Prof. dr Bogdan Pajović
Stefan Mikić
Adel Hamzić
Prostatitis
Prostatitis је zapaljenski proces u tkivu prostate. Prevalenca ove bolesti je između 5 i 9% kod muškaraca starijih od 18 godina. Klasifikuje se na:
Tip I: Akutni bakterijski prostatitis
Tip II: Hronični bakterijski prostatitis
Tip III: Hronični abakterijski prostatitis — CPPS
Tip IV: Asimptomatski inflamatorni prostatitis.
Izazivači ovog oboljenja su: Escherichia coli, Proteus, Klebsiella, Trichomonas urogenitalis, Enterobacter. Infekcija najčešće prelazi u prostatu ureterogenim putem, a javlja se kao komplikacija uretritisa. Klice iz zadnje uretre, pod visokim pritiskom za vrijeme mokrenja, refluksom kroz izvodne kanaliće bivaju potisnute u prostatu.
Akutni prostatitis
Akutni prostatitis je akutno