„Udio stanovnika iznad 65 godina u ukupnoj strukturi veći od 10 odsto ukazuje da je to vrlo stara populacija. U strukturi stanovništva Crne Gore učešće starijih od 65 godina iznosi 13,8 odsto, dok je ovo učešće prije 30 godina, tačnije 1981. godine, iznosilo svega 8,2 procenta”
Osnovnu karakteristiku savremenog demografskog kretanja u razvijenim zemljama, a i u većini zemalja u razvoju, predstavlja porast udjela starog stanovništva, kao posljedica pada nataliteta i prirodnog priraštaja sa više umrlih nego rođenih, te produženja očekivanog trajanja života. Kao mjera starosti jedne populacije navodi se učešće stanovnika starijih od 65 i više godina u ukupnoj populaciji i pri tome se koristi klasifikacija Ujedinjenih naroda. Navedena klasifikacija podrazumijeva da udio stanovnika iznad 65 godina u ukupnoj strukturi veći od 10 odsto ukazuje da je to vrlo stara populacija. U strukturi stanovništva Crne Gore učešće starijih od 65 godina iznosi 13,8 odsto, dok je ovo učešće prije 30 godina, tačnije 1981. godine, iznosilo svega 8,2 procenta. Učešće navedene grupacije stanovništva u opštoj populaciji ima konstantnu tendenciju povećanja, pa se procjenjuje da će do 2050. godine u Crnoj Gori četvrtina stanovništva biti starija od 65 godina. Navedeni podaci ukazuju da je neophodno intenzivno raditi na razvijanju programa prevencije oboljenja i nesposobnosti starih osoba kako bi se zdravo starilo.
Suštinska aktivnost u zaštiti starih je očuvanje funkcionalne sposobnosti. Time se starost aktivno doživljava, a ne pasivno proživljava. Praćenje, utvrđivanje, proučavanje i evaluacija funkcionalne sposobnosti starijih ljudi je osnova za iniciranje, definisanje i realizaciju programa preventivnih zdravstvenih mjera za starije ljude. Prevencija oštećenja zdravlja kod starijih osoba podrazumijeva kompleksan proces koji je neophodno započeti u srednjem životnom dobu, kako bi se onemogućio nastanak zdravstvenog poremećaja u starosti.
Primarna prevencija podrazumijeva zdravstvenu edukaciju starijih osoba u ranijoj starosti, kao i mlađih osoba o primjeni pozitivnog zdravstvenog ponašanja i usvajanje po zdravlje korisnih životnih navika, što je presudno za unapređivanje zdravlja i očuvanje funkcionalne sposobnosti u starosti. Osim toga, neophodno je stalno naglašavati važnost mijenjanja životnih navika negativnog zdravstvenog ponašanja, kao što su fizička i psihička neaktivnost, odbijanje radnih aktivnosti, nepridržavanje uputstva doktora, nepravilno i nekontrolisano uzimanje ljekova, nepravilna ishrana, neodržavanje lične i higijene okoline, prekomjerna upotreba alkohola, pušenje i druge zavisnosti, da bi se spriječio nastanak hroničnih nezaraznih bolesti u starijoj dobi.
Mjere sekundarne prevencije su usmjerene na rano otkrivanje bolesti, odnosno usmjerene su ka oboljelim starim osobama, u dovoljno ranom stadijumu bolesti kako bi se pravovremenom intervencijom spriječio razvoj manifesne bolesti ili zaustavio njen napredak. Ovim mjerama se utiče i na prevenciju različitih nivoa funkcionalne onesposobljenosti kao što su nepokretnost, nesamostalnost, nestabilnost, nekontrolisano mokrenje ili neka druga vrsta onesposobljenosti.
Mjere tercijarne prevencije imaju za cilj da smanje negativne efekte bolesti i one obuhvataju različite zdravstvene postupke sprečavajući fizičku i psihičku dekompenzaciju gerijatrijskog bolesnika ako se već pojavila bolest kod starijeg čovjeka, te razvija njegovu preostalu funkcionalnu sposobnost, kako bi se što duže očuvala i unaprijedila njegova preostala funkcionalna sposobnost. To je posebno važno zbog naglog porasta incidencije hroničnih bolesti i, posljedično, pojave više bolesti u starosti.
Piše: prof. dr Agima Ljaljević Institut za javno zdravlje Crne Gore
Add comment