Čovjek kao prelazni domaćin zarazi se prilikom direktnog dodira sa parazitarnim psom. Infekcija se najčešće dešava u djetinjstvu i nastaje direktnim unošenjem jajašaca parazita prljavim rukama, preko kontaminirane hrane, vode, zemlje. Pas njuškajući i ližući svoj čmar a potom svoju dlaku, zbog svraba koji izazivaju jajašca parazita prilikom pražnjenja crijeva, zadržava jaja ehinokokne pantljičare na njušci, jeziku i dlaci. Čovjek se zarazi direktnim ili indirektnim putem, prilikom kontakta sa parazitarnim psom, tj. kada ga ljubi, miluje ili dira preko zaražene njuške, dlake ili jezika a zatim neopranim rukama jede i proguta jajašca ehinokokne pantljičare, potom milujući ovce ili druge domaće životinje zaražene prilikom ležanja na mjestu depono-vanih fekalija zaraženog psa ili preko zaražene vode (bunarske, izvorske), ukoliko jede voće i povrće zagađeno pasjim fekalijama ili upotrebom kontaminiranih objekata koji su zagađeni direktno pasjim fekalijama, ili indirektno, kada se voće ili povrće zaliva zagađenom vodom.
Bolest se ne prenosi sa čovjeka na čovjeka. Bolest se više javlja na selu, gdje je više ovčarskih pasa i gdje je slabija veterinarska kontrola zaklane stoke pa se zbog loših navika crna i bijela džigerica (jetra i pluća) zaklane oboljele životinje bacaju psima.
Ehinokokni ciklus se završava u čovjeku. Životinje se zaraze na paši, u polju, šumi preko fekalijama zagađene trave. Masovna infestacija je naročito prisutna kod koprofaga, npr. svinja, koje jedu izmet.
Ehinokokna cista se može javiti u bilo kom dijelu čovječijeg tijela. Najčešće je lokalizovana u jetri (65-75%), plućima (20-25%) a u ostalim organima (bubrezi, genitalni organi, slezina, mozak, mišići, skelet) zastupljena je sa manje od 5%. Ehinokokoza u kliničkom razvoju prolazi kroz nekoliko stadijuma: asimptom-atski period, stadijum manifestnih kliničkih simptoma, stadijum komplikacija.
Asimptomatski period (period kliničke latencije) uslov-ljen je sporim rastom parazita. Obično je to period od tri godine nakon infestacije parazitom, kada su tegobe odsutne ili slabo izražene i neodređene, tako da bolesnik ne traži ljekarsku pomoć. U tom periodu bolest se otkrije slučajno i to na sistematskom pregledu rendgenskim snimkom, ultrazvučnim pregledom ili u toku hirurške intervencije zbog drugog patološkog procesa. Najčešći simptomi, u zavisnosti od lokalizacije jesu osjećaj nelagodnosti i napetosti u gornjem dijelu trbuha, smanjenje apetita, mučnina, nadimanje, kašalj, brže zamaranje.
Stadijum manifestnih kliničkih simptoma ka-rakterišu razni poremećaji u organizmu. Lokalizacija, broj, veličina i vrsta cista determinišu kliničku sliku ehinokokoze. Bol različitog karaktera – tup, mukao ili oštar, najčešći je simptom i njegova učestalost je u uzročnoj vezi sa lokalizacijom i rastom ciste. Kod lokalizacije u jetri ispod desnog rebarnog luka može se uočiti otok. Česte su žalbe bolesnika u vidu zamaranja, gubitka apetita, smetnji u disanju, povišene tjelesne temperature, znojenja, te suv ili produktivan kašalj. Stadijum komplikacija nerijetko karakteriše urgentna klinička slika sa mogućim fatalnim ishodom. Glavne komplikacije su infekcija ciste, ruptura, kompresija i alergija. Rupturom (prsnućem) ciste dolazi do diseminacije (rasijavanja) ehinokoka. Ukoliko su brojne, mogu dovesti do kaheksije i smrti bolesnika. Ruptura može uzrokovati brzu smrt bolesnika, zbog embolije, anafilaksije, iskrvarenja ili sepse. Kompresija ehinokokne ciste na bilijarne, vasku-larne i susjedne organe može izazvati ikterus (žuticu), trom-bozu, otok donjih ekstremiteta, prekid ili otežanu pasažu u gastrointestinalnom traktu. Alergijske reakcije mogu biti blage – od lokalizovane urtike (koprivnjače) i svraba po koži, lake hipotenzije, povraćanja i proliva, do generalizo-vane ospe, bronhospazma, teške hipotenzije, stanja šoka i smrti bolesnika. Dijagnoza se postavlja na temelju dobro uzete anamneze, epidemioloških podataka, kliničke slike, laboratorijskih nalaza, seroloških reakcija, rendgenskih pregleda, ultrasonograffje, kompjuterizovane tomografije, nuklearne magnetne rezonance.
Liječenje ehinokokoze je medikamentozno i hi-rurško. Medikamentozno ima ograničeno indikaciono područje, zbog pretežno palijativnih efekata. Primjenjuje se u profflaktičkoj preoperativnoj pripremi kod multiplih, diseminovanih cista, kao zamjena za operaciju kod bolesnika u lošem opštem stanju, kod bolesnika kod kojih postojanje udruženih oboljenja isključuje operativni tretman ili kod hirurški teško dostupnih cista. Učinak medikamentozne terapije je skroman (30-40%). Koriste se preparati benzilmidazola koji posjeduju ovicidno, larvacidno i vermicidno dejstvo.
Radikalno liječenje ehinokokne ciste podrazumijeva operativni tretman miniinvazivnim ili otvorenim konzervativnim ili radikalnim procedurama. Najbolja
prevencija recidiva (ponovna pojava bolesti) jeste pravilna primjena operativne procedure, blagovremena preopera-tivna dijagnostika, preoperativna antihelmintska medika-mentozna terapija u odabranim slučajevima.
Piše: prim. mr sc. dr Veselin Stanišić
Add comment