Hrkanje je specifična zvučna manifestacija koja se javlja u toku spavanja. Javlja se pri kretanju vazduha u toku disanja koje pokreće i dovodi do vibracije mekog nepca i ostalih tkiva u ustima, nosu i grlu. Ove vibracije nastaju usljed turbulencije unutar disajnih puteva tokom udisaja. Hrkanje se javlja samo tokom spavanja, jer samo tada dolazi do do snižavanja tonusa mišića disajnih puteva. Nakon buđenja ponovo se uspostavlja tonus mišića disajnih puteva i to je razlog zašto se hrkanje ne javlja kada smo budni.
Opstruktivna noćna apnea
Iako česta pojava, hrkanje može biti simptom jednog sindroma. Naime, opstruktivna noćna apnea (ONA), koja je najčešći tip noćne apnee i izazvana je opstrukcijom gornjih disajnih puteva, karakteriše se čestim pauzama u disanju tokom sna. Ovo dovodi do smanjenja nivoa kiseonika u krvi. Pauze u disanju, označene kao apnee (što u prevodu znači „bez daha”), obično traju od 20 do 40 sekundi. Individua koja ima ovaj poremećaj funkcionisanja disanja najčešće nije svjesna postojanja problema, čak ni nakon buđenja. Najčešće se prepoznaje od strane drugih koji zapažaju pauze u disanju. Kao što je gore rečeno, ONA je često praćena pojavom hrkanja.
Zašto nastaje ONA?
Kako je zid grla sačinjen od mekih tkiva koja nemaju tvrdu potporu (u vidu koštanih ili hrskavičavih struktura), to ona mogu da kolabiraju. Tokom sna dolazi do smanjenja tonusa mišića pa dolazi do laganog zatvaranja disajnih puteva, što dovodi do otežanog disanja. Smanjeni disajni putevi i brži udisaji dovode do stvaranja turbulencije unutar grkljana i vibriranja mekog nepca, koje slobodno visi na prelazu grkljana u usnu duplju. Drugi uzrok ONA-e jeste pomjeranje baze jezika ka grkljanu u toku sna. Naime, jezik koji je vidljiv u ustima predstavlja samo trećinu čitavog jezika. Ostatak je smješten u podu usne duplje. Kod osoba koje spavaju na leđima, baza jezika, usljed pada tonusa mišića u snu, spušta se prema grkljanu. Tako se, u manjoj ili većoj mjeri, zatvara disajni put ka plućima.
Iako se smatra da je lakši oblik ONA-e normalan pratilac sna, većina ljudi nekada u životu doživi njene epizode, dok samo mali procenat ima hroničan oblik.
Koji su simptomi ONA-e?
Najčešći simptomi ONA-e uključuju: neobjašnjivu pospanost, nemiran san i glasno hrkanje (sa periodima tišine praćenim jakim udasima). Rjeđe zastupljeni simptomi obuhvataju: jutarnju glavobolju, nesanicu, poteškoće u koncentrisanju, promjene raspoloženja, napetost, depresiju, zaboravnost, povećan ritam srca i/ili krvni pritisak, smanjenu seksualnu želju, gorušicu i noćno preznojavanje.
Mjerenje noćne apnee
Postoji nekoliko metoda koji omogućavaju određivanje stepena noćne apne. Jedan od tih načina jeste upotreba aparata NightShift. Ovaj aparat postavlja se oko vrata, kako se primjenjuje i za vrijeme spavanja. Aparat u tom periodu mjeri zvučne i taktilne vibracije, te na taj način prepoznaje učestalost hrkanja u toku sna. Nakon toga, očitavaju se rezultati koji daju jasnu sliku stanja, tj. omogućavaju postavljanje dijagnoze slabe, umjerene ili teške noćne apnee.
Terapija
Postoji nekoliko načina u terapiji ONA-e, koji zavise od stepena apnee kao i osnovnog uzroka njenog nastanka. Najčešće primjenjivana terapija jeste upotreba pozitivnog vazdušnog pritiska, gdje se, putem aparata, kontinuirano vrši protok vazduha preko maske koja pokriva nos i/ili usta. Drugi tip je terapija oralnim apartima. Njihova uloga sastoji se u tome da drže donju vilicu u blago izbačenom položaju. Ovakav položaj omogućava jeziku da se pomjeri naprijed. Kako se kod osoba koje spavaju na leđima jezik spušta ka zadnjem zidu grkljana, to se izbacivanjem donje vilice naprijed ovo spuštanje smanjuje. Na taj način se onemogućava zatvaranje disajnih puteva.
Šta je ApneaGuard?
ApneaGuard predstavlja privremeni oralni aparat koji se koristi u terapiji ONA-e. Veoma laka upotreba i primjena čine ovaj aparat veoma popularnim. Sličan je štitnicima za zube koje nose sportisti. Terapija ovim aparatom uglavnom se vrši probno, u periodu od 30 dana. U ovom periodu pacijenti se prate svakodnevno i, ukoliko je potrebno, vrše se blage korekcije u terapiji. Ukoliko se utvrdi da je terapija uspješna, onda se preporučuje izrada individualnog aparata koji može služiti doživotno.
Šta su individualni aparati?
Kada je pacijent zadovoljan uspjehom privremenog aparata, prilazi se izradi individualnog uređaja za terapiju. Ovi aparati izgledaju kao mobilni ortodontski aparati koje nose djeca. Jedina mana im je to da se u ovom trenutku u svega nekoliko laboratorija u Evropi, pa je za njihovu izradu potrebno sačekati nekoliko dana duže.
Piše: dr Miloš Radulović, stomatolog
Add comment