Benigna hiperplazija prostate (BPH) je veoma često oboljenje nakon pedesete godine života. To je bolest koja je najčešće odgovorna za nastanak simptoma donjeg urinarnog trakta. Rijetko se javlja izmedju 45. i 50. godine života, a u ranijem životnom dobu je ekstremno rijetka. Poslije 50.godine učestalost raste, da bi maksimum dostigla u sedmoj i osmoj deceniji života. Prema brojnim studijama, najveća učestalost je u osmoj deceniji života, a u poznoj starosti samo mali broj muškaraca nema BPH.
Prostata je muška polna žlijezda, koja zajedno sa sjemenim kesicama predstavlja sekundarni muški polni organ. Smještena je ispod mokraćne bešike, iza stidne kosti a ispred rektuma. Normalna prostata je veličine kestena, pa se u literaturi često naziva kestenjačom.
Prostata je po rođenju teška nekoliko grama, da bi se u ranom postnatalnom periodu njena težina smanjila, i to predstavlja period regresije prostate. Sve do puberteta prostate miruje, i njena težina se ne mijenja. U trećem periodu, od 14. do 18. godine, dolazi do uvećanja prostate na 16 – 20 grama. Težina prostate se u normalnoj evoluciji bitno ne mijenja narednih 25 godina, što predstavlja drugu fazu mirovanja. Ova faza mirovanja završava se ulaskom u petu deceniju života, kada prostata ponovo počinje da raste.
Prostata predstavlja raskrsnicu dva puta, urinarnog i polnog. Najznačajnija uloga prostate i sjemenih kesica je u stvaranju sjemene tečnosti. Sjemena tečnost sadrži citrate, cink, fruktozu, neke enzime, od kojih su najznačajniji prostatični specifični antigen (PSA) i prostatična kisela fosfataza (PAP). Pored toga, sjemena tečnost sadrži ugljene hidrate, proteine, elektrolite, prostaglandine, aminokiseline. Još uvijek nije dovoljno poznata uloga sjemene tečnosti, ali se smatra da je od važnosti u fertilitetu muškarca i zaštiti urotrakta od infekcije. U svakom slučaju, uloga sekreta je da poboljša ishranu i transport spermatozoida.
Prostata je hormonski zavisan organ. Za razvoj i njenu funkciju neophodni su androgeni (muški polni hormone). Glavni androgen u organizmu je testosteron. Najveći dio testosterona (95%) sintetiše se u testisima, a 5% u korteksu nadbubrežnih žlijezda.
Davno je uočeno da se kod dječaka kastriranih prije puberteta prostata ne razvija, a da se kod muškaraca kastriranih priije četrdesete godine života ne razvija benigna hiperplazija prostate.
Postoji više teorija o nastanku BPH, koje se baziraju na uticaju hormona (opšti faktor) i promjenama u samoj prostati (lokalni faktor). Jedno je sigurno, a to je da su za nastanak BPH neophodna dva uslova: funkcionalni testisi i starije životno doba.
Većina autora prihvata tri hipoteze o nastanku i razvoju BPH: Dihidrotestosteronska teorija (DHT), Teorija osnovne ćelije (Stem Cell teorija) i teorija o interreakciji stroma – epitel.
Danas sve više preovladava mišljenje da se ove tri teorije prepliću i da vjerovatno sve tri teorije imaju svoje mjesto u nastanku i razvoju BPH. BPH se razvija u prelaznoj zoni prostate, tako da ona nije generalizovana bolest prostate, već izrazito lokalizovan patološki supstrat.
Jedini sigurni faktori rizika za nastanak BPH su funkcionalno aktivni testisi i starije životno doba. Nije dokazano da socio–ekonomski uslovi, zanimanje i uticaj spoljašne sredine utiču na razvoj BPH. Medjutim, jasno je da rasna i geografska pripadnost, kao i genetska predispozicija igraju značajnu ulogu u nastanku BPH.
Najveća incidence obolijavanja je u zemljama zapadne Evrope i Južne Amerike, dok je značajno niža u Japanu, SAD i Kanadi. Takodje, zapaženo je da crnci obolijevaju ranije u odnosu na bijelce, da je kod žute rase i Arapa značajno manja incidenca, a da je kod Jevreja visoka.
Medjutim, kod Azijata koji su migrirali u zapadne zemlje raste rizik od nastanka BPH, što govori u prilog da životne navike utiču na razvoj BPH.
Incidenca BPH je manja kod muškaraca koji konzumiraju veće količine povrća. To sugeriše da povrće štiti od nastanka BPH, vjerovatno zbog toga što sadrži fito-estrogene koji imaju antiandrogene efekte na prostatu. Sa druge strane, uočeno je da gojaznost pozitivno utiče na povećanje volumena prostate i nastanak LUTS-a. Rizik od hirurškog liječenja prostate raste sa povećanjem BMI (body mass index).
Bolesnici sa kardiovaskularnim oboljenjima i hipertenzijom imaju poremećaj cirkulacije u karličnom predjelu, koji dovodi do kongestije, što favorizuje smetnje od strane uvećane prostate.
Smatra se da umjerena seksualna aktivnost povoljno djeluje na funkciju prostate.
Glavni razlog zbog kojeg se pacijenti obraćaju ljekaru su simptomi donjeg dijela urinarnog trakta (LUTS – Lower Urinary Tract Symptoms), i oni predsatvljaju poremećaj funkcije mokraćne bešike. Simptomi donjeg dijela urinarnog trakta mogu, ali ne moraju biti prisutni kod BPH.
