Sunce i zdravlje (II)

Zemljoradnici

Građevinski radnici

Mornari i ribari

Radnici u solanama

Geometri

Radnici na dalekovodima

Radnici na održavanju pruga

Putari

Planinari i skijaši i sl.

Doza zračenja koja izaziva pojavu crvenila (eritema) na koži, koja prethodno nije bila izlagana dejstvu UV zračenja, naziva se Minimalna Eritemska Doza (MED). To je subjektivna mjera zasnovana na pojavi crvenila kože koje može da se uoči, a zavisi od:

Pigmentacije kože (tip I-IV)

Anatomske lokalizacije ozračenog dela

Individualne osetljivosti

Karakteristika izvora

Vremena proteklog od ozračivanja do posmatranja crvenila.

U smislu varijabilnosti definicije MED-a, predložena je nova mjera, tzv. Standardna Eritemska Doza (SED). To je količina energije primljene UV zračenjem i iznosi 100 J/m².

Tabela br. 1 Tipovi kože i njihive karakteristike

*Tip kože*	*Naziv tipa kože*	*Opis kože*	*Reakcija na solarno UV zračenje*		*MED* *(J/m²)*	*Vrijeme trajanja sopstvene zaštite (min)*
*Tip kože*	*Naziv tipa kože*	*Opis kože*	*Opekotine*	*Tamnjenje*	*MED* *(J/m²)*	*Vrijeme trajanja sopstvene zaštite (min)*
I	Keltski tip	Veoma svijetla	Uvijek i bolne	Nema ga	200	15-20
II	Germanski tip	Svijetla	Skoro uvijek i bolne	Slabo do umjereno	250	20-25
*III*	Srednje-evropski tip	Svijetla do svijetlo-smeđa	Rijetko do umereno	Primjetno	350	28-35
IV	Mediteranski tip	Svijetlosmeđa	Skoro nikada	Brzo i duboko	450	36-45

Nakon izlaganja kože suncu ona pocrveni. Dakle, takozvani “Solarni eritem”, odnosno crvenilo kože se javlja nakon latentnog perioda od 2-8 sati nakon izlaganja kože Suncu. Traje 12-24 sata, a može biti praćen i otokom, vezikulama, deskvamacijom (ljuštenjem), što zavisi od nas samih, odnosno od ponašanja u odnosu na UV zračenje. Poslije eritema dolazi do pigmentacije i zadebljanja rožnatog sloja kože koje štiti kožu od daljih eritemskih i histopatoloških promjena. Maksimalna osjetljivost kože je na 295nm. Hronična izloženost UV radijaciji predstavlja rizik za pojavu karcinoma kože.

U cilju prevencije negativnih zdravstvenih efekata UV zračenja definisan je globalni solarni UV Indeks (UVI). On predstavlja mjeru jačine UV zračenja na površini Zemlje i indikator potencijala za oštećenja kože. On je veoma dobar parametar za podizanje nivoa svijesti javnosti i upozorenje o potrebi upotrebe zaštitnih mjera kada smo izloženi UV zračenju. UVI je definisan od strane Svjetske zdravstvene organizacije (SZO) u saradnji sa Programom Ujedinjenih nacija za životnu sredinu (UNEP), Svjetske meteorološke organizacije (VMO), Međunarodne komisije za zaštitu od nejonizujućih zračenja (ICNIRP) i Njemačkog Saveznog zavoda za zaštitu od zračenja (Bundesamt fur Strahlenschutz, BFS). Nabrojane organizacije su napravile praktičan vodič namijenjen nacionalnim i lokalnim vlastima i nevladinim organizacijama aktivnih u oblasti prevencije raka kože, kao i meteorološkim službama i medijima koji izvještavaju o UVI.

Globalni Solarni UV Indeks (UVI) opisuje nivo sunčevog UV zračenja na Zemljinoj površini. Vrijednosti indeksa su u rasponu od nule naviše i to – veća vrijednost indeksa predstavlja veći potencijal za oštećenja kože i oka, a za kraće vreme. Uočena povećana učestalost raka kože širom svijeta je snažno povezana sa pretjeranim izlaganjem sunčevom UV zračenju. To takođe može biti povezano sa upotrebom vještačkih izvora UV zračenja. Istraživanja pokazuju da lične navike u odnosu na izlaganje Suncu čine važan individualni faktor rizika za negativne efekte UV zračenja. Zato je UVI značajna mjera za podizanje svijesti javnosti o rizicima od prekomjernog izlaganja UV zračenju, i potrebi primjene zaštitnih mlera. Objašnjenja i upozorenja da se smanji vrijeme izlaganja suncu može da smanji negativan efekat na zdravlje i samim tim da značajno smanji troškove zdravstvene zaštite.