Od uvođenja omeprazola 1989 godine, inhibitori protonske pumpe (IPP) su postali osnov terapije bolesti povezanih sa želudačnom kisjelinom. U poređenju sa do tada neprikosnovenim blokatorima H2 histaminskih receptora, IPP su pokazali superiornost u liječenju prekomjernog lučenja kisjeline, uz odličan bezbjednosni profil i prihvatanje od strane pacijenata. Svi trenutno odobreni IPP su derivati benzimidazola. Osim pomenutog omeprazola, u upotrebi su pantoprazol, lansoprazol, rabeprazol, esomeprazol i dexlansoprazol. U fazi kliničkih studija su novi IPP, sa produženim vremenom djelovanja.
Klinička upotreba ovih ljekova zasnovana je na njihovom osnovnom terapijskom efektu. Oni taj efekat ostvaruju blokadom finalnog puta lučenja kisjeline koji se odvija preko enzima vodonik/kalijum adenozin trifosfataze, poznatijeg kao “protonska pumpa”. Ovim dejstvom oni omogućavaju održavanje poželjne želudačne kisjelosti tokom većeg dijela dana uz regulisanje kisjelosti želuca i nakon obroka, ali i tokom noći. Njihovo područje indikacija stoga se odnosi na stanja povezana sa viškom kisjeline. Tu spadaju ulkusna bolest, krvarenje povezano sa ulkusom, eradikacija Helicobacter Pylori (HP) infekcije, tumori koji podrazumijevaju ekscesivno lučenje kisjeline (gastrinomi), prevencija ulkusa želuca i dvanaestopalačnog crijeva kod pacijenata koji uzimaju tzv. nesteroidne antiinflamatorne ljekove (NSAIL), kao i refluksna bolest jednjaka (erozivna i neerozivna). U tu grupu spada i funkcionalna dispepsija, koja podrazumijeva tegobe u vidu bolova u gornjem dijelu trbuha, nadimanja, rane sitosti, mučnine i povraćanja, pri čemu je endoskopski pregled želuca i dvanaestopalačnog crijeva uredan uz odsutnost HP infekcije.
Iako su IPP još uvijek najmoćniji supresori lučenja želudačne kisjeline na evropskom i američkom tlu, očekivano, nisu svemoćni. Tako je, na primjer, skoro 50% pacijenata sa neerozivnom refluksnom bolešću jednjaka nezadovoljno učinkom ljekova. Nerijetko se pribjegava udvostručavanju doze, uvođenju noćne doze, ili promjeni vrste IPP u cilju postizanja kontrole simptoma. Često je uzrok i loša komplijansa pacijenata, koji samoinicijativno ili usljed neinformisanosti od strane ljekara, uzimaju ove ljekove nakon obroka. Naime, ovi ljekovi se trebaju uzimati unutar jednog sata prije doručka, i eventualno večere, jer se jedino na taj način može ostvariti njihov puni terapijski efekat.
Ovi lijekovi su danas svima dostupni, olako se preporučuju, te se logično, sve češće postavlja pitanje njihove dugotrajne bezbjedne primjene. Dosadašnje studije ispitivale su uticaj IPP na absorpciju kalcijuma, magnezijuma, vitamina B12, rizik od frakture kuka, rizik od bolničkih upala pluća, komplikacija ciroze jetre, crijevnih infekcija, uključujući i infekciju izazvanu sa Clostridium difficile, kao i uticaj dugotrajne upotrebe IPP na bubrežnu funkciju pacijenata. Do danas, američka agencija za hranu i ljekove (FDA-Food and Drug Administration) je izdala upozorenje za periodično praćenje nivoa magnezijuma i vitamina B12 kod dugotrajne upotrebe IPP, kao i upozorenje za povećan rizik od preloma kuka i kičmenih pršljenova kod upotrebe IPP duže od godinu dana u visokim dozama. Osim toga, upozorenje od strane FDA važi i u kontekstu rizika od intersticijalnog nefritisa, dok se tokom Clostridium dificile infekcije ne preporučuje njihova upotreba, ukoliko nije od vitalnog značaja.
Na kraju, inhibitori protonske pumpe su i dalje nezamjenjivi ljekovi u tretmanu bolesti povezanih sa pojačanim lučenjem želudačne kisjeline. Kao i u slučaju svih drugih ljekova, upotreba IPP, naročito dugotrajna, može imati neželjene efekte. U stvarnom životu, rizik od komplikacija izazvanih ovim ljekovima je izrazito nizak, i korisnost ovih ljekova daleko nadmašuje potencijalni rizik neželjenih dejstava, čak i pri dugotrajnoj primjeni. Od presudnog značaja je pravilan izbor indikacija, jer se na taj način postiže maksimalna efikasnost i bezbjednost ovih preparata.
Dr sci Velimir Milošević, gastroenterolog
Klinički centar Crne Gore
Dodajte komentar