Ehinokokoza

Ehinokokoza je parazitarno oboljenje životinja i ljudi izazvano jednom od najopasnijih i najpodmuklijih parazita Teniom echinococcus (pseća pantljičara). Zbog načina prenošenja bolesti može se svrstati u bolesti prljavih ruku i loših higijenskih navika. Neodgovoran odnos vlasnika pasa, nepoštovanje pravila 0 čuvanju i zdravstvenoj zaštiti životinja, odnosno izbjegavanje dehelminizacije, najvažnija je karika u prenošenju bolesti. Prisutna je u svim krajevima svijeta, a najviše u stočarskim sredinama. Rasprostranjenost oboljenja uglavnom zavisi od zdravstvene kulture naroda, aktivnosti veterinarske službe, higijenskih i hidroloških uslova. Za suzbijanje ove bolesti neophodna je timska

Ehinokok (žednjak, mjehurnjak, klobučara, vodeni mjehur) je cistična larvalna forma male pljosnate pantljičare Tenije ehinokokus. Najčešće je parazitarno oboljenje koje nastaje invazijom larvne forme ehinokokusa u životinjskom i ljudskom organizmu. Javlja se u svim starosnim dobima a za njen razvoj potrebne su dvije vrste domaćina: glavni (mesožderi) u kojima se razvija pantljičara i prelazni (intermedijarni) – biljožderi u kojima se razvija larva (cista). Postoje dva tipa ehinokoka – granu-lozni i multilokularni.

Tenija ehinokokus kao odrasla pantljičara živi u tankom crijevu glavnog ili stalnog domaćina i hermafroditnom oplodnjom produkuje brojne embriofore (jajašca) koja se zajedno sa psećim ili lisičjim izmetom rasijavaju u prirodi. Dužine je do pola centi­metra. Jaja su joj vidljiva jedino pod mikroskopom. Ako to jajašce proguta čovjek ili domaća stoka, ono pod uticajem alkalnog duodenalnog soka gubi spoljnu opnu i slobodna larvica aktivnim kretanjem uz pomoć svojih kukica probija sluzokožu crijeva i ulazi u kapilare crijeva odakle pasivno nošena krvnom strujom dospijevaju u jetru. Tu se najčešće i zadržavaju razvijajući se u larvenu formu parazita. Od jaja se formira cista koja se postepeno uvećava i potrebno joj je više godina za razvoj.

Suzbijanje ehinokokoze

Ehinokokoza se najefikasnije suzbija prekidanjem lanca infekcije, kada se zreo uzročnik nalazi u crijevima psa. Neophodno je:

– Smanjivanje broja pasa lutalica. – Dehelmintizacija (čišćenje pasa od parazita) najmanje dva puta godišnje. Dehelmintizacija mora obuhvatiti sve kućne i čobanske pse . – Zbrinjavanje pasa lutalica u posebne ustanove i njihovo liječenje. Uginule životinje i oboljele životinjske organe treba sahranjivati ili spaljivati. – Klanje životinja u klanicama pod veterinarskom sanitarnom kontrolom – Edukacija stanovništva (u porodici i vaspitno-obrazovnim institucijama treba insistirati na pravilnom održavanju lične higijene i sticanju navika da ruke treba prati sapunom nakon kontakta sa životinjama i prije unošenja hrane). Samo dobro oprano voće i povrće, higijenski ispravnom vodom, ne predstavlja opasnost za prenošenje bolesti. – Sprečavanje dostupa termički neobrađene iznutrice psima – Zaštita bunarskih i izvorskih voda.

Glavni domaćin granuloznog ehinokoka jesu kanidi (domaći pas, divlji pas, vuk, kojot) koji se inficiraju hraneći se iznutricama koje sadrže ciste. Pas u crijevima mogu nositi hiljade odraslih pljos-natih glista koje ga iscrpljuju i on mršavi. Takav pas često trlja njušku o zemlju. Zaražene životinje počinju da izlučuju jajašca sedam nedjelja poslije nastanka infekcije. Mačke nemaju epidemiološkog značaja jer se teško inficiraju, a osim toga, kod njih tenije ne dostižu polnu zrelost, tj. ne stvaraju jajašca. To isto važi i za lisicu. Najčešći prelazni domaćini jesu ovce, goveda, svinje, rjeđe konji, jeleni, kamile. Njena najveća zastupljenost registrovana je u zemljama umjerenog pojasa sjeverne i južne polulopte gdje je prosječna temperatura između 10 i 200C i gdje je stočarstvo  razvijeno, tj. u zemljama Mediterana, Istočne Evrope, Sjeverne Afrike, Australije, Južne Amerike i Srednjeg Istoka. Endemska područja su Turska, Španija, Italija, posebno Sardinija, Grčka, Bugarska, Rumunija, Kipar, zemlje bivše Jugoslavije, Izrael, Sirija, Iran, Irak, Maroko. U Crnoj Gori je najrasprostranjenija u području sjeverne Crne Gore i području između Orjena, Rumije i Lovćena, tj. u području crnogorskog krasa. Kod multilokularnog ehinokokusa glavni domaćin je lisica a prelazni domaćini su miševi. Manje je rasprostranjena od granulozne ehinokokoze, ali je opasnija i fatalnija za čovjeka. U Evropi je najzastupljenija u sjevernoj Švajcarskoj, Tirolu, Skandinaviji, Turskoj, zapadnom Sibiru. Na prostoru bivše Jugoslavije nije registrovan nijedan slučaj alveolarne ehinokokoze. Granulozna ehinokokoza se održava u prirodi tako što psi proždiru oboljele organe zaraženih domaćih ili divljih biljoždera. Naime, prilikom klanja psima se daju za hranu oboljelii organi, drugi izvor su neuništeni oboljeli organi na klanicama i nezakopane uginule životinje koje psi skitnice i čobanski psi proždiru. Pas se ne može zaraziti od drugog psa i ukoliko se hrani suvom komercijalnom hranom i termički obrađenim mesom. U slučaju multilokularne ehinokokoze glodari (miševi) iz roda Rodentida zaraze se unošenjem jajašaca (embriofora) koja se izlučuju izmetom lisice. Lisice mogu zagaditi voće i povrće.