Piše: Marković Andrijana, klinički embriolog, Centar za IVF Ars Medica, Podgorica, Specijalna ginekološka bolnica Jevremova, Beograd
“Pored slobode, statusa u društvu i obrazovanja za koje su se izborile, žene treba da na pravi način shvate činjenicu da fertilnost nije nešto što će da traje. Reproduktivni period žene je duplo kraći u odnosu na muškarca. Optimalna plodnost žene traje 15-tak godina, a kod muškarca i do tri decenije”.
Knjiga “A metter of life“, koju su napisali pioniri IVF-a i stvaraoci prve “bebe iz epruvete”, Robert Edwards i Patrick Steptoe, iz korijena je promijenila moje shvatanje o poslu koji svakodnevno obavljam već jedanaest godina u embriološkoj laboratoriji za humanu reprodukciju. Shvatila sam koliko je to bio dug i mukotrpan put ovih velikih naučnika i entuzijasta koji su nama, kliničkim embriolozima i ginekolozima, danas omogućili da savladamo i koristimo tehnike asistirane reprodukcije i uživamo u magiji stvaranja novog života. Poseban je osjećaj kada učestvujete u spajanju jajne ćelije i spermatozoida i posmatrate, pomoću mikroskopa, rane faze razvoja embriona. Zato je i velika odgovornost kliničkog embriologa da uz pomoć savremene tehnike i svoje vještine omogući najbolje uslove za pravilnu diobu i razvoj tih malih, mikroskopski vidljivih embriona. To je njihov život van tijela majke. Tehnikom embriotransfera prebacujemo ih u novu sredinu materice u kojoj će se, ako savladaju sve kritične momente dalje diobe i implantacije, konačno ugnijezditi i započeti svoj intrauterini život u tijelu majke.
Nakon deset godina eksperimentisanja i pokušaja, naučnik Robert Edwards je 1969. godine objavio u časopisu “Nature” rad o “ranim stadijumima oplodnje ljudskih oocita do- zrelih u in vitro uslovima“. Iste godine njegov kolega, ginekolog Patrick Steptoe, na Drugom kongresu za fertilitet i sterilitet u Dubrovniku je govorio o mogućnostima trudnoće i porođaja žena kojima su začepljeni jajovodi, kao i žena kojima su jajovodi operativno odstranjeni. Patrick Steptoe je do tada usavršio tehniku laparaskopije pomoću koje je uspio da izvadi jajnu ćeliju iz jajnika, a Robert Edwards je uspio da je oplodi spermatozoidima muža van tijela žene. Oni su sedamdesetih godina uspjeli da urade nešto što nikome do tada nije pošlo za rukom. I pored brojnih kontroverznih komentara koji su uslijedili u društvu i među stručnjacima, oni nijesu sumnjali u moralnost i etičnost svog rada. Deklaracija o ljudskim pravima Ujedinjenih nacija uključuje i pravo o osnivanju porodice. Obojica su bili roditelji i smatrali su da treba pomoći svim onim parovima koji su patili zbog činjenice da ne mogu prirodnim putem dobiti svoje dijete. Dijelili su sudbine žena koje su više puta morali ispratiti iz bolnice sa teškom presudom: “Bojim se da nikada nećete moći”… Sada je to bilo moguće. Njihovu pomoć je zatražilo puno žena dobrovoljaca koje su imale jaku želju za potomstvom, a koje su vjerovale u ova dva čovjeka i pristale da se podvrgnu do tada neusavrše- noj tehnici koja se tek počela primjenjivati. I konačno, istorijski trenutak se desio u maloj bolnici u Oldhamu gdje je 25. jula 1978. godine carskim rezom došla na svijet prva beba začeta u epruveti Louise Brown. Za njene roditelje je to bio dar, a za R. Edwardsa i P. Steptoe uspjeh koji će promijeniti budućnost mnogim parovima sa problemom infertiliteta širom svijeta.
Do sada je u svijetu IVF-om začeto i rođeno više od šest miliona djece. Robert Edwards je tek 50 godina nakon svog uspjeha, kada je IVF postao rutinska metoda liječenja steriliteta, 2010. godine dobio Nobelovu nagradu za razvoj in vitro fertilizacije. Kao rezultat primjene IVF-a, iste te godine u svijetu je obavljeno oko milion postupaka vantjelesne oplodnje.
Iako su ovi veliki i uspješni naučni koraci na polju humane reprodukcije proširili mogućnosti liječenja, čovjek u današnjem savremenom užurbanom životu zaboravlja da je reprodukcija primarno svojstvo koje nam je priroda dala da bi se produžili kao vrsta i opstali u datim uslovima. Priroda nas je iz nekog razloga i reproduktivno ograničila, pa čovjek kao vrsta, ima smanjenu plodnost.
Dva pojma koja se često koriste kada govorimo o plod-nosti čovjeka su fertilitet i fekunditet.
Fertilnost je prirodna sposobnost za produkciju potomstva. Stopa fertiliteta je prosječan broj žive djece koje žena rodi u svom reprodukcijskom periodu (od 15 do 45 godina starosti). Fertilnost je posljednjih godina u stalnom opadanju, pogotovo u razvijenim zemljama. Ukupna fertilnost manja od 2 umanjuje demografsku ravnotežu.
Fekunditet se definiše kao reproduktivni potencijal, odnosno kapacitet parova da ostvare trudnoću i dobiju djecu. Izražava se u jedinici vremena, uglavnom jedan mjesec (ciklus). Zavisi od brojnih bioloških procesa: spermatogeneze, oogeneze, transporta gameta, oplodnje, implantacije i normalnog razvoja zametka i fetusa. Iako ovi procesi zavise od genetskih predispozicija,
Dodajte komentar