Osip na koži djeteta česta je pojava kao i razlog posjete pedijatru. Poznavajući činjenicu da je osip simptom mnogih etiološki različitih bolesti, infektivnih, alergijskih, vaskularnih itd. pred kliničara se postavlja izazov za pravovremenom dijagnozom i adekvatnim liječenjem. Koža kod djece ima višestruku ulogu ali kao osnovnu funkciju ima mehaničku, predstavlja barijeru prema spoljnoj sredini, potom zaštitnu, prva je odbrana od raznih infektivnih agenasa, gubitka elektrolita, termoregulacionu i osjetnu, a pri tome je dobar pokazatelj zdrastvenog stanja djeteta. Strukturno i imunološki, dječja koža razlikuje se od kože odrasle osobe i dostiže zrelost u pubertestkom uzrastu. Naime, kod djece veći je odnos površine tijela u odnosu na tjelesnu masu (5x), zbog čega su djeca sklonija većem gubitku tečnosti i elektrolita putem kože, termolabilnija su, debljina svih slojeva kože je za oko 40% tanja u odnosu na odrasle, što je čini propustljivijom za različite agense, a vaskularna mreža, znojne i lojme žlijezde slabije su razvijene, zbog čega je ph kože neutralan i tek u pubertetu pod uticajem polnih hormona dostiže kisjeli ph.
Osipne bolesti kod djece čine heterogenu grupu kojoj je zajednička klinička manifestacija pojava osipa ili egzantema. Osip predstavlja inflamaciju struktura kože, praćen je crvenilom plihovima, često svrabom i bolom. Promjene ili eflorescencije mogu biti u nivou kože makule, izvan nivoa kože vezikule, papule, pustule ili kombinovane, a pojava istih na sluznicama naziva se enantem. Osip može biti generalizovani, kada zahvati više regija, ili lokalizovani. Dijagnoza zahtijeva dobro uzetu ličnu i porodičnu anamnezu, klinički pregled djeteta uz poseban osvrt na raspored, distrubiciju i karakter ospe, blijedi ili ne na pritisak, postojanje znakova infekcije, povišene temperature, malaksalosti, tipu ishrane i njege, kao i uvid u vakcinalni status djeteta. Kao dopunke dijagnostičke metode mogu pomoći laboratorijski nalazi kss, se, crp, urin glikermije urea, elektolita, brisevi sa lezija na bakterije i gljivice itd.
Uzročnici osipa mogu biti: 1. Infektivni – bakterije, virusi, protozoe, gljivice 2. Alergijski 3. Usljed bolesti krvi i krvnih sudova 4. Usljed loše higijene i njege
Kao najčešćeg uzročnika osipa izdvojit ćemo infekciju. Osipne groznice su grupa bolesti koje se odlikuju temperaturom i pojavom ospe kao stalnim i karakterističnim znakom. Najpoznatije osipne groznice su: Morbilli, Rubeola, Varicella, Exantema subitum, Erythema infectiosum, Hand, foot and mouth syndrome (HFMD) – bolest ruku, stopala i usta i Scarlatina. Uzročnici su različiti virusi sa izraženim dermotropizmom, sem kod šarlaha čiji je uzročnik bakterijske etiologije. Morbilli – Male boginje, su vrlo zarazna bolest uzrokovana virusom iz porodice. Virus (Paramyxoviridae) u organizam ulazi preko respitatornog sistema, kapljičnim putem iz nosa, usta ili grla zaražene osobe. Osnovna obilježja bolesti su: kataralna upala disajnih puteva, konjunktivitis i osip uz karakterističan enantem bukalne sluznice – Koplikove pjege, povišena tjelesna temperature. Nakon inkubacionog perioda koji traje 7-10 dana dolazi do pojave prvih, tzv. prodromalnih simptoma u vidu povišene temperature, malaksalosti, gubitka apetita kao i kataralnih simptoma kao što su kijavica, kašalj poput laveža psa i gušobolje, konjunktivitisa tkz. plačni facijes, a u krvnoj slici karakterističan je smanjen broj leukocita. Mrljasti enantem i Koplikove pjege na sluznici ždrijela i obraza pojavljuju se 1-2 dana prije osipa i patogmnoničan su znak ove bolesti. Tek četvrtog ili petog dana bolesti dolazi do pojave karakterističnog osipa. Osip se tipično pojavljuje prvo iza ušiju i na čelu, a tokom sljedeća dva ili tri dana zahvata redom lice, vrat, trup i ekstremitete. Osip je pjegast i sitnocrven, po njegovom izbijanju temperatura se obično spušta na normalu, dok kataralni simptomi brzo prolaze. Specifično liječenje ne postoji, a eventualne bakterijske komplikacije liječe se odgovorajčćom antibiotskom terapijom. Prije uvođenja vakcinacije morbili su bile gotovo obavezna bolest u djetinjstvu, a danas su one rijetka bolest sa sporadičnim javljanjem, a obolijeva uglavnom odojčad u vrijeme kada se smanjuje broj antitijela dobijenih od majke, kao i nevakcinisane