Prim. dr Gordana Rašović
N. Eraković, J. Zonjić, S. Vučinić, M. Grubiša,
T. Šćepanović, A. Cvijović, P. Maraš, M. Djukić, D. Đurašković
Pojava i zvanično oglašavanje pandemije corona virusa – COVID -19, širenje velikom brzinom u svjetskoj populaciji i prodor na prostore Crne Gore uslovilo je proglašavanje epidemije i u našoj zemlji.
Ovakve situacije, uzrokovane dejstvom nepoznatog agensa, u kojima je zahvaćen i u riziku veliki dio populacije, imajući u vidu osnovnu djelatnost transfuzioloških ustanova a to je obezbjeđenje dovoljnih količina sigurne krvi za potrebe liječenja, predstavljaju veliki izazov za sve ustanove ovog tipa, pa i za našu ustanovu. Problemi se dešavaju upravo u toj osnovnoj djelatnosti tako da su mnoge razvijene zemlje kao što su Italija, Njemačka, Velika Britnija, zatečene naglim širenjem epidemije, zabilježile pad davalaštva od čak 60-90%.
Iako dosadašnjim saznanjima i iskustvom nije registrovano prenošenje COVID-19 infekcije transfuzijom krvi i komponenata krvi i transfuziološka služba se ne nalazi u prvoj liniji odbrane, uloga transfuziološke službe je od velike važnosti za funkcionisanje ukupnog zdravstvenog sistema u ovim uslovima.
Neizvjesnost trajanja epidemije i ograničen rok trajanja krvi/komponenata krvi, prijetili su da dovedu do nestašice ovog lijeka za zbrinjavanje hroničnih stanja hematoloških pacijenata, onkoloških pacijenata, porodilja, kao i zbrinjavanje urgentnih stanja a samim tim i do direktnog ugrožavanja ljudskih života i negativnog uticaja na kvalitet zdravstvene zaštite.
Ovakva situacija, svima nama nepoznata do sada, zahtijevala je ozbiljnu organizaciju i preduzimanje posebnih mjera koje će omogućiti realizaciju osnovne djelatnosti Zavoda u vanrednim okolnostima i prevenirati nestašicu krvi/komponenata krvi, nezamjenljivog lijeka humanog porijekla. Takođe, to je podrazumijevalo i pravovremenu nabavku potrošnog materijala neophodnog za obezbijeđivanje sigurnosti lijeka.
Najveći problem predstavljale su aktivnosti na prikupljanju krvi koje se sprovode u skladu sa Planom prikupljanja krvi Zavoda za transfuziju krvi Crne Gore usvojenog na godišnjem nivou a u cilju kontinuiranog obezbijeđenja adekvatnih količina sigurne krvi za potrebe građana Crne Gore i podršku zdravstvenim ustanovama u sistemu zdravstva.
Preduzimanje mjera propisanih od strane NKT-a koje pored univerzalnih mjera zaštite i držanja socijalne distance, koje su podrazumijevale i obustavu rada srednjih škola i fakulteta, rad od kuće zaposlenih u mnogim ustanovama, suspendovanje gradskog i medjugradskog prevoza kao i ograničenje kretanja, uslovili su nemogućnost realizacije godišnjeg Plana prikupljanja krvi Zavoda za 2020. godinu.
Odmah su otkazane sve planirane akcije u srednjim školama i fakultetima odnosno u populaciji mladih koji čine značajan udio u dobrovoljnom davalaštvu krvi.
Nakon neočekivano brzog širenja infekcije u svijetu i pojave prvih slučajeva u našoj zemlji, uporedo sa mjerama Instituta za javno zdravlje i NKT-a, sredinom marta se uvode mjere prevencije širenja Covid-19 infekcije u transfuziološku službu Crne Gore što dovodi do znatno manjeg broja davaoca a samim tim i značajnog smanjenja rezervi. Ipak još uvijek nakon dužeg perioda, uz sprovođenje donetih mjera, Zavod raspolaže pristojnim rezervama.
