Anksioznost i depresija kao posljedice pandemije
Jedna od sesija Medikalovog Postkovid simpozijuma bila je posvećena prezentaciji uticaja pandemije na mentalno zdravlje čovjeka, prvenstveno u vidu refleksa anksioznosti i depresije. Dr Aleksandra Ražnatović i dr Aleksandar Popović, iz Kliničkog centra Crne Gore ukazali su na detalje ovog procesa, svjedočeći o tome podacima iz kliničke prakse i referentnih istraživanja. Sa skupa je upućen apel nadležnim institucijama da se izrade ljekarski protokoli za dijagnostikovanje ovih stanja.
Kovid i anksioznost
– Anksioznost je, do izvjesnog stepena, iskustvo koje je iskusio svaki pojedinac u određenim životnim situacijama. Kao što je neizvjesnost za zdravlje porodice, napetost prije suočavanja sa nekom teškom životnom situacijom ili trema pred neke značajne životne nastupe — kaže dr Aleksandra Ražnatović. Anksioznost, kao stanje koje svi preživljavamo, definiše se kao difuzna, unutrašnja, slobodnolebdeća napetost ili strepnja koja nema realnu opasnost, spoljašnju opasnost, što je bitno razlikuje od straha. Strah, kaže dr Ražnatović, uglavnom ima spoljašnji objekat. — Anksioznost je praćena i somatskim korelatima kao što su palpitacije, drhtanje, knedla u grlu, bol u želucu, obilje crijevnih i urinarnih poremećaja. Organizam se nalazi u stanju uzbune — objasnila je dr Ražnatović. Patološku anksioznost karakteriše izvjesna iracionalnost i nemogućnost identifikovanja unutrašnje opasnosti. Briga je, kako je navedeno, stalna, snažna i veoma teška za kontrolu. Udružena je sa uočljivim oštećenjem opšteg funkcionisanja i distresom.
Kovid-19 se, po dr Ražnatović, može posmatrati kao stresor koji je izazvao snažan odgovor u vidu anksioznosti. — Trenutna pandemija takođe izaziva u mnogima od nas duboko ukorijenjenu anksioznost koju doživljavamo kao prijetnju našem naviklom identitetu. Sve ovo nas obavezuje da anksioznost ne odbacujemo kao nevažnu, već da se uhvatimo u koštac sa njom — upozorava ona.
Anksioznost je u crnogorskoj populaciji reflektovana na nivou prosjeka ostalih zemalja, ali je karakteristično da se pacijenti kasnije javljaju. Potrebno je i po dvije godine dok neko ko je doživljava dođe psihijatru. Stigma je, u tom smislu, još uvijek jako prisutna u našem društvu.
Rezultati nekoliko studija pokazuju da se kao faktori nastanka anksioznosti kao propratnog stanja kovida izdvajaju: ženski pol, starost, bračno stanje, roditeljstvo, hronične bolesti i lošije zdravstveno stanje. Strah od umiranja je, npr. po australijskom istraživanju, prisutan kod 22% ispitanika, dok je smrtni ishod iznosio svega 2%. Preporuka dr Ražnatović je da treba uspostaviti dnevne ritmove, truditi se da ostanemo svjesni, saosjećajni i aktivni, da se povežemo sa drugima, pronađemo izvore radosti i inspiracije i učinimo šta možemo da budemo od pomoći. Ukoliko je anksioznost izražena do te mjere da možemo da se sa njom izborimo samostalno, potrebno je obratiti se stručnjaku za pomoć. U terapiju anksioznosti spadaju različiti oblici psihoterapije, samostalno ili u kombinaciji sa psihofarmacima.
Depresija i kovid
Depresija, kako objašnjava dr Aleksandar Popović, predstavlja poremećaj raspoloženja koji karakteriše sveprisutna disregulacija raspoloženja i aktivnosti, kao i srodne promjene u bioritmu i kognitivnoj sferi. Kod ovih pacijenata prisutan je čak i fizički bol kao odraz psihičkog stanja, koji je uglavnom konstantan i malo manji u večernjim satima. Najteži oblik depresije može imati čak i psihotički intenzitet, uz pojavu nihilističkih ideja, i tada je tretman potpuno drugačiji. U pitanju je, kako kaže dr Popović, bolest sa hiljadu lica koja se različito manifestuje na individualnim nivou. Razdražljivost, hipohondrijske misli i tokom kovida često prisutna zloupotreba psihoaktivnih supstanci i alkohola mogu, kako on upozorava, prikriti depresivno stanje pacijenta. Iako se pripadnost ženskom polu često navodi kao faktor sklonosti ovoj vrsti poremećaja, dr Popović objašnjava da je u muškoj populaciji češća zloupotreba psihoaktivnih supstanci kao vid otpora nepoželjnim okolnostima.
SZO je objavila početkom godine da je prevalencija depresije porasla za 25%, što je veliki problem. – Jedno od glavnih objašnjenja za ovako povećanu stopu je stres koji je uglavnom posljedica društvene izolacije, karantina i ostalih mjera koje su se sprovodile s ciljem da se smanji širenje infekcije. Takođe, i nemogućnost kontakta sa bliskim osobama, nemogućnost rada i angažmana u zajednici bili su dio ovog problema, usamljenost, strah od infekcije, strah od smrti za sebe i za svoje bližnje – kaže dr Popović.
Ukazujući na podatke studija, dr Popović je naveo da istraživanje koje se tiče mentalnog zdravlja zdravstvenih radnika pokazuje da je iscrpljenost bila jedan od glavnih okidača za suicidalno razmišljanje u ovoj subpopulaciji. Ne treba zanemariti ni ekonomske posljedice, prisustvo depresivnosti kod mladih ljudi, ženski pol kao faktor izloženosti depresiji i sklonost ovom stanju kod osoba sa somatskim problemima tipa astme ili kardioloških problema. — Ako se osvrnemo samo na ekonomski aspekt shvatićemo koliko kao društvo gubimo ne tetirajući pandemiju na vrijeme iz razloga što ti ljudi ne bivaju prepoznati na vrijeme — kaže on. Potrebno je da prođe i po dvije sedmice da bi se postavila jasna dijagnoza depresije, međutim, ukoliko se simptomi naglo javljaju i imaju intenzivan karakter, to vrijeme ne mora da bude čak ni toliko. — Obično imamo situaciju da se pacijenti javljaju poslije mjesec dana i duže — upozoreno je ovom prilikom.
Rezultati metastudija pokazuju da je prevalencija svih oblika depresije bila 20%, anksioznosti 35, a stresa 53%.
Pandemija ima značajan uticaj na mentalno zravlje. Simptomi depresije prisutni su u svim demografskim grupama, a nešto češće javljaju se kod adolescencenata i pripadnica ženskog pola. Farmakoterapija predstavlja neizostavan dio terapije depresije, s tim što, za sada, kombinovana terapija dostiže posebne efekte. Psihoterapija je, takođe, bitan metod liječenja, posebno kod psihotičnih pacijenata u remisiji.
Uz apel na sve službe sistema da se podrži ovaj zdravstveni sektor, dr Popović je naveo da je aktuelan ogroman porast broja psiholoških pregleda. On je naveo da kod građana Crne Gore ne jenjava interesovanje za razgovor sa stručnjakom iz oblasti zaštite mentalnog zdravlja posredstvom telefonskih linija uspostavljenih početkom pandemije. Neophodno je, po njemu, raditi na poboljšanju sistema digitalnih alata koji će pospješiti učinak na zaštiti zdravlja stanovništva u ovoj oblasti.
Anita Đurović
Dodajte komentar