[heading size=”6”]Intervju: doc. dr Boban Mugoša, direktor Instituta za javno zdravje Crne Gore[/heading]
Jedna od zdravstvenih ustanova sa nesumnjivo najstarijom tradicijom u crnogorskom zdravstvenom sistemu, Institut za javno zdravlje Crne Gore tokom 2010. godine dobio je nov, moderno opremljen radni prostor. Efektivnost njegovog djelovanja potvrđena je, između ostalog, i prilikom saniranja posljedica katastrofalnih poplava koje su se krajem 2010. dogodile u Crnoj Gori. O tradiciji i savremenim zadacima funkcionisanja Instituta razgovarali smo sa doc. dr Bobanom Mugošom, direktorom ove ustanove.
Institut za javno zdravlje, čiji je početak institucionalnog organizovanja vezan za daleku 1922. godinu, ove godine je premješten u moderno, funkcionalno zdanje. U kojoj mjeri je olakšan rad centara Instituta u novim uslovima? Organizovanje Stalne bakteriološke stanice na Cetinju, maja 1922. godine, može se smatrati početkom institucionalnog organizovanja današnjeg Instituta za javno zdravlje. Prvog marta 1927. godine Bakteriološka stanica je prerasla u Higijenski zavod, sa obrazloženjem da se ustanovljava institucija od posebnog državnog značaja. Odmah nakon Drugog svjetskog rata, 1946. godine, na temeljima ovog Zavoda osnova se Higijensko-epidemi-ološki institut. 1956. godine Institut se seli u Podgoricu i dobija naziv Centralni higijenski zavod. Početkom 1962. godine ustanova nastavlja da radi pod nazivom Republički zavod za zdravstvenu zaštitu Crne Gore. Osnivanjem Medicinskog zavoda „Dr Vukašin Marković”, Titograd, 1970. godine, ova ustanova funkcioniše u okviru iste kao jedan od OOUR-a, pod imenom Zavod za zdravstvenu zaštitu. Ukidanjem Medicinskog zavoda, 1991. godine, organizuje se JZU Zavod za zdravstvenu zaštitu – Podgorica, a po Odluci Vlade RCG 2002. godine prerasta u Institut za zdravlje Crne Gore, te novom Odlukom Vlade 2004. godine biva organizovan kao Institut za javno zdravlje.
Navedene i česte promjene u nazivu jedne ovakve institucije nijesu bile odraz pomodnosti već potrebe i nastalih velikih promjena u sferi preventivne medicine koje su zahtijevale organizovani napor zajednice kako bi se unaprijedilo i očuvalo zdravlje stanovništva Crne Gore, kako u ranijem periodu kada se masovno obolijevalo i umiralo od pojedinih zaraznih bolesti, tako i u današnjem vremenu kad se obolijeva i umire od masovnih hroničnih nezaraznih bolesti, a koje nijesu mogle i ne mogu biti kontrolisane i eliminisane samo kurativnom medicinom. Da bi djelovao u skladu sa zdravstvenom politikom Crne Gore, Evropske Unije i zacrtanim ciljevima Svjetske zdravstvene organizacije, gdje se posebni naglasak stavlja na očuvanje i unapređenje zdravlja, promociju zdravih stilova života i širenje javno-zdravstvenih aktivnosti van zdravst¬venih ustanova, Institut mora i treba da ima posebno mjesto u sektoru zdravstva u Crnoj Gori. U skladu sa Dubrovačkom poveljom, potpisanom 2001. od strane ministara zdravlja iz zemalja Jugoistočne Evrope, instituti za javno zdravlje treba da preuzmu ključnu ulogu u jačanju kontrole i nadzora nad zaraznim i masovnim nezaraznim bolestima, očuvanju, unapređenju zdravlja, promociji zdravih stilova življenja, kao i jačanju institucionalnih kapaciteta i međusektorske saradnje u obezbjeđivanju kvalitetne hrane, vode i životne okoline, i uspostavljanju regionalnih mreža i sistema za prikupljanje i razmjenu zdravstvenih informacija na nivou regiona, Evrope i svijeta (SZO).
Svjesna ovih obaveza, Vlada Crne Gore je 1999. godine krenula sa dogradnjom i rekonstrukcijom starog objekta Instituta. Tokom te i sljedeće 2002. godine izvedeni su grubi radovi na dogradnji i proširenju postojećih gabarita Instituta u vrijednosti od 1.250.000.00 €, a obezbjeđivanjem dovoljno sredstava u budžetima od 2007 – 2010. godine u iznosu od 4.467.329.00 €. Radovi su nastavljeni tokom 2007. godine. Zbog ekonomske krize koja je pogodila i domaće graditelje, došlo je do kašnjenja, ali se ipak danas može reći da smo uspjeli da napravimo objekat koji će omogućiti da Institut za javno zdravlje uspješno nastavi svoju misiju na očuvanju i unapređenju zdravlja stanovništva Crne Gore. Dobijeno je preko 4.400 m2 namjenskog prostora, kupljen je novi laboratorijski i kancelarijski namještaj, kao i nedostajuća sofisticirana oprema, tako da se po njenoj ugradnji može završiti proces akreditacije Instituta i njegovo uspostavljanje kao referentne ustanove u domenu njegovog rada za Crnu Goru.
Djelatnosti Instituta odvijaju se kroz nekoliko centara od oko dvadesetak specijalizovanih odjeljenja. Koji su prioriteti rada Instituta?
Institut za javno zdravlje danas ima šest centara: Centar za nauku, Centar za razvoj zdravstvenog sistema, Centar za promociju zdravlja, Centar za kontrolu i prevenciju bolesti, Centar za zdravstvenu ekologiju i Centar za medicinsku mikrobiologiju.
