Smatra se da meteorološki faktori djeluju na ljudski organizam direktno na kožu i respiratorni trakt, te indirektno preko autonomnog živčanog sistema, hipotalamusa i žlijezda s unutrašnjim lučenjem, prije svega preko hipofize, štitne žlijezde i nadbubrežne žlijezde. Različite meteorološke promjene koje djeluju na autonomni živčani sistem izazivaju veliki broj fizioloških procesa u ljudskom organizmu, a u svrhu adaptacije i regulisanja rada odgovarajućih organa i sistema. Tako, pad temperature vazduha u okolini dovodi do stimulacije simpatikusa, što izaziva vazokonstrikciju u koži, smanjujući na taj način gubitak tjelesne topline. Međutim, povećanje temperature vazduha u većoj mjeri stimuliše parasimpatikus, omogućujući preko periferne vazodilatacije veće oslobađanje topline. Stepen meteorotropnih učinaka nakon stimulacije autonomnog živčanog sistema zavisi od intenziteta stimulacije, uravnoteženosti i adaptacijskih sposobnosti vegetativnog sistema. Učinak meteorološkog stresa zavisi takođe i od stepena aktivnosti simpatikusa i parasimpatikusa, a ta je aktivnost u skladu sa biološkim ritmom i različita je u različito doba dana.
Poznato je da parasimpatikus dominira noću, a simpatikus danju, uz nešto veću aktivnost tokom jutra. Zbog toga će učinak meteorološkog stresa koji se odigrava tokom noći biti različit od onoga koji se odvija preko dana, kada prevladava simpatička stimulacija. Jedna grupa autora ustanovila je povezanost inferiornog infarkta pod uticajem meteorološkog stresa, vjerovatno posredstvom promijenjenog vegetativnog tonusa.
Kako postoji bliska živčana i neurohumoralna povezanost između hipotalamusa i hipofize, sasvim je sigurno da meteorološke promjene okoline preko hipotalamusa utiču i na rad hipofize. Tako npr. naglo zahlađenje posredstvom hipotalamusa dovodi do pada sekrecije antidiuretskog hormona zadnjeg režnja hipofize, što uzrokuje povećanje diureze te posljedično i smanjenje volumena krvi i povećanje nivoa hemoglobina. Slični međusobni odnosi postoje na relaciji hipotalamus-hipoiza i ostale žlijezde s unutrašnjim izlučivanjem.
Izlaganje hladnoći povećava produkciju tireotropina, koji zatim stimuliše aktivnost štitne žlijezde dovodeći do povećanog stvaranja tireoidnih hormona. Nasuprot tome, izlaganje vrućini dovodi do smanjenja aktivnosti tireoideje. Zapaženo je da se taj učinak javlja i sezonski. Hladno vrijeme izaziva povećanu aktivnost kore nadbubrežne žlijezde i porast sekrecije ketosteroida 17, dok toplije vrijeme dovodi do pada produkcije tih hormona.
Zimi je sekrecija tih hormona veća nego ljeti. Pod uticajem hladnijeg vremena čini se da se skraćuje vrijeme zgrušavanja. Ukupni serumski proteini sniženi su ljeti, a dijastolički krvni pritisak viši je zimi nego ljeti. Prema istraživanjima većeg broja autora, vrijednosti holesterola u serumu tokom godine se mijenjaju. Nivo holesterola viši je zimi u odnosu na ostale periode godine.
Nastavak teksta u sljedećem broju
Piše: dr Milica Šofranac
Add comment