Moderan, “brz” način života, laka dostupnost opojnih droga i drugih štetnih supstanci u okruženju, nedovoljna posvećenost društva prevenciji i rješavanju problema konzumiranja narkotika, čini da se procenat konzumenata nedozvoljenih supstanci povećava u kontinuitetu. Od ukupnog broja osoba ženskog pola, konzumenata pomenutih supstanci četiri petine čine adolescenti i reproduktivno zrele osobe. Sa upotrebom se počinje u đačkom periodu – najrelevantnija istraživanja u Crnoj Gori pokazuju da je 2008. godine 6% dječaka i 3% djevojčica koristilo nedozvoljene supstance, a 2011. godine 11% dječaka i 4% djevojčica (ESPAD IJZCG 2008/2011).
Svetska zdravstvena organizacija je 1957. godine bolest zavisnosti od droga definisala kao stanje periodične ili hronične intoksikacije, izazvano ponovljenim unošenjem droge. Konzumacija opojnih droga ostavlja posljedice prvenstveno na zdravlje, stvarajući psihičku ili fizičku zavisnost, ili oba tipa zavisnosti, kao i pojavu tolerancije. Psihička zavisnost predstavlja posebno stanje svijesti koje se sastoji od želje i potrebe osobe za efektima droge koja se doživljavaju kao prijatna i donosi zadovoljstvo i/ili izmijenjen doživljaj realnosti. Sa druge strane, hroničnom upotrebom droga koje stvaraju fizičku zavisnost, dolazi do opšte adaptacije organizma na taj način što aktivna supstanca droga postaje sastavni dio metabolizma organizma, a prestanak redovne konzumacije izaziva pojavu apstinencijalnog sindroma sa dramatičnom kliničkom slikom. Tolerancija se karakteriše opadanjem dejstva droge i nemogućnošću postizanja željenih efekata ranijom dozom, te je iz tog razloga potrebno povećavati količinu unijete supstance.
Istovremeno sa stvaranjem zavisnosti mijenja se i ličnost korisnika droge. Takva osoba postaje asocijalna, nekritična, lažljiva, nerijetko agresivna. Takođe se stvara drugačiji obrazac ponašanja, koji je rezultat potrebe da se dođe do supstance na bilo koji način, a karakteriše ga rizično ponašanje – između ostalog i nezaštićeni seksualni odnosi, prostitucija i slično, što može dovesti do neželjene trudnoće.
Osobe u reproduktivnom dobu koje konzumiraju opojne supstance gotovo po pravilu imaju poremećaj menstrualnog ciklusa. Djelovanjem aktivne supstance narkotika dolazi do reverzibilnog poremećaja osovine hipotalamus-hipofiza-ovarijumi i posljedičnog hormonskog disbalansa. Konzumacija heroina se često pominje kao najpotentniji uzrok pomenutih poremećaja; dolazi do inhibicije pulsatilne sekrecije GnRH (gonadotropin oslobađajućeg hormona) u hipotalamusu, smanjenja nivoa gonadotropina folikulostimulirajućeg hormona (FSH) i luteinizirajućeg hormona (LH), a preko njih i smanjenja nivoa steroidnih hormona ovarijuma. Dolazi do poremećaja folikulogeneze i sekundarne amenoreje. Svakako da prateće loše opšte fizičko stanje u vidu gubitka tjelesne mase, malnutricije, čestih infekcija i veneričnih bolesti samo dodatno pogoršava reproduktivno zdravlje žene. Dugotrajno odsustvo menstruacije može navesti ženske osobe na nepotrebnost upotrebe kontraceptivnih sredstava, međutim, u kraćim fazama apstinencije ili manjeg korišćenja opojnih sredstava može se uspostaviti ovulatorni ciklus, što može dovesti do začeća.
Ukoliko dođe do trudnoće kod osoba koje već konzumiraju narkotike ili počinju sa konzumacijom u trudnoći, život i razvoj ploda je doveden u pitanje direktnim djelovanjem narkotika na plod i indirektnim djelovanjem na organizam majke. Najčešći narkotici u upotrebi su marihuana, metamfetamin (ekstazi), heroin, kokain i drugi, koji se u organizam unose pušenjem, ingestijom, ušmrkavanjem, intravenski.
Marihuana (Cannabis sativa) – glavna aktivna supstanca THC, odnosno delta-9 tetrahidrokanabinol, nakon apsorpcije iz pluća prelazi u krv i distribiura se do mozga, srca i drugih organa; u masnom tkivu može ostati i tri sedmice do metabolisanja. Prelazi kroz placentu i ulazi u krvotok ploda, takođe se ekskretuje majčinim mlijekom. THC izaziva tahikardiju, srčana frekvenca se može povećati za 20-100%, efekti mogu trajati 3 i više časova nakon konzumacije. U slučaju hronične konzumacije mogu se javiti i aritmije, palpitacije, hipotenzija. Ove posljedice dovode do smetnji u krvotoku i otežanog razvoja i intrauterine patnje ploda, prijevremenog porođaja sa manjom tjelesnom masom, otežanom adaptacijom I češćom sklonošću ka infekcijama, teškoćama sa disanjem, tahikardijom novorođenčeta. U određenim animalnim eksperimentalnim studijama prisustvo THC-a u gravidnim životinjama dovodilo je do potomstva sa hromozomskim aberacijama, urođenim srčanim anomalijama i anomalijama CNS-a. Rezultati humanih studija su sa druge strane kontroverzni iz razloga nepouzdanosti dobijenih podataka (ilegalnost upotrebe marihuane, upotreba drugih ljekova i droga, alkohola i/ili pušenja u trudnoći).
Ekstazi (Ecstasy) – popularno ime za MDMA (3,4- metilendioksi-N-metamfetamin) – polusintetska psihoaktivna supstanca koja ima psihostimulativna svojstva amfetamina i halucinogene efekte meskalina. Dovodi do pojave hiperaktivnosti, hipertenzije, hipertermije, progresivnog gubitka tjelesne mase, povećane incidence spontanih pobačaja, prijevremenog porođaja sa malom tjelesnom masom ploda; MDMA posjeduje dokazan mutageni potencijal. MDMA prolazi placentu tako da kod ploda može izazvati povećanje minutnog volumena, povećanje potrebe za kiseonikom, što može dovesti do intrauterine patnje ploda, intrauterine smrti ploda i drugih komplikacija. Izlučuje se i putem majčinog mlijeka. Ekstazi je adiktivna droga, dovodi do umjerene fizičke i psihičke zavisnosti i razvoja fenomena tolerancije. Novorođenčad nedugo nakon rođenja mogu pokazati znakove apstinencijalnog sindroma sa pojavom grčeva, razdražljivosti, povraćanja, odbijanja hrane i dr.
Add comment