Centar za nauku priprema i stara se o sprovođenju plana i programa stručnog i naučnog usavršavanja, organizuje sprovođenje kontinuirane medicinske edukacije, ostvaruje saradnju u oblasti naučno-istraživačke i nastavne djelatnosti sa fakultetima zdravstvenih usmjerenja i drugim naučnim institucijama.
Osnovna djelatnost i sadržaj Centra za razvoj zdravstvenog sistema sastoji se u istraživanju funkcionisanja zdravstvenog sistema. Djelatnost ovog centra obavlja se u okviru dva odjeljenja: Odjeljenje za zdravstvenu politiku i menadžment i Odjeljenje za zdravstvenu statistiku i informatiku. Odjeljenje za zdravstvenu politiku i menadžment bavi se istraživanjem zdravstvenog sistema, pripremanjem analiza resursa, praćenjem, planiranjem, monitoringom i evaluacijom zdravstvenih resursa, dok Odjeljenje za zdravstvenu statistiku i informatiku vodi evidencije u oblasti zdravstva, registar za profesionalne bolesti i registar povreda, vrši kontrolu podataka iz medicinske dokumentacije itd.
Centar za promociju zdravlja obuhvata proučavanje zdravstvenih pokazatelja i analizu zdravlja stanovništva Crne Gore. Ovaj centar svoju djelatnost obavlja kroz 2 odjeljena: Odjeljenje za zdravlje zajednice i zdravstveno vaspitanje i Odjeljenje za vulnerabilne grupe.
Centar za kontrolu i prevenciju bolesti radi na praćenju, istraživanju i analizi epidemiološke situacije zaraznih bolesti i predlaže programe za prevenciju i kontrolu istih, kao i eliminaciju i eradikaciju pojedinih zaraznih bolesti. Djelatnost ovog centra obavlja se u okviru 3 odjeljenja: Odjeljenje za epidemiologiju zaraznih bolesti, Odjeljenje za epidemiologiju masovnih hroničnih bolesti i Odjeljenje za dezinfekciju, dezinsekciju i deratizaciju i preventivno medicinsku zaštitu u vanrednim uslovima.
Centar za zdravstvenu ekologiju identiikuje faktore rizika po zdravlje ljudi iz životne sredine, bavi se prevencijom štetnog uticaja životne sredine na zdravlje ljudi, obavlja funkcije referentne laboratorije, bavi se naučno-istraživačkim poslovima itd. Djelatnost se vrši kroz 2 odjeljenja:
Odjeljenje za sanitarnu hemiju i Odjeljenje za ishranu i humanu ekologiju.
Centar za medicinsku mikrobiologiju istražuje rezistenciju antibiotika i drugih ljekova, obavlja funkciju referentne mikrobiološke laboratorije, otkriva uzročnike zaraznih i drugih bolesti prouzrokovanih bakterijama, virusima, gljivicama itd. Ovaj centar ima 5 odjeljenja: Odjeljenje za bakteriologiju, Odjeljenje za virusologiju i serologiju, Odjeljenje za parazitologiju i mikologiju, Odjeljenje za molekularnu mikrobiologiju i Odjeljenje za sanitarnu mikrobiologiju.
Kraj ove kalendarske godine obilježile su poplave koje su ostavile katastrofalne posljedice na dio crnogorske populacije i privrede. Službe Instituta aktivno su uključene u saniranje posljedica poplava. Kakva je situacija na terenu poslije povlačenja vode u smislu sprovođenja sanitarne mikrobiologije?
Epidemiološka situacija je složena, ali je za sada povoljna i stabilna. Higijensko-sanitarni rizici postoje, prije svega: higijenski neispravna voda za piće na pojedinim teritorijama, otežano održavanje lične higijene, higijene životnog prostora i higijenske pripreme namirnica. Prisutni su i ostali zdravstveni rizici: slabljenje otpornosti organizma zbog stresa i rashlađivanja organizma, alergije na plijesni i slično.
Institut za javno zdravlje u saradnji sa ostalim nacionalnim i opštinskim organima kontinuirano sprovodi preventivne aktivnosti sa ciljem sprečavanja pojave epidemijskog javljanja zaraznih bolesti.
Službe sa dezinfekciju, dezinsekciju i deratizaciju Instituta za javno zdravlje su na terenu i vrše DDD poslove iz kuća iz kojih se povukla voda i tretiraju domaćinstva zajedno sa veterinarskom službom. Takođe, koordiniraju rad higijensko-epidemioloških službi domova zdravlja koji se bave DDD poslovima.
Kvalitet vode za piće u više crnogorskih gradova, usljed obilne i dugotrajne kiše povremeno je ispod zadovoljavajućeg nivoa. Kakva je situacija sada, po prestanku padavina?
Institut će i u narednom periodu vršiti pojačanu kontrolu kvaliteta vode za piće, po planu dogovorenom sa kriznim štabovima, i pojačani epidemiološki nadzor u saradnji sa higijensko-epidemiološkim službama u poplavljenim područjima. Pored redovnih analiza uzoraka vode predviđenih ugovorom sa javnim komunalnim preduzećima, svakodnevno se rade i vanredne analize zdravstvene ispravnosti vode za piće u ugoženim područjima.
Prema posljednjim raspoloživim podacima od 21.12.2010. godine, u 9 opština se još uvijek ne preporučuje korišćenje vode za piće iz vodovoda, već se preporučuje prokuvavanje vode ili upotreba flaširane vode, dok je u ostalim opštinama došlo do normalizacije vodosnabdijevanja.
Add comment