Bol se definiše kao: „neprijatan senzorni ili emocionalni doživljaj koji je izazvan stvarnim ili potencijalnim oštećenjem tkiva”. Takođe: „Bol je sve ono što bolesnik kaže da ga boli i lokalizovan je svuda gdje bolesnik kaže da ga osjeća”.
Tipovi bola prema načinu nastanka:
1. Nociceptivni bol nastaje aktivacijom nociceptora nadražajem, koga izaziva povreda tkiva, a može biti somatski -aktivacija nociceptora u koži i dubokim tkivima (mišići i kosti) i visceralni, kao posljedica infiltracije, kompresije i rastezanja visceralnih organa grudnog koša i trbuha.
2. Neuropatski bol je izazvan strukturnim (kompresija ili infiltracija) ili funkcionalnim oštećenjem nerva.
3. Mješoviti bol.
Nociceptivni bol nastaje mehaničkom, termičkom ili hemijskom stimulacijom receptora za bol i ispoljava se kao visceralni (tup, nejasno lokalizovan) i somatski (oštar, jasno lokalizovan). Prema dužini trajanja, može biti akutan ili hroničan.
Za razliku od akutnog bola koji upozorava organizam na prisustvo štetnog nadražaja i koji je praćen simptomima povećane aktivnosti autonomnog nervnog sistema (tahikardija, tahipnea, znojenje, povišen krvni pritisak), hronični bol se karakteriše prilagođavanjem autonomnog nervog sistema i razvojem hroničnih vegetativnih znakova u vidu malaksalosti, gubitka apetita, nesanice, razdražljivosti. Bol gubi svoju biološku svrhu upozoravanja i sam za sebe postaje bolest.
Bol je čest zdravstveni problem starije populacije, nerijetko podcijenjen i neadekvatno liječen. Liječenje bola u starijem životnom dobu predstavlja poseban izazov i zahtijeva pažljivo balansiranje koristi i rizika. Demografski podaci ukazuju da se starenjem svjetske populacije i pomjeranjem starosne distribucije, ovi problemi povećavaju. Pored osjećaja bola, hronični bol kod starijih izaziva ozbiljne biopsihosocijalne teškoće koje otežavaju kvalitet života, ne samo starijih osoba, već i njihovih porodica. Naše znanje o bolu kod starijih još uvijek nije dovoljno i postoji potreba za novim pristupima, razumijevanjem novih mehanizama, novim tretmanima i edukacionim programima.
Svjetska populacija stari i evidentno je pomjeranje starosne distribucije. Procenat populacije starije od 65 godina starosti u svijetu stalno raste i smatra se da će sadašnjih 7, 4% oko 2050. godine dostići 16, 4%, a starosna grupa starijih od 80 godina će se utrostručiti1. Ovakva pomjeranja starosne distribucije u svijetu i kod nas, nose sa sobom ogromne probleme u sistemu zdravstvene i socijalne zaštite.
Akutni bol predstavlja simptom bolesti ili povrede. Starenjem bol postaje manje intenzivan simptom različitih akutnih medicinskih problema čak i poslije operativnih zahvata. Oko 40% pacijenata starijih od 65 godina osjećaju blag bol ili uopšte nemaju bol tokom peritonitisa, intestinalne opstrukcije, pneumonije. „Nijemi” akutni infarkt miokarda česta je pojava kod starijih osoba. Smanjena osjetljivost na bol može kompromitovati opominjuću funkciju bola i povećati rizik od nedijagnostikovanja bolesti ili povrede kod starih. Nasuprot tome, postoje dokazi da se starenjem povećava osjetljivost i smanjuje tolerancija na jak, perzistentan bol.
Hronični (perzistentni) bol nije samo simptom već bolest per se, sa pravom da kao takva bude diagnostikovana. Hroničan bol traje najmanje tri mjeseca (prema IASP – International Association for the Study of Pain).
Hroničan bol prisutan je kod više od 50% starijih osoba. Osteoartritis, leđni bol, fibromijalgija, postherpetička neuralgija, dijabetička neuropatija, talamički sindrom, kancerski bol, najčešći su primjeri hroničnih bolnih stanja kod starijih. Učestalost komorbiditeta i smanjene fiziološke rezerve, nerijetko, dovode do atipičnog ispoljavanja bola u starijem životnom dobu. Kod starijih, bol teži da bude konstantan, jakog intenziteta, dugog trajanja, multifokalan i multifaktorijalan. Ne podrazumijeva se, međutim, da je bol njihova sudbina i sastavni dio normalnog starenja. Bol može i mora biti liječen. Pored osjećaja bola i patnje, hronični bol izaziva ozbiljne fizičke i psihosocijalne teškoće koje oštećuju kvalitet života starijih osoba. Kod starijih, hronični nociceptivni bol nekancerske etiologije najčešće se prezentuje kao somatski (mišićnoskeletni), a rjeđe kao visceralni bol (bol u abdomenu i u grudima).
Rezultati studije Breivika i saradnika ukazuju da prevalencija umjerenog/jakog hroničnog bola od 19% odrasle populacije u Evropi ozbiljno ugrožava dnevne aktivnosti i kvalitet života. Najčešće tjelesne lokalizacije su: bol u leđima (47%), bol u zglobovima (40%) (koljeno: 16% i kuk: 8%). Najčešći uzroci bola su: disk degeneracija, osteoartritis, bol poslije traume, glavobolje. Slični uzroci i lokalizacija perzistentnog bola, prisutni su i u populaciji starijih od 65 godina. Mišićnoskeletne bolesti najčešće su odgovorne za perzistentan bol kod starijih. Disk degenerativna i fasetna bolest kod starijih od 65 godina, skoro su univerzalne, iako nisu uvijek praćene bolom. Degenerativna lumbalna spinalna stenoza, takođe prisutna i verifikovana kod starijih osoba, često nije praćena bolom. Velika učestalost osteoartritisa (OA), naročito koljena i kuka, nameće potrebu da se svakoj starijoj osobi sa hroničnim lumbosakralnim bolom i /ili bolom u donjem ekstremitetu, rutinski pregledaju zglobovi koljena i kukova. Bolesti mekih tkiva kao što su: miofascijalni bol i fibromijalgija, nisu rijetke u starijih.
Add comment