“Sportske povrede su povrede muškaraca i žena u svim životnim dobima, koji učestvuju pojedinačno ili grupno u organizovanim ili neorganizovanim sportskim aktivnostima“.
Pozitivni uticaj bavljenja sportom na ljudsko zdravlje daleko nadmašuje negativni uticaj koji se manifestuje sportskim povredama. Danas sportske povrede čine 10-15% svih povreda u opštoj traumatologiji. Najčešče se povređuje koljeno, nadkoljenica, skočni zglob, rame, šaka i prsti, glava i lice, stoplao, potkoljenica, prepona, leđa, lakat, ručni zglob, ahilova tetiva itd.
Povrede mogu biti lake i teške, akutne i hronične, koje nastaju zbog prenaprezanja i hroničnih trauma.
Prevencija sportskih povreda podrazumijeva:
– pravilnu orijentacija ka adekvatnom sportu i pravilnu selekciju sportista,
– dobru pripremljenost i takmičarsku spremnost,
– pravilno zagrijavanje i hlađenje kao dio svakog treninga i takmičenja,
– kvalitetna sportska borilišta, kvalitetnu zaštitnu opremu,
– kvalitetno saniranje prethodnih povreda.
Kod sportista i rekreativaca zbog velikih napora, brzih i snažnih pokreta i kontakata, često dolazi do povreda. Precizna dijagnostika vrste I intenziteta povrede uslov je za izbor daljeg tretmana povrijeđenog, pravilnog načina liječenja, što je uslov brzeg oporavka i vraćanja na trening i takmičenje.
U dijagnostici se koristi više metoda: radiografija, ultrazvuk, kompjuterizovana tomografija, magnetna rezonanaca, scintigrafija i angiografija. Za kvalitetnu dijagnostiku neophodna je kvalitetna oprema i izbor prave metode snimanja, što je uslovljeno i dobrom saradnjom sa ordinirajućim ljekarom i pacijentom.
Ultrazvuk je zbog neškodljivosti, lake dostupnosti i mogućnosti čestog ponavljanja metoda izbora za dijagnostiku povreda mišića. Longitudinalnim i transverzalnim presjecima se brzo može ustanoviti parcijalna ili potpuna rupture mišica, velikih tetiva (ahilove i patelarne), postojanje hematoma. Pregled je najbolje obaviti u vremenskom intervalu od 2h do 48h od povrede. U prva dva sata hematom je u formiranje, a poslije 48 sati se razliva u okolna tkiva i izvan mišića. Pregledi se vrši linearnom sondom od 5 do 12MHz.
Mišićno tkivo je osnov fiziologije sporta, ali zato i centralni problem sportskog traumatizma.
Mišićne povrede se na osnovu kliničnog nalaza klasifikuju na:1- bol u mišićima kao posljedica zamora, 2- grčevi u mišićima, 3- istegnuća bez prekida vlaka i krvarenja, 4- parcijalna ruptura mišića, 5- totalna ruptura mišića. Kod prva tri oblika ne diferenciraju se eho promjene u mišićnom tkivu. Parcijalna i totalna ruptura se dijagnostikuje ultrazvučnim pregledom.
Mišići se ultrazvučnim pregledom prikazuju kao hipoehogene strukture odvojene međusobno vezivnotkivnim septama i fascijama.
S obzirom na ultrazvuk, povrede mišića se dijele na tri stepena. Prvi stepen su blage povrede bez jasno vidljivih ultrazvučnih promjena. Drugi stepen se manifestuje pojavom hipoehogenoe zone hematoma nejasno konturisane sa prekidom kontinuiteta mišićanih vlakana promjera do 20mm. Treći stepen obuhvata teške povrede mišića, gdje uz prateći hematom postoji prekid mišićnih vlaka veći od 20mm.
Povrede zglobova, tetiva i ligamenata najčešće su sportske povrede. One čine, zavisno od vrste sportu, između 37 i 75% svih sportskih povreda.
Tetive spajaju mišiće sa kostima a ligamenti povezuju kosti. Tetive se sastoje od vezivnih i kolagenih vlakana i obavijene su tankom vezivnom opnom. Duge tetive imaju sinovijalne ovojnice koje imaju dva sloja – spoljašnji i unutrašnji. Enteza je tetivna insercija za kost. Proksimalne mišićne insercije su široke, a mišićna masa skoncentrisana proksimalno. Distale insercije su aponeurotične, jer mišićnu snagu treba prenijeti na daljinu.
Oboljenja tetiva su:
– entesitis; oboljenje tetivne insercije koje nastaje zbog dugotrajnog selektivnog naprezanja (teniski lakat, skakačko koljeno, bolna prepona kod fudbalera…),
– tenosynovitis; oboljenje tetivnih ovojnica,
– tendinitis; degenerativno oboljenje tetive zbog ponavljanih trauma i prenaprezanja,
– ruptura tetive; može biti potpuna i nepotpuna, nastaje naglim istezanjem i jakom kontrakcijom. Najčešće se dešava na Ahilovoj tetivi, tetivama dugih fleksora potkoljenice, adduktora natkoljenice, na gornjim ekstremitetima tetiva – muskulus biceps brahii, tetive rotatorne manžetne i tetiva dugog ekstenzora palca.
Ligamenti su zglobne veze, stabilizuju i štite zglobove, obezbjeđuju im čvrstinu i sprečavaju prekomjerne pokrete.
Povrede mogu biti:
– elongaciona distrozija – kada je ligament očuvan,
– laceraciona distorzija – ligament je djelimično pokidan,
– rupturaciona distorzija – potpuni prekid ligament.
Kod jakih sila istezanja može doći i do odlamanja manjih djelova kosti (avulzija). Najčešće se povređuju skočni zglob, koljeno, lakat, rame, šaka sa prstima i stopalo.
Najčešće povrede koje se mogu dijagnostikovati ultrazvukom su:
Povreda Ahilove tetive; najčeše se javlja kod muškaraca rekretaivaca, između 30 i 50 godina, bivših aktivnih sportista, a od aktivnih sportista kod trkača, košarkaša, fudbalera, gdje su trčanje i skokovi osnovne komponente sportske aktivnosti.
Add comment