Dr Balša Vujović, spec. neurologije
Klinički centar Crne Gore
Termin “kognitivni” se odnosi na grupu mentalnih procesa kao što su obrada informacija, jezičke funkcije, pamćenje, vizuelna percepcija/prostorna orijentacija, računanje i egzekutivne funkcije.
Blagi kognitivni poremećaj karakterišu problemi sa pamćenjem, izražavanjem, razmišljanjem i rasuđivanjem, koji su veći od očekivanih za životnu dob. Predstavlja stanje teže od onoga što se očekuje tokom starenja, ali ne i demenciju. Iako osoba i njena okolina primjećuju da pacijent “nije isti kao ranije” promjene ipak ne utiču značajno na svakodnevno funkcionisanje.
Blagi kognitivni poremećaj povećava rizik za nastanak demencije. Godišnje u prosjeku 1 do 3% starijih ljudi razvije demenciju. Kod osoba za blagim kognitivnim poremećajem procenat je veći i iznosi od 10 do 15%.
Demencija se definiše kao stečeni i perzistentni poremećaj intelektualnih funkcija sa deficitom u najmanje tri od sljedećih intelektualnih funkcija: pamćenje, jezik, vidnoprostorne sposobnosti, ličnost i ponašanje, kao i druge kognitivne sposobnosti (abstraktno mišljenje, računanje, prosuđivanje, planiranje). Ključno je da kognitivne promjene moraju biti stečene i dovoljno izražene da remete socijalni i profesionalni život bolesnika.
Demencija nije jedinstven entitet, tj. postoje različiti tipovi demencije, ali najčešće forme, Alzheimerova bolest, demencija sa Lewyjevim tijelima, frontotemporalna demencija, vaskularna demencija i demencija usljed hidrocefalusa, čine skoro 99% svih sindroma demencije sa neurološkom etiologijom.
Vaskularna demencija je drugi najčešći uzrok demencije uopšte. U tom slučaju intelektualno osiromašenje može biti posljedica oštećenja moždanog tkiva uzrokovanog bilo ishemičkim ili hemoragičkim moždanim udarom (MU), odnosno vaskularnom bolešću mozga u najširem smislu.
Faktori rizika za razvoj vaskularne demencije uključuju uznapredovalu starost bolesnika, šećernu bolest, anamnezu o prethodnim moždanim udarima, kao i veličina i lokalizacija moždanog oštećenja. Vaskularna demencija je klinički heterogen sindrom što otežava postavljanje jedinstvenih kriterijuma za njenu dijagnozu. Iako se većina njih razvija nakon klinički prepoznatog moždanog udara, kod nekih bolesnika tu vezu nije moguće postaviti na osnovu kliničkih manifestacija, obzirom da se infarktne zone mozga konstatuju tek radiološkim (CT i MR) pregledom, a bez ikakvih kliničkih ispoljavanja (tzv. “nijemi infarkti”)
Da bi se postavila dijagnoza vaskularne demencije potrebno je da su zadovoljeni kriterijumi za demenciju, da postoji vaskularna bolest mozga i da se demencija pojavila 3 mjeseca nakon moždanog udara ili postoji stepenasta progresija demencije.
Velike ishemičke lezije mogu uzrokovati vaskularnu demenciju, posebno ako su lokalizovane u frontalnim, temporalnim ili parijetalnim regionima. Pored ovih razloga, uzrok može biti u akumulaciji multiplih, manjih, obostranih supratentorijalnih infarkta (tzv. multiinfarktna demencija). Naime, teorija praga podrazumijeva da je neophodno da se ošteti određena količina tkiva mozga (50-100 cm3) iznad koje se manifestuje kognitivno osiromašenje, odnosno demencija.
Liječenje vaskularne demencije treba da bude usredsređeno na prevenciju novih vaskularnih poremećaja (npr. sekundarna prevencija antiagregacionom i antikoagulantnom terapijom) i adekvatno zbrinjavanje postojećih faktora rizika za cerebrovaskularnu bolest (hipertenzija, srčane bolesti, šećerna bolest, hiperlipidemija). Izvjestan simptomatski efekat možemo očekivati od primjene inhibitora holinesteraza i glutamatnih antagonista (memantin), kao i pojedinih nootropnih ljekova.
Nootropici su supstance koje poboljšavaju kognitіvne funkcije, posebno više, odnosno egzekutivne (izvršne) kognitivne funkcije. Oni pobolјšavaju mentalne (kognitivne) sposobnosti, bez stіmulacije nervnog sistema.
Citiholin je nootropik koji doprinosi očuvanju i unaprjeđenju kognitivnih funkcija, naročito izvršnih funkcija, koje starenjem najviše opadaju. Ima multi-target efekat, bezbjedan je za kontinuiranu primjenu i ne dovodi do pojave zavisnosti.
Citiholin je prekursor u sintezi neurotransmitera acetilholina, koji u mozgu utiče na budnost, pažnju, učenje, memoriju i dr.
Citiholin je prekursor fosfatidilholina (primarnog cerebralnog fosfolipida) i drugih fosfolipida koji učestvuju u građi ćelijske membrane.
Citiholin ispoljava antioksidativno djelovanje, zahvaljujući kom čuva strukturu i funkciju ćelijske membrane neurona, učestvuje u njenoj reparaciji i poboljšava cerebralnu cirkulaciju.
Stimuliše funkciju mitohondrija tako što održava fiziološki nivo kardiolipina u mitohondrijalnim membranama, obnavlja mitohondrijalnu ATP-azu i pomaže mitohondrijalni elektronski transport.
Takođe, stimuliše oslobađanje dopamina u mozgu. Dopamin predstavlja neurotransmiter koji ima ulogu u omogućavanju doživljaja zadovoljstva, u sposobnosti mišljenja i planiranja, pomaže u ispoljavanju interesovanja i održavanju koncentracije.
Ukoliko se uzima регогаlпо, citiholin je raspoloživ 90% kroz krvno-moždanu barijeru.
Pored indikacija kod vaslualrnih oštećenja mozga citholin je našao primjenu i u post-Covid stanjima, imajući u vidu jasnu neurotropnost SARS-CoV-2 virusa, sa sekvelama u vidu, između ostalog, teškoća sa pažnjom, koncentracijom i memorijom.
Konačno, citiholin se može primjenjivati i kod potpuno zdrave populacije, u svim onim stanjima u kojima postoje povećane mentalne potrebe (osobe pod stresom, zahtjevni poslovni zadaci, studenti…).
Dodajte komentar