Već nakon prvih obaviještenja o pojavi i širenju corona virusa, u skladu sa Protokolom za djelovanje u vanrednim situacijama, Uprava Zavoda preduzela sledeće aktivnosti.
27.01.2020. godine – Dostavljanje uputstva ljekarima Zavoda koji rade sa davaocima krvi o postupanju pri selekciji davaoca krvi u skladu sa preporukama ECDC, SoHO, SZO;
13.03.2020. godine – Dopunski Upitnik za davaoce krvi na osnovu Preporuka Komiteta za vanredne situacije u skladu sa Međunarodnim zdravstvenim Pravilnikom dostavljen ljekarima u svim organizacionim djelovima Zavoda;
16.03.2020. godine – Pripremljen dokument “Mjere prevencije transmisije Covid-19 u transfuziološkoj službi Crne Gore”;
17.03.2020. godine – Uvedeni Info brojevi za sve organizacione djelove Zavoda (9);
18.03.2020. godine – Uspostavljena reorganizacija procesa rada zaposlenih u grupama u cilju zaštite zaposlenih;
Uspostavljeno izvještavanje na dnevnom nivou;
Praćenje stanja rezervi krvi/komponenata krvi.
Mjere prevencije transmisije Covid-19 u transfuziološkoj službi Crne Gore donešene su u cilju prevencije transmisije virusa COVID-19 među davaocima krvi i među osobljem Zavoda. Odmah nakon donošenja mjera i obezbijeđivanja dodatne opreme neophodne za sprovođenje istih kao i adekvatne zaštitne opreme, započeta je implementacija u svim OD Zavoda koji pokrivaju kompletnu transfuziološku službu na teritoriji naše zemlje.
MJERE PREVENCIJE TRANSMISIJE COVID-19 U TRANSFUZIOLOŠKOJ SLUŽBI
I FORMIRANJE KOORDINACIONOG TIMA – imajući u vidu organizaciju Zavoda na nacionalnom nivou i pružanje usluga i prikupljanja krvi na 9 lokacija.
II INFORMISANJE DAVAOCA KRVI
I GRAĐANSTVA
1. OBJAVA NA SAJTU ZAVODA (transfuzija.me) – Informacije davaocima krvi i dopunski upitnik;
2. USPOSTAVLJANJE INFO LINIJA ZA SVE INFORMACIJE DAVAOCIMA KRVI U PERIODU POJAČANOG NADZORA (9 ORGANIZACIONIH DJELOVA);
3. OBAVJEŠTENJE PUTEM MEDIJA O POJAČANIM MJERAMA NADZORA – TV obavještenje, flajeri i uputstva sa aktuelnom temom, socijalne mreže.
• Pitanja sadržana u dopunskom upitniku – simptomi, putovanja, kontakti;
• Savjeti.
III RAD SA DAVAOCIMA
1. DOPUNSKI UPITNIK;
2. POSEBAN PROSTOR NA ULAZU ZA TRIJAŽU;
• Individualni ulazak davaoca;
• Ispunjavanje dopunskog upitnika;
• Mjerenje temperature.
3. PODSJEĆANJE DAVAOCA NA OBAVEZNU PRIJAVU SIMPTOMA UKOLIKO SE POJAVE U NAREDNIH 48 h do 14 DANA NAKON DAVANJA KRVI – flajer sa brojem telefona;
OSOBLJE: Maske i rukavice
4. POSTAVLJANJE DEZINFEKCIONIH SREDSTAVA;
5. POJAČANA HIGIJENA RADNIH POVRŠINA NAKON I IZMEĐU INTERVENCIJE (stolovi za popunjavanje upitnika, prostor za Hb – stolovi, ležajevi za davaoce);
6. REDOVNO PRANJE RUKU I DEZINFEKCIJA;
7. UKLJUČIVANJE UV LAMPI (na mjestima koja ih posjeduju);
SPROVOĐENJE AKCIJA DDK
1. OTKAZIVANJE AKCIJA U SREDNJIM ŠKOLAMA I FAKULTETIMA DO TRAJANJA MJERA ZABRANE I PONOVNOG USPOSTAVLJANJA RADA;
2. REDOVNE AKCIJE ĆE SE SPROVODITI U SKLADU SA GODIŠNJIM PLANOM SPROVOĐENJA AKCIJA UZ POJAČANE MJERE NADZORA;
• Obavještenje organizatorima akcije o pojačanim mjerama prevencije širenja COVID 19, dostavljanje dopunskog upitnika i broja telefona na koji se davaoc može javiti ukoliko je neki od odgovora pozitivan;
• Dogovor sa organizatorom akcije o rasporedu dolaska davaoca kako bi se izbjeglo masovno okupljanje;
• Izrada Informatora za organizatore akcija DDK.
