Uvijek aktuelna tema tokom ljetnih vrućina jeste upravo zaštita od posljedica izoloženosti visokim temeraturama. Sa opštim mjerama zaštite ljudi su uglavnom upoznati, ali ćemo ipak skrenuti pažnju da visoke temperature mogu ozbiljno ugroziti i narušiti zdravlje čovjeka, čak dovesti i do smrtnog ishoda. Granica do koje osoba može podnijeti vrućinu gotovo u potpunosti zavisi od toga da li je toplota suva ili vlažna. Ukoliko je vazduh sasvim suv i postoji dovoljno strujanje da omogući brzo isparavanje sa tijela, osoba može podnijeti temperature vazduha od 54,5C tokom nekoliko sati. S druge strane, ukoliko vazduh sadrži stopostotnu vlažnost, ili se tijelo nalazi u vodi, tjelesna temperature počinje rasti uvijek kada se temperatura okoline povisi iznad oko 35C. Ukoliko je osoba izložena teškom fizičkom naporu, ovaj kritični nivio temperature može biti i 29,4C do 32,2C. Nažalost, postoji granica do koje organizam može gubiti toplotu, čak i pri maksimalnom znojenju. Naime, ako se hipotalamus pregrije, smanjuje se njegova sposonost da reguliše toplotu i znojenje slabi. Kao rezultat toga, visoka temperatura samu sebe uvećava, ukoliko se ne preduzmu mjere. Ukoliko tjelesna temperatura raste iznad kritične, u rasponu od 41,1 do 42,2C osoba će vjerovatno dobiti toplotni udar. Simptomi su vrtoglavica, trbušni poremećaji, ponekad delirijum i eventualni gubitak svijesti ako se tjelesna temperature uskoro ne snizi. Zbog pretjeranog gubitka tečnosti i elektrolita u znoju, može doći do cirkulatornog šoka a hiperpireksija sama po sebi dodatno oštećuje tkiva, najviše mozak. Najčešće preporučivani tretman za brzo hlađenje je hlađenje sunđerom ili prskanje kože. Potapanje u ledenu vodu može dovesti do nekotrolisanog drhtanja te čak i do porasta proizvodnje toplote. Zbog cirkulatornog šoka može doći do zatajenja jetre, bubrega i drugih organa, što može dovesti do smrtnog ishoda čak i nakon nekoliko dana poslije toplotnog udara. U cijelom oragnizmu može doći do lokalnih krvarenja i parenhimatozne degeneracije ćelija, a jednom uništene nervne ćelije nikad ne mogu biti zamjenjene. Zbog svega navedenog, najvažnija je aklimatizacija na ekstremne vrućine, izlaganje vrućini u toku nekoliko sati svakog dana dok se obavlja naporan rad razviće povišenu toleranciju na povišenu temperature i vlažnost za jednu do tri nedjelje. Najznačajnije fiziološke promjene koje se javljaju za vrijeme procesa aklimatizacije jesu porast maksimalnog stepena znojenja, ponekad više od dva puta, porast volumena plazme i smanjenje gubitka soli u znoju i mokraći. Znači, tri osnova načela – skaraćeno ACC: A acclimation, C cool, C Circulation.
Dr Stanislava Višnjić
Dom zdravlja, Nikšić
Add comment