Muzikoterapija

Muzikoterapija je terapeutska metoda upotrebe muzike u liječenju, rehabilitaciji i edukaciji djece i odraslih koji pate od fizičkih, mentalnih ili emocionalnih poremećaja. Cilj muzikoterapije je da relaksira pacijenta, da se pacijent stimuliše i aktivira, da se oslobodi unutrašnjih emocionalnih naboja, da mu se da podrška u izražavanju emocija, kao i da se socijalizuje i rehabilituje.

Korišćenje muzike u liječenju jedna je od najstarijih terapeutskih procedura. Orfej je muzikom krotio divlje zvjeri, a stekao je i naklonost bogova. Veliki filozofi su muziku prepo­ručivali u procesima vaspitanja i liječenja. Aristotel muziku preporučuje kod svih vrsta emocionalnih poremećaja. Platon tvrdi da je muzika veliki vaspitač i faktor koji učestvuje u formiranju karaktera.

„Muzika leči bolesnika, a ne bolest.” Prof. dr. sc. med. Jovan Marić

Muzika aktivira tijelo, zadovoljava potrebu čovjeka za lijepim, zadovoljava potrebu za prijatnim doživljavanjem, stimuliše duh. Muzika ima povoljan uticaj na osobe djelujući:

– Slušanjem

– Učešćem

– Stvaranjem zvuka.

Efekat slušanja muzike:

– Poboljšava pažnju

– Održava interesovanje

– Utiče na raspoloženje

– Proizvodi smirenje i prazni emocionalne naboje

– Oslobađa višak energije.

Efekat učešćem (grupno pjevanje):

– Utiče pozitivno razvijajući smisao za zajedništvo (zajednička saradnja)

– Prazni emocionalne naboje i oslobađa energiju.

Efekat stvaranjem zvuka (sviranje):

– Povećava ličnu sreću sposobnošću da se zadovolje drugi

– Formira samopoštovanje i osjećanje za uspjeh.

Muzički elementi koji utiču na sredstva za buđenje zado­voljstva, smanjivanje napetosti i opuštanje kod slušaoca jesu: harmonija, melodija i ritam.

Harmonija je istovremeno zvučanje tonova, akorda koji mogu da budu konsonantni ili disonantni. Disonantni akordi prouzrokuju osjećanje nemira, nezadovoljstva, teže ka rješenju, ka zadovoljstvu. Konsonanti su prijatni, meki, puni mira, zado­voljstva, izražavaju opuštanje. Čovjekov organizam teži ka unu­trašnjoj ravnoteži, a kada je u pitanju muzika, ta ravnoteža je harmonija. Sam Platon kaže: „Raspuštanje harmonije slijedi bol, obnavljanje harmonije zadovoljstvo.”

Melodija je redosljed tonova. Napetost u melodiji prouz­rokuje visina tona, udaljenost među tonovima, pravac kretanja tonova i jačine. Ako se melodija diže, ona ima veću napetost ne­go ona koja se snižava.

Ritam je fenomen vremena. On u muzici ima određen red ili vremenski uzrok koji počiva na ponavljanju. Glavni elementi su periodičnost, ponavljanja i vremenski intervali, pauze.

Brz ritam daje osjećanje agitovanosti, uznemirenosti, veselja, samopouzdanja. Spor ritam je miran, monoton, pogodan za spavanje ili hipnozu. Kombinovanjem ritma omogućuje se stvaranje napetosti, opuštanja i zadovoljstva.

Prostorija za muzikoterapiju treba da bude adekvatno opremljena, mora da bude prijatna (zidovi relaksirajućih pastelnih tonova), dobro izolovana (bez spoljnih zvukova). Fotelja mora da bude na podešavanje, jer pacijent može da bude u sjedećem, polusjedećem ili ležećem položaju.

Sprovođenje muzikoterapije može da bude individualno ili grupno, pa je stoga u nekim institucijama bitna i sama veličina prostorije za grupnu terapiju (povoljno je da bude dosta prostora, da se pacijenti osjećaju komotno).

Najčešće se koriste tri muzička djela – po 5 do 10 minuta. Prvo muzičko djelo koje se daje korespondira aktuelnom afektivnom stanju pacijenta. Drugo muzičko djelo relaksira pacijenta i neutrališe raniji efekat i emocionalno stanje u kome se pacijent našao posle slušanja prvog muzičkog djela, a treće treba da mu donese određene terapeutske promjene (ono treba da, zavisno od cilja, konačno relaksira i stimuliše pacijenta).

Prilikom korišćenja muzikoterapije potrebno je da se pacijent asocira slušanjem određenih muzičkih djela, npr. prilikom slušanja prvog djela od pacijenata zahtijevamo da misli na svoje probleme, psihičke i fizičke teškoće, misteriju života. Prilikom slušanja drugog djela on mora da misli na lijepe stvari koje su stvorene u prirodi, cvijeće, šume, mora, okeani, potok, sklad boja itd., a kada se krene sa slušanjem trećeg djela mora se uputiti da misli o tome da treba živjeti uprkos teškoćama.

Efekti koji se postižu u svijetu daju veoma dobre rezultate, pa se nadamo da će u budućnosti i kod nas muzikoterapija biti zastu-pljenija u ustanovama gdje je to potrebno.

Kod depresivnih pacijenata najbolje je puštati:

Poljska kavalerija – uvod ( Mascagni ) Nabucco – Hor robova (Verdi ) Tahnahauser – Veliki marš (Wagner)

Za pacijente šizofrenog tipa:

Tahnahauser – Uvertira (Wagner ) Kavalerija – Intermezzo (Mascagni)

Kod alkoholičara:

Ples ognjene ptice – Balet Ognjena ptica (Stravinski) Ples sa sabljama – Balet Gajane (Hačaturijan) 4. stav IX simfonije – Oda radosti (Betoven)

Kod djece u vrtićima i predškolskim ustanovama treba koristiti muziku za djecu, ali na osnovu dobro pripremljenog plana. Kod agresivne i hiperaktivne djece puštati laganu i smirujuću, a kod stidljive i povučene djece nešto agresivniju melo­diju koja će ih pokrenuti i aktivirati.

Nekada možda, iako neprihvatljivo, muzikoterapeuti savjetuju da u manje razvijenim kulturnim sredinama efekat muzikoterapije može da se postigne i sa našom domaćom folk muzikom, naravno kod pacijenata koji se njome oduševljavaju. (Podaci sa Kongresa radnih terape­uta Srbije, 2010. go­dine).

Piše: Milorad Aranitović, Strukovni radni terapeut