IV OSOBLJE
1. MJERE UNIVERZALNE ZAŠTITE KOD OSOBLJA U PRVOM KONAKTU SA DAVAOCIMA KRVI I PACIJENTIMA (rukavice, maske);
2. REDOVNO PRANJE RUKU I DEZINFEKCIJA.
V PROSTOR I OPREMA
1. POJAČANE MJERE ČIŠĆENJA PODOVA, POVRŠINA KOJE SE ČESTO KORISTE (toaleti) I DODIRUJU (kvake na vratima);
2. ČIŠĆENJE RADNIH POVRŠINA DEZINFEKCIONIM SREDSTVOM NAKON I IZMEĐU INTERVENCIJA (stolovi za popunjavanje uputnika, sto u prostoru za određivanje Hb, ležajevi za davaoce, zahvalni obrok);
3. UKLJUČIVANJE UV LAMPI (na mjestima koja ih posjeduju).
VI SARADNJA SA ZDRAVSTVENIM USTANOVAMA KOJE KORISTE KRV U LIJEČENJU
1. Obavijestiti bolnice o preduzetim mjerama opreza prilikom prikupljanja krvi;
2. Obavijestiti bolnice o nepostojanju dokaza o prenošenju COVID-19 putem transfuzije krvi;
3. Zatražiti od bolnica da izvijeste o pacijentima za koje se sumnja da su razvili posttransfuzijske simptome infekcije COVID-19 kako bi se omogućilo odgovarajuće prikupljanje podataka utemeljenih na dokazima;
4. Smanjenje na najmanju mjeru ili obustava elektivnog operativnog programa;
5. Dostavljanje porodičnim davaocima krvi Info broja Zavoda za transfuziju krvi Crne Gore radi informacije o potrebi obezbijeđenja krvi za potrebe svog pacijenta.
VII OBEZBIJEĐENJE SKRAĆENOG POSTUPKA NABAVKE NEOPHODNOG POTROŠNOG MATERIJALA, DEZINFEKCIONIH SREDSTAVA I DRUGIH SREDSTAVA UNIVERZALNE ZAŠTITE
Sve mjere predviđene dokumentom su uspješno realizovane. Navedenim mjerama je uz pojačane mjere dezinfekcije i poštovanje socijalne distance, predviđeno maksimalno smanjenje kontakta među davaocima.
U cilju opoziva jedinice krvi/komponente krvi i praćenja traga jedinice, svi davaoci koji su dali krv, dobijaju broj telefona na koji su u obavezi da pozovu ukoliko se u periodu od 48 – 72 sata nakon donacije, jave bilo kakvi simptomi prehlade ili gripa (temperatura, kašalj, kijanje). To je uobičajena procedura ali se u ovoj situaciji posebno naglašava.
Prilikom realizacije već planiranih ili naknadno zakazanih akcija dobrovoljnog davanja krvi, u strogo kontrolisanim uslovima se sprovode iste mjere u dogovoru sa organizatorom akcije, koji je u obavezi da organizuje dolazak davaoca pri čemu se pristupa pojedinačno i izbjegavaju okupljanja.
