Prema nekim procjenama, na 100 stanovnika u Crnoj Gori dolazi 14 komada vatrenog oružja. Da li je to mnogo, ili malo, za validan komentar potrebne su neke dodatne informacije, recimo kako je to u okruženju i drugdje, nakon čega bi mogao uslijediti neki objektivniji sud. Lično mislim da je ta brojka isuviše velika, pogotovo ako se prisjetimo narodne mudrosti: „I prazna ponekad puca”.
Ranije se vjerovalo da je muškarac ovdje odvajkada živio od oružja i za oružje (džeferdar). Vatreno oružje u minulim epohama imalo je poseban značaj, a uspješnost i spretnost u baratanju njime važila je kao društveno potrebna i poželjna osobina. Za oružje se bez zazora ginulo, njime su se mnogi ponosili i dičili. Njegovo prisustvo značilo je odvažnost, kuraž, bogatstvo i slično. Sa njim su se mnogi znali identifikovati: „Žalije mu bistra džeferdara,/ no da mu je ruku salomio.”
Vjekovni ratni ambijent i okolnosti stvorili su mitsku predstavu i kult o oružju i njegovoj upotrebi kod Cnogoraca. Danas oružje nema naznačenu vrednost, jer ga mahom ne nose ni junaci, ni borci, a još manje etičke i karakterne gromade, izuzmu li se oficijelne ustanove i lica koja posjeduju oružje i imaju pravo da ga u određenim okolnostima koriste (valjda je to regulisano pravnim normama svake države).
U posljednje vrijeme, čini se, da se oružje kod nas koristi (i nabavlja) stihijski i nekontrolisano, pa proporcionalno tome i koristi (zloupotrebljava). Jedan sociolog za samoubistva i ubistva kaže: „To je fini seizmograf koji nas upozorava na teluriočke potrese u temeljima društva.” Njegova pristupačnost i laka dostupnost, danas su, po svoj prilici, izraz i posljedica krupnih socijalnih, istorijskih i psiholoških okolnosti koji su se kod nas desile posljednjih dekada minulog vijeka, i još traju (nikako da minu).
Naime, ratna dešavanja 90-ih godina prošlog vijeka i disolicija prethodne države (Jugoslavije), pored ogromnih ljudskih žrtva, privrednog sunovrata, negativno su se reperkutovale i na psihološkom, kulturnom i emancipatorskom planu. Glupi rivalitet i rat pospješli su i generisali agresiju i mržnju svake vrste i forme.
Prethodni vrijednosni sistem, nazori, kultura, preko noći su abruptno narušeni ili poništeni. Pod valom kolektivnog i pojedinačnog stresa, te nekih novih poruka i društvenih turbulencija, zapljusnula nas je tranzicija, koja je zahvatila sve segmente života i mišljenja, pa logično i mentalnu i etičku supstancu, često puta u negativnom smislu, te „iznjedrila” i strukturirala neke ljude koje je teško prepoznati i profilisati standardnim socio-psihološkim i etičkim mjerilima i uzusima.
Od tog „soja” najčešće se regrutuju pojedinci zle naravi i ćudi, osioni, agresivni, niskih pobuda, slabe emocionalne i socijalne kontrole i kulture, obično emocionalno nepismeni, lišeni sposobnosti razvijanja empatije, često puta emocionalni idioti, bezosjećajni i slično, koji lako potežu za oružjem. Oni dolaze iz porodičnog i mikrosocijalnog miljea gdje postoji manjak lične kulture, i opšte (naše) kulture ponašanja i drugo, konfliktnih porodica, rasturenih brakova, zloupotrebe narkotika i drugih vidove socijalne, etičke i psihološke nedostatnosti.
Pored lake dostupnosti oružja i njegove zloupotrebe, treba reći da u značajnoj mjeri, ako ne i osnovni etiološki činilac upotrebe oružja, treba potražiti u našem nacionalnom karakteru. Iako je to nezahvalna tema, mogu se kazati neke opservacije i kvalifikacije. Naime, vjeruje se da je Crnogorac veoma senzibilan, niske tolerancije na frustracije. To stvara uslove za pojavu raznih vrsta konflikata, svađa, upotrebe neodmjerene riječi, tužakanja trivijalnog karaktera. Po nekima, Crnogorci su frustrirani sa rođenjem, odgajani u rigidnim i tradicionalnim porodičnim odnosima. Takvi odnosi po pravilu generišu agresiju i autoritarnost, koja se kasnije može koristiti (zloupotrebljavati) i pojavljivati u raznim oblcima.
U Crnoj Gori se kultiviše agresija skoro od malih nogu. Ranije, to je imalo istorijsko i društveno utemeljenje, jer se agresija praznila horizantalno (put neprijatelja). Podrazumijeva se da je taj vid agresije imao odbrambenu funkciju i, prema mišljenju E. Froma, pripadao bi kategoriji benigne agresije. Taj vid agresije, zbog raznih društvenih dešavanja, više se ne kultiviše na našim prostorima, ali su zato agresija i agresivnost ostali da perzistiraju i dalje u brojnim formama i varijatetima, ponajviše u njenoj malignoj (naučenoj) formi, kako bi rekao E. From.
Agresivnost može biti i korisna, pod uslovom da se ukroti i sublimira, odnosno pretoči u društveno korisne i radne efekte, kultivisanje i njegovanje zdravih stilova života, afirmisanje vrijednosti života, pošto je život jedino što imamo. Jedan put ga iskusimo, što je dodatni razlog da ga neizmjereno čuvamo. Naš život i tuđi -svejedno.
Add comment