Iako centralna dogma molekularne biologije DNK-RNK-PROTEINI nije osporena, najnovija istraživanja ukazuju da postoje varijacije, tako da dolazi do varijacija u ekspresiji pod dejstvom faktora sredine. Permanentni dijalog između genoma i okruženja nije samo značajan za razvoj vrste već i za razvoj kompleksnih bolesti, a sve se odvija u trostrukom heliksu: gen, organizam, okruženje. Sa naglim razvojem molekularne genetike i uvođenjem pojma ONKOGEN mijenja se čitav pristup genetici malignih bolesti.
Sve je veći broj naučnih saznanja koja govore o uticaju spoljašnjih faktora na endokrini sistem – sunce određuje reproduktivni period, geografska širina i geografska dužina imaju uticaja na polno sazrijevanje, dnevno-noćni ciklus je značajan u tireoidologiji, sastav zemljišta – endemski kretenizam. Sada se govori o ENDOKRINIM DISRUPTORIMA – supstancama koje se mogu unijeti vodom, hranom, vazduhom ili kroz kožu imitiraju prirodne hormone, blokiraju ili remete njihovo dejstvo ili dovode do mutacije gena. Poslednjih decenija najveću pažnju u smislu endokrinih disruptora izazivaju polutanti (dioksin-polihlorirani bifenili DDT ftalati).
Osnovni meteorološki parametri (temperatura, vlažnost, barometarski pritisak) i jonizacija vazduha značajno i svakodnevno utiču na zdravlje, ponašanje i raspoloženje. Sve je više dokaza da zagađen vazduh izaziva neželjene efekte na ljudsko ponašanje – porast razdražljivosti i agresivnosti. Ako neprijatni mirisi traju – agresija se smanjuje i bježanje postaje osnovni čovjekov motiv.
Nepovoljni klimatski faktori u našoj sredini takvi su decenijama. Nagla industrijalizacija sa pratećim aerozagađenjem traje tri decenije, te živeći u ovakvim uslovima klimatskih nepovoljnosti i ekoloških začina normalno je očekivati i neke specifičnosti u morbiditetu kod naše djece.
Prava naučna studija nikad nije rađena, ali kada je u pitanju dijete i njegov život, te čovjek i njegov život – pitam se da li kao svakodnevni svjedok kompromitovanog zdravlja naših ljudi možemo ostati nijemi posmatrači i hladni analitičari. Ovo je već treća-četvrta generacija koja odrasta u novim uslovima.
Interakcija sa okolinom je od izuzetnog značaja za formiranje fenotipa jedinke.
Kakva su naša zapažanja? Prvih 10-20 godina brz porast učestalosti respiratornih infekcija sa alergijskim bolestima. Poslednjih godina trend rasta je sporiji ali primjetne su promjene u biološkom supstratu – već možemo reći da plaćamo danak. Povećan procenat steriliteta, infertiliteta rizičnih trudnoća, sve više novorođenčadi sa rizikom za loše zdravlje te prematuriteta i djece sa malom tjelesnom masom, te veći broj kongenitalnih anomalija – evidentnih na samom rođenju.
Piše: prim. dr Veselinka Ječmenica, pedijatar-neonatolog, Načelnik Dječijeg odjeljenja Opšte bolnice – Pljevlja
Add comment