Pripremljeno je Radno uputstvo za djelovanje u vanrednim situacijama, koje podrazumijeva uspostavljanje kontakata sa Organizatorima akcija koje nisu planirane Godisnjim planom prikupljanja krvi. Ovom prilikom je izradjen i poseban Informator za organizatore akcija u skladu sa preduzetim mjerama prevencije širenja Covid 19 infekcije (npr. dolazak po 4 davaoca na pola sata kako bi se ispostovala propisana distanca). Prilikom donacije krvi poštovana je fizička distanca medju davaocima (raspored davaoca na svakom drugom ležaju).Takodje je angažovana i posebna grupa dobrovoljnih davaoca krvi na poziv.
– Uspostavljena je on line komunikacija sa korsnicima;
– Uvedeni Info brojevi za pružanje informacija i zakazivanje donacije;
– Obavještenja građana putem medija.
Uporedo sa navedenim aktivnostima, Zavod je aktivno pratio iskustva drugih transfuzioloških centara i učestvovao u komunikaciji sa kolegama iz regiona, Evrope i šire. Intenzivirali smo saradnju sa međunarodnim udruženjima, aktivno učestvovali na organizovanim webinarima od strane ISBT i SZO, a imali smo i svoje predstavnike na međunarodnoj radionici Webinar „Global community forum – Impact of COVID-19 Pandemic on Blood Availability and Donor Management“, gdje su svoja iskustva izložili čelnici transfuzioloških službi Sjedinjenih Američkih Država, Kanade, Španije, Južne Afrike, Egipta, Brazila. Zaključci su bili da doniranje krvi mora biti nastavljeno, te da bi djelovanje u suprotnom smjeru dovelo u pitanje funkcionisanje zdravstvenog sistema države.
Takođe, održavana je intenzivna komunikacija sa Evropskom komisijom –SoHO sektor i EDQM-om Savjeta Evrope putem video konferencija i učešća u izradi ažuriranih preporuka vezano za COVID-19 pandemiju.
U periodu aktivne epidemije od 16.03- 01.06.2020. godine:
– Registrovano 3209 davaoca krvi a prikupljeno je 2798 donacija krvi na nivou Crne Gore što je za oko 40% manje nego u istom periodu prošle godine. Zbog uvođenja i poštovanja strožijih kriterijuma pri selekciji davaoca, broj odbijenih davaoca je bio znatno veći;
– Na poziv Zavoda u ovom periodu odazvalo se 76 dobrovoljnih davaoca registrovanih na poziv;
– Realizovano je 44 akcije dobrovoljnog doniranja krvi pod posebnim mjerama Zavoda za organizovanje i sprovođenje akcija DDK;
– Testirano 2798 jedinica krvi pri čemu je izvedeno 10 876 testova;
– Pripremljeno 7198 komponenata krvi;
– Izdato 6113 jedinica komponenata krvi;
– Zbrinuto oko 3800 pacijenata;
– Zbrinuto 989 urgentnih stanja.
Zavod za transfuziju krvi Crne Gore je, od momenta uvođenja posebnih mjera od strane NKT-a, uspješno odgovorio svim zahtjevima zdravstvenog sistema i zbrinuo sve pacijente u Crnoj Gori koji su zahtijevali transfuziološku potporu
Ovo smo uspjeli zahvaljujući zalihama koje su u prvom momentu bile na zadovoljavajućem nivou, daljim obezbijeđenjem kontinuiteta prikupljanja krvi uz poštovanje mjera prevencije, kao i racionalnoj primjeni krvi, a što još jednom pokazuje ozbiljnost pristupa, izuzetan profesionalizam i stručnost osoblja Zavoda.
Organizacija Zavoda kao JZU organizovane na nacionalnom nivou i preduzimanje neophodnih mjera omogućilo je da Zavod sa svojim rezervama, uspješno odgovori potrebama u prvom naletu epidemije i u daljem toku, obezbijedi kontinuitet u obezbjeđivanju krvi/komponenata krvi za potrebe zdravstvenog sistema naše zemlje.
Dodajte komentar