Svjetska zdravstvena organizacija definiše kardiološku rehabilitaciju (KR) kao skup aktivnosti potrebnih da omoguće fizičke, mentalne i socijalne uslove tako da pacijenti mogu da održe i nastave sa normalnim životom što je duže moguće. KR je kombinacija programa čije su komponente: fizički trening, modifikacija faktora rizika, psihosocijalna i stručna procjena, kao i savjetovanje pacijenta sa srčanim oboljenjem.
Programi kardiološke rehabilitacije počeli su da se razvijaju šezdesetih godina prošlog vijeka. Fizički trening je bio osnova tih programa, a preporučivan je tek nekoliko mjeseci nakog srčanog događaja. Razvoj savremene kardiologije i kardiohirurgije dovodi do izmjena u programu i protokolu KR, pri čemu se značajno smanjuje broj dana hospitalizacije na kardiološkim odjeljenjima i kardiološka rehabilitacija prihvata kao sastavni dio u liječenju kardioloških bolesnika.
Kako je objašnjeno, benefiti kardiološke rehabilitacije su smanjenje KV mortaliteta, poboljšanje funkcionalnog kapaciteta, poboljšanje funkcije endotijela, smanjenje ishemije miokarda, smanjenje ateroskleroze i rizika za buduće koronarne događaje.
Kao ciljevi kardiološke rehabilitacije navode se poboljšanje funkcionalnog kapaciteta, smanjenje srčanih komplikacija, optimizacija kardiovaskularnih performansi kod pacijenta sa kardiovaskulanim bolestima uzimajući u obzir specifičnost svakog pacijenta, uključivanje programiranog fizičkog treninga, promovisanje zdravih stilova života, higijensko–dijetetski režim, upravljanje stresom, te obnova fizičke sposobnosti nakon srčanog događaja.
Fizički trening kao osnovni dio programa KR je individualno programiran i kontrolisan kroz intenzitet, trajanje i učestalost. Primjenjuju se aerobne vježbe za poboljšanje KV izdržljivosti kao i vježbe sa otporom kao dodatna komponenta fizičkog treninga koja pokazuje benefite u mišićnoj snazi i izdržljivosti.
Takođe, psihosocijalni problemi su česti kod pacijenata koji su uključeni u programe kardiološke rehabilitacije. Umjerena ili jaka depresija javlja se kod 10 do 20 procenata, anksiozni poremećaji se manifestuju kod pet do 10 odsto, a četvrtina pacijenata suočava se sa porodičnim i bračnim problemima.
Indikacije su infarkt miokarda, stabilna angina pectoris, srčana insuficijencija, stanja nakon hirurške intervencije na srcu: poslije revaskularizacionih procedura, korekcija ili zamjena zalistaka vještačkim, transplantacija srca.
Kao kontraindikacije navode se nestabilna angina pectoris, značajna ishemija miokarda, nekontrolisane aritmije, infekcija u području operativnog reza, nestabilni sternum, endokarditis, cerebrovaskularni insult i drugi značajni komorbiditeti.
Program kardiološke rehabilitacije nakon ACB sprovodi se kroz tri faze:
- I (rana) intrahospitalna: započinje na kardiohirurgiji nakon operacije tj. extubacije pacijenta;
- II (ambulantna), u trajanju do osam sedmica ili stacionarna od tri do pet sedmica u specijalizovanim ustanovama;
- III (kasna): sprovodi se do kraja života.
Tri su oblika rehabilitacije pacijenta nakon ACB:
Oblik A – rehabilitacija bez prekida u trajanju od četiri do šest dana (EF > 50 odsto), kod pacijenta bez postoperativnih komplikacija;
Oblik B – lagana rehabilitacija u trajanju od šest do osam dana (EF 30 – 40 odsto);
Oblik C – usporena laka rehabilitacija, koja traje individualno kod pacijenata sa poremećajem ritma, peri ili postoperativnim infarktom, neurološkim, plućnim, ortopedskim i drugim komplikacijama.
Metode rane (I faza) rehabilitacije nakon ACB-a su preoperativna priprema pacijenata, te postoperativni trening i edukacija o aktivnostima dnevnog života. Preoperativana priprema uključuje edukaciju pacijenata za prevenciju pneumonije – respiratorna kineziterapija (KTH), kao i edukaciju o zaštitnim položajima i pokretima.
Posteoperativni trening podrazumijeva respiratornu KTH, prevenciju duboke venske tromboze i plućne tromboembolije (DVT i PTE), sjedenje u i na ivici postelje, vertikalizaciju, stepovanje, hod hodnikom 50 , 100 i 200 metara.
Takođe, neophodna je i edukacija o aktivnostima dnevnog života (ADŽ) do odlaska na stacionarnu rehabilitaciju.
Intrahospitalna faza rehabilitacije (prva faza) ima za cilj ranu mobilizaciju u toku hospitalizacije, sprečavanje komplikacija koje su vezane za neaktivnost, kao i edukaciju pacijenta i porodice ADŽ u kućnim uslovima.
ISPITIVANJE U CENTRU ZA KARDIOHIRURGIJU
Cilj ispitavanja u KCCG bio je da se prikažu metode rane rehabilitacije i uspješnost rehabilitacije kod pacijenata nakon ACB-a i da se ispitaju funkcionalni kapaciteti primjenom šestominutnog testa hoda (6MWT) kod pacijenata kod kojih je sprovedena rana kardiološka rehabilitacija.
Ispitivanje je provedeno u Centru za kardiohirurgiju KCCG u periodu od juna do oktobra 2014. godine, a ubuhvaćena je grupa od 40 pacijenata (18 žena i 22 muškarca) kod kojih je sproveden program rane KR, a nakon operacije ACB-a, bez postoperativnih komplikacija.
Praćeni parametri su: TA, P, SpO2, dob, pol, ejekciona frakcija, broj dana rehabilitacije i broj ACB-a. Kod svih pacijenta je sproveden rehabilitacioni program po protokolu za ranu KR:
Svi pacijenti su testirani 6MWT posljednjeg dana rehabilitacije
Prosječne vrijednosti praćenih paremetara kretale su se u refrentnim vrijednostima. Analizom rezultata prije i poslije 6MWT dobijena je statistička značajnost za srednje vrijednosti saturacije kiseniko p<0,01, dok za srednje vrijednosti sistolnog pritiska i pulsa nije nađena statistička značajnost. Poređenjem dobijenih rezultata sa vrijednostima u literaturi zaključeno je da su ispitani pacijenti dobro tolerisali napor, što ukazuje na pozitivne efekte i značaj prve faze KR,
Analizom rezultata uočeno je, takođe, da je pređena distanca znatno kraća kod starijih pacijenata nego kod mlađih, kao i kod žena u odnosu na muškarce. Upoređenjem rezultata i statičkom analizom, upotrebom t – testa nađena je statistička značajnost p<0,01.
Može se izvesti zaključak da prikazani program rane faze KR, koji je sproveden kod ispitivanih pacijenta, kao i analiza praćenih parametara, ukazuju na uspješno sproveden program rane KR.
Primjena 6MWT je korisna mjera za procjenu funkcionalnog kapaciteta u prvoj fazi rane KR nakon ACB-a.
Započeti rad, kako je rečeno, biće nastavljen daljim praćenjem pacijenata nakon prve kardiološke kontrole i nakon sprovedene stacionarne rehabilitacije.
Pišu:
Dr Sonja Nejkov
Dr Željana Škarić-Karanikić
Klinički centar Crne Gore
Add comment