Neudobne stolice, školske torbe neadekvatnog oblika i težine, rad za računarom, nepravilna ishrana, nedovoljna fizička aktivnost – sve to uzrokuje značajan porast prisutnosti razvojnih deformiteta koštano – zglobnog sistema kod srednjoškolske i djece u osnovnim školama, koji poprima zabrinjavajuće razmjere…
Podaci dobijeni na osnovu sistematskih pregleda govore o značajnom porastu prisutnosti razvojnih deformiteta koštano – zglobnog sistema kod srednjoškolske i djece u osnovnim školama. Ovdje se već može govoriti o podacima koji su zabrinjavajući, kako za porodicu, tako i za društvo uopšte.
Lokomotorni sistem daje čvrstinu tijelu i dinamiku pokretu, tako da je za nesmetano izvođenje njegove funkcije neophodno kontinuirano održavanje adekvatnog stepena mišićnog tonusa. Da bi čovjek mogao da održi normalan (pravilan- uspravan) stav, neophodan je uticaj aktivnih i pasivnih elemenata koštano- zglobnog sistema, koji, prevashodno, imaju zadatak da se suprotstave sili zemljine teže, ali takođe i drugim silama koje teže da naruše ovaj sistem.
Loše tjelesno držanje možemo da definišemo kao početni poremećaj statike lokomotornog sistema. U svakodnevnom životu možemo da primijetimo da veliki broj djece, ali i odraslih, zauzima nepravilan sjedeći ili stojeći položaj. Elementi poput stolice i školske klupe predstavljaju neke od osnovnih i početnih faktora koji doprinose razvoju ovakvih promjena. Neudobne stolice, nakon dužeg sjedenja, uzrokuju potrebu da se zauzmu alternativni položaji, iz potrebe da se subjektivne tegobe ublaže. Oni vrlo često bivaju nepravilni i dovode do narušavanja normalne statike lokomotornog aparata.
Sljedeći elemenat koji vrlo često dovodi do pojave lošeg tjelesnog (posturalnog) držanja jeste i nepravilno nošenje školske torbe. Kada govorim o lošem uticaju neadekvatnog nošenja torbe za školu, napominjem i oblik i težinu, koji mogu biti dodatni faktori u nastanku ili progresiji ovakvih promjena. Ortopedi širom svijeta često govore o tome da sama težina školske torbe ne bi trebalo da prelazi 10 odsto ukupne tjelesne težine djeteta. Nadalje, savremeni način života (dugotrajan rad za računarom, sjedenje ispred TV- a i slično) umnogome doprinosi učestalosti problematike o kojoj govorimo. Pored pomenutog, neadekvatan izbor obuće često je od velikog značaja za prevenciju ili korekciju deformiteta stopala.
Posebnu pažnju trebalo bi obratiti na povećanje stepena svijesti, odnosno edukaciju same djece, a naročito roditelja. Edukacija se, prvenstveno, odnosi na znanje vezano za zdrav i pravilan način života, koji podrazumijeva multifaktorijalan pristup: pravilnu ishranu, sticanje svijesti o tjelesnom držanju, optimalan stepen adekvatne fizičke aktivnosti, adekvatna sredstva za aktivnosti svakodnevnog života shodno uzrastu i obavezama osobe, adekvatnu obuću i slično. Svi pomenuti elementi predstavljaju važne činioce u borbi protiv nastanka ili progresije nekog već prisutnog deformiteta koštano- zglobnog sistema kod djece.
Kada je riječ o ishrani, važno je ukazati na adekvatan i dovoljan unos vitamina D, kalcijuma, što se može obezbijediti unošenjem mlijeka i mliječnih proizvoda, kao i adekvatnim unosom ribljeg mesa i slično. Pored pomenutog, i fizička aktivnost ima značajan uticaj na prevenciju i sprečavanje progresije već prisutnog deformiteta.
Izvođenje vježbi za prevenciju ili korekciju već postojećih koštano- zglobnih deformiteta je od izuzetnog značaja. Međutim, nedovoljna upornost djece, kao i manjak kontrole od strane roditelja, često budu presudni faktori u nastanku novog ili čak progresiji prisutnog deformiteta.
Odstupanja od normalnog (fiziološkog) tjelesnog držanja mogu se identifikovati na više načina. Međutim, jedan od najobjektivnijih je primjena rendgenskog snimka. Napominjem da ovu dijagnostičku metodu treba koristiti samo kada za to postoje stroge indikacije, u specijalizovanim ustanovama i pod nadležnošću ljekara. Ovakvim metodama dijagnostikovanja trebalo bi da prethodi klinički pregled. Pored pomenutih, vrlo često se koriste i druge, prihvatljivije metode za dijagnostikovanje prisustva nekog od tjelesnih deformiteta, koje nose veliki stepen pouzdanosti. Kod nas postoji aparat „SpineScan“, koji je neinvazivan (ne zrači), a ima visok stepen pouzdanosti. Koristi se kao aparat za otkrivanje prisustva deformiteta kičmenog stuba, poput skolioze, kifoze, lordoze ili stadijuma u kojem se pojedini od pomenutih deformiteta nalaze, ali i za pouzdano mjerenje stepena pokretljivosti pojedinih regija kičmenog stuba kod djece i odraslih. Najčešće prisutni deformiteti koštano – zglobnog sistema kod djece školskog uzrasta, među ostalima, jesu ravna stopala (pes planovalgus et pes transversoplanus), zatim loše posturalno držanje (insuffitientio disregulatio posturalis) sa prisustvom takozvanog skoliotičnog ili kifotičnog krivljenja kičmenog stuba (ili oboje – kifoskoliotičnog), prisustvo naglašene lumbalne lordoze (naglašena fiziološka krivina u slabinskom dijelu kičme), potom, vrlo često, prisustvo deformiteta grudnog koša (pectus carinatum et infundibuliforme), „X noge“, „O noge“ (genu valgum et genu varum) i slično.
Na kraju, posebno ističem važnost blagovremenog i tačnog dijagnostikovanja eventualnog prisustva nekog od koštano – zglobnih deformiteta razvojne dobi, a za koje je izuzetno važna edukacija roditelja i djece o etiologiji, učestalosti i njihovim posljedicama.
Piše: Bojan Kraljević,
spec. primijenjene fizioterapije (B App, Spec. App)
Dodajte komentar