Prema Svjetskoj zdravstvenoj organizaciji, operacije protiv gojaznosti izvode se kod osoba koje se neuspješno liječe od ovog kompleksnog poremećaja najmanje dvije godine, a koji nakon pokušaja dijeta i liječenja ljekovima imaju “body mass index” (BMI), tj. odnos površine tijela i mase tijela viši od 40 kg/m2, odnosno u onih pacijenata koji imaju neku od pratećih bolesti ili poremećaja (povišen krvni pritisak, šećernu bolest, povišene masnoće u krvi, sterilitet, policistične jajnike, oštećenja zglobova nogu, erektilnu disfunkciju itd), a imaju BMI veći od 35 kg/m2. Izuzetno, mogu se operisati i osobe koje imaju manji BMI, kojima je zbog profesionalnih razloga potrebno da imaju odgovarajuću tjelesnu težinu.
Gojaznost je prekomjerno nagomilavanje masne tjelesne mase, ne samo na vidljivim djelovima organizma, odnosno ispod kože, nego prije svega u unutrašnjosti tijela, kada se vitalni organi okružuju masnoćom, ili se masnoća ugrađuje u samo tkivo, kao što je to ugrađivanje npr. u jetru. Iz kliničke prakse, na pregledima ultrazvuka abdomena, poznat je fenomen “masne jetre”, koja kroz duže vrijeme biva oštećena, a onda progredira u cirozu jetre, odnosno primarni maligni tumor jetre. Takođe, danas je dokazano da su mnogi maligni tumori češći kod gojaznih ljudi: rak debelog crijeva, rak jajnika i rak dojke (i kod žena i kod muškaraca). Ipak, najznačajnija su oštećenja endokrinog sistema, kada se endokrini dio pankreasa “više troši” kod gojaznih ljudi, što vodi sigurno šećernoj bolesti. Mnogi pacijenti sa gojaznošču pate od “inzulinske rezistencije”, što jeste uvod u šečernu bolest. Srce i kardiovaskularni aparat rade pod pojačanim naporom, pa je propadanje ovog sistema izrazito kod gojaznih ljudi. Operacije protiv gojaznosti počele su intenzivno da se izvode onda, kada je postalo jasno da je rizik od njih mnogo manji nego što je u gojaznih osoba rizik od nagle, iznenadne smrti, koji je višestruko povišen nego kod populacije koja nema gojaznost.
Masno tkivo je jedna velika “endokrina žlijezda” koja luči štetni “tumor nekrozis faktor”, što izaziva oštećenja na unutrašnjim organima, jednako kao i na koži, tako da su kožne bolesti, pre svega ekcem i psorijaza takođe češći kod gojaznih ljudi.
Operacije protiv gojaznosti izvode se u svim dobnim skupinama, ali su najbolji rezultati kod osoba do 40 godina, u kojih nije došlo do nepovratnih promjena na kardiovaskularnom i lokomotornom sistemu. Gojazna osoba ulazi posle mladalačkog doba u jedan “krug smrti”: zbog povišene tjelesne težine ne može da se kreće, ne može da se bavi fizičkom aktivnošću, postaje vezana za postelju ili stolicu, a u “sesilnom” načinu života jedni izvor radosti jeste hrana. Tako se dolazi do ogromnih kilaža. Gojazna osoba biva socijalno usamljena, radno i fizički hendikepirana i počinje da biva zavisna od ljekova. Tako se gubi aktivni čovjek iz životne i radne sredine.
Nisu rijetki ni slučajevi da se ekstremna gojaznost javlja kod djece. Moj najmlađi pacijent koga sam operisao imao je 11 godina. Naravno, za ovakvu operaciju potrebno je da i roditelji i dijete razumiju šta se planira i kakav je režim života neophodan poslije operacije. Dakle, hirurgija je poželjna PRIJE nego što se razviju teške komplikacije gojaznosti na kardiovaskularnom, endokrinom i lokomotornom sistemu.
Danas se u hirurgiji gojaznosti, koja se naziva i “barijatrična” hirurgija, razlikuju tri vrste intervencija: “restriktivne” operacije, čiji je smisao onemogućivanje uzimanja veće količine hrane, potom “malapsroptivne”, operacije čiji je smisao odvođenje procesa razlaganja i apsorbcije hrane dalje od dvanaestopalačnog crijeva, i na kraju “kombinovane” operacije, koje ujedinjuju ova dva principa. Odmah treba naglasiti da malapsorbtivna operacija nije nimalo jednostavna za organizam, jer je praćena izmjenom normalne fiziologije hranjenja, razlaganja i apsorbcije hrane, što može da ima za posljedicu ne samo mršavljenje, nego i teške poremećaje koji se teško mogu konzervativno liječiti, nekad i novom operacijom.
Naravno, savremena hirurgija je definisala indikaciono područje za različite operacije. Uopšteno se može reći da je u pacijenata sa težim oštećenjima endokrinog sistema, kao i poremećajima kardiovaskularnog sistema, tj. pacijenata kod kojih je mala vjerovatnoća promjene stila života nakon hirurgije – indikovana kombinovana procedura (“želudačni baj-pas”), a kod svih drugih, a to je velika većina – indikovana restriktivna procedura, danas najčešća – “želudačna rukavna resekcija” (Gastric Sleeve). Iako je ranijih godina “želudačni baj pas” bio “zlatni standard” u barijatričnoj hirurgiji, danas se u cijelom svijetu, recimo u Sjedinjenim Američkim Državama, izvodi u preko 80% svih barijatričnih operacija – “želudačna rukavna resekcija”. Ipak, hirurgu, kao i cijelom timu i pacijentu koji treba da donese odluku o operativnom liječenju, treba prepustiti izbor operativne procedure. Naravno, za tu odluku neophodno je veliko hirurško iskustvo i realno sagledavanje sopstvenih mogućnosti, kao i mogućnosti pratećih medicinskih službi, koje treba da pomognu u ukupnom liječenju.
