Grčka kultura ishrane imala je snažan uticaj i na druge stare narode, posebno Rimljane. Postojanost, kvalitet i snaga te kulture zadržala se vjekovima sve do današnjih dana, pa grčka kuhinja i danas zauzima visoko mjesto u kulinarstvu mnogih zemalja.
I kulinarstvo antičkog Rima ostavilo je dubok trag na razvoj i kulturu ishrane. Stari Rimljani jeli su raznovrsnu hranu, često bili neumjereni u jelu, ali su zato uživanje i maštovitost u hrani dovodili do savršenstva. Kuvari su bili uglavnom muškarci, a prvi profesionalni kuvar došao je u Rim 190 g.p.n.e. Koliko je kulinarstvo bilo cijenjeno govori podatak da su u doba rimskog procvata, oko I vijeka n.e. robovi – vješti kulinari, prodavani najskuplje u odnosu na ostale robove, da je hrana predstavlja umjetnost, a bogataši (patriciji) su se takmičili u ekstravagantnim kulinarskim egzibicijama, pa poznati filozof Seneka (3 – 65 g.n.e.) komentarišući takve osobine svojih bogatih sunarodnika kaže da su “jeli do povraćanja, a povraćali da bi jeli.”
Kod Rimljana, kao i kod Grka, večera (cena) je bila glavni obrok. Jeli su poluležeći, slično Grcima, ali zato na demokratičniji način, jer su u glavnom obroku učestvovale i žene i djeca. Za vrijeme cena služili su ih robovi. U rimskoj kući trpezarija je bila centralna prostorija. Jelovnik je bio pun raznih vrsta mesa, ribe, divljači, živine, uz puno začina, povrća i voća. Glavno piće bilo je vino (oko 18 vrsta). Pili su i pivo, sokove, razblaženo sirće i medovinu. Obično bogate, cena su znale ponekad da budu i skromne, ali i raskošne, kakve su bile večere cara Nerona (37-68 g.) koji je, pored surove, despotske vladvine, trošio i veliki novac na sladak život.
Poređujući antičku grčku i rimsku kulturu ishrane i njihov značajni uticaj na civilizacije, sve do današnje, ostaje konstatacija da je stara rimska kultura manje originalna i manje istaknuta. Ta svojstva su karakterističnija grčkoj kulturi. Čak i u veliko doba Rimskog Carstva, kada je Grčka bila politički beznačajna, grčka kultura je u Imperiji Rima bila dominantna.
Uz ovaj prikaz antičke, grčko-rimske kulture ishrane, njene istorijske i civilizacijske uloge, neophodno je pomenuti veliki značaj i uticaj egipatske kulture na kulinarstvo u svijetu. Za doba od 2900 g.p.n.e., kada se konstituisala država Egipat, pa na dalje, istorijski izvori govore da je “egipatski sistem ishrane bio jedinstven i za ono vrijeme vrlo razvijen, te da sljedbeničke kulture grčke i rimske antike bez tog sistema ne mogu biti objašnjene.”
Hrana, kao uslov života, je u direktnoj vezi s njegovim stvaranjem i nastajanjem, održavanjem i nestajanjem, pa je sasvim razumljiva povezanost religije i hrane. Na početku Biblije Bog-Tvorac daje Adamu i Evi jasna uputstva koju hranu treba da jedu:”Evo, dao sam vam sve bilje što nosi sjeme po svoj zemlji, i sva drveta rodna koja nose sjeme; to će vam biti hrana.” (1.Mojsijeva knjiga 1.pogl.29 stih). Poredimo li ova Božja uputstva, data na početku stvaranja svijeta , sa ovovremenim naučnim saznanjima o kvalitetnoj ishrani: voće, povrće, orašasti plodovi i sl., očito je da su biblijske preporuke – kako se hraniti, i danas aktuelne, ustvari vječne.
Kad pomijemo vezu religije i hrane, recimo da u tri velike monoteističke religije: judaizmu, hrišćanstvu i islamu post predstavlja poseban i izuzetno važan bogopoštovani čin. Iako se post u ovim religijama razlikuje (u dužini, vrsti…) osnovni cilj mu je isti – da vjernik zadobije Božiju milost, blagoslov i oprost. Post, kao duboko religiozni čin, podrazumijeva, izmedju ostalog, uzdržavanje i odricanje od hrane (i ne samo hrane), a po velikom hrišćanskom filozofu Tomi Akvinskom post je “uzdržavanje od zla i od grijeha”, da bi za post Sveti Jovan Zlatousti kazao da “zajedno sa molitvom čini dva krila duše čovječije pomoću kojih se uzdižemo Bogu”.
I kroz istoriju filozofije, od postanka pa do danas, može se vidjeti njena sprega sa kulinarstvom. Već smo pomenuli grčkog filozofa Platona i njegovu “Gozbu”, no, dodajmo još i to da su atinski mudraci na toj večeri konstatovali da je opijanje štetno iz “medicinskih razloga“ i odlučili da piju samo “iz zadovoljstva” koje je, isto tako, dovelo do opijanja. Tome činu, opijanju vinom, Platon daje filozofsku potporu koja služi za ispitivanje ljudskih i društvenih vrlina.
Grčki filozof Epikur (341-270 pn.e.) je govorio: ”Porijeklo i korijen svega dobroga je zadovoljenje stomaka; jer i mudrost i tananost u vezi su sa tim.”
Add comment