osobe. Imunitet poslije morbila je trajan. RUBEOLLA – Crvenka je zarazna bolest uzrokovana virusom porodice Togaviridae. Bolest nije teška, opšti simptomi su oskudni, ali njen medicinski značaj leži u opasnosti od infekcije trudnica i trajnog oštećenja ploda. Bolest ima sezonski karakter, jesen i proljeće, a obolijevaju djeca predškolskog i školskog uzrasta. Međutim, treba imati na umu da se i danas još javljaju pojedinačni slučajevi i manje epidemije – naime, čak oko 10% odraslih nije imuno na rubeolu, što se može tumačiti nesprovedenom vakcinacijom ili gubitkom imuniteta tokom godina. Inkubacija bolesti obično traje 14 do 18 dana, a bolest obično počinje pojavom osipa uz povećanje limfnih čvorova iza ušiju i na zatiljku, kao i moguće povećanje slezine. Osip prvo izbija na licu, čelu i iza ušiju, a zatim se za nekoliko sati proširi po čitavom tijelu. Same promjene su ružičaste, sitnije i svijetlije od morbila, vrlo brzo blijede istim redosljedom kako su se i javljale. Najpouzdaniji kriterijum za postavljanje dijagnoze je dokaz specifičnih antitijela IGM u krvi, koji su prisutni već u trenutku pojave osipa, i koja ostaju u krvi do 3 mjeseca od trenutka infekcije. Liječenje obično nije potrebno, dok se komplikacije tretiraju simptomatski. Rubeola je daleko medicinski znacajnija radi opasnosti za trudnice. U prvim sedmicama trudnoće virus uzrokuje oštećenje ploda. Do ovih oštećenja može doći i kad se osip i ne javi, ali je došlo do infekcije kontaktom sa bolesnikom, tkz. latentne infekcije. Oštećenja su najteža u prvim sedmicama trudnoće pa do tri mjeseca. Takva trudnoća može završiti spontanim pobačajem ukoliko su obilna oštećenja dovela do smrti ploda, ali se može, što je takođe često, trudnoća uznijeti do termina, a rođeno dijete biti sa urođenim manama. Praktično svaki organ ploda može biti oštećen, a najčešća su oštećenja srca i zamućenje očnog sočiva. Najbolja prevencija je vakcinacija. Ako trudnica nije preboljela rubeolu, a nije ni vakcinisana, kod svakog kontakta se osobom koja je oboljela obavezno se javiti ljekaru, jer se serološkom pretragama može utvrditi da li je došlo do infekcije ili nije, što je bitno za kasniji ishod trudnoce. Morbili i rubeola su vakciono preventabilne bolesti, vakcinacija je obavezna u drugoj i šestoj godini života. VARICELLA – Vodene ospice, je obično blaga dječja osipna bolest koju karakteriš velika kontagioznost, tj. zaraznost. Uzrokuje je virus varicela-zoster iz porodice Herpesviridae, koji kod osoba koje su preboljele varičelu može kasnije tokom života dovesti do pojave herpesa zostera. Jedna je od najčešćih dječjih bolesti, posebno u dječjim kolektivima, a širi se kapljičnim putem, preko vazduha ili u kontaktu s kožom bolesnika. Premda nije dio obaveznog kalendara imunizacije, postoji vakcina koja se, kao dio programa obaveznih imunizacije, sprovodi za sada samo u razvijenim zemalja SAD, Velikoj Britaniji, Kanadi itd. Nakon inkubacije od 10 do 20 dana, bolest počinje s pojavom povišene tjelesne temperature, malaksalosti i karakterističnog osipa. Osip izbija prvo na trupu u obliku nekoliko malih crvenih tačkica (papula) koje se ubrzo ispune tečnošću stvarajući male mjehuriće (vezikule). Zatim se širi na vrat, kosu i lice, da bi na kraju bile zahvaćene ruke i noge. On može biti sasvim blag, a može biti toliko obilan da prekrije čitavu kožu. Ospa izbija u naletima i prethodi joj febrilnost, tj. povišena tjelesna temperature, tako da se mogu na koži u isto vrijeme vidjeti sva tri oblika: crvenilo, mjehurić i krastica. Izražen je intenzivan svrab kože pa se djeca češu. Mogu se javiti ospice i po sluznicama usta, genitalija i očiju. Komplikacije nisu česte. Zbog češanja i nehigijene mogu se promjene inficirati bakterijama, pa čak i da dođe do sepse. Upala pluća kao komplikacija je veoma rijetka. Terapija je uglavnom simptomatska. Treba skidati temperaturu, voditi računa o higijeni da bi se spriječile sekundarne infekcije. Da bi se ublažio svrab, osip se može mazati tečnim puderom. Varičela kod novorođenčadi i djece koja su hronični bolesnici, može biti veoma teško pa čak i fatalno oboljenje. Trudnice koje su pri kraju trudnoće a obole od varičele trebaju se obavezno javiti ljekaru radi praćenja trudnoće i preduzimanja mjera zaštite novorođenčeta.
Add comment