljeni slučajevi akutnog koronarnog sindroma — kaže dr Nikolić Jegdić.
Studije su pokazale da uz optimalan medicinski tretman i farmakološku terapiju pacijenti koji su promijenili životni stil i pridržavaju se preporuka za fizičku aktivnost i pravilnu ishranu imaju za 54% manji rizik od ponovljenog akutnog infarkta miokarda, a ukoliko bi prestali sa pušenjem imaju za 43% manji rizik.
Najčešće komplikacije tokom hospitalizacije bili su poremećaji ritma i provođenja — 15%, zatim postinfarktna angina pektoris, infarkt miokarda za pacijente sa nestabilnom anginom pektoris, kardiogeni šok, reinfarkt, a najređe komplikacije su bile krvarenje, moždani udar i mehaničke komplikacije — kaže dr Nikolić Jegdić.
Podaci Registra pokazuju da je 42% oboljelih od akutnog koronarnog sindroma koji su liječeni u opštim bolnicama tokom hospitalizacije premješteno na dalje liječenje u Klinički centar Crne Gore.
Akutni koronarni sindrom je oboljenje koje ima visok letalitet, pa je u Crnoj Gori 2013. godine 15% oboljelih umrlo u prvih 28 dana od nastanka oboljenja. Letalitet za hospitalizovane pacijente iznosio je 5,6%. Studije su pokazale da 40-75% pacijenata umre zbog akutnog koronarnog sindroma prije nego što stigne do bolnice. U Crnoj Gori 2013. godine, 46% osoba koje su umrle od akutnog koronarnog sindroma su umrle prije nego što su stigle do bolnice.
Ističući činjenicu da su kardiovaskularne bolesti preventabilne, dr Nikolić Jegdić je navela da studijski podaci pokazuju da se kontrolom glavnih faktora rizika može spriječiti najmanje 85% prijevremenih smrtnih ishoda. Ona je, s tim u vezi, pozvala na poštovanje poziva Svjetske federacija za srce da hodamo, trčimo, vozimo bicikl, kako bi doprinijeli prevenciji kardiovaskularnih bolesti i promociji zdravih stilova života.
Anita Đurović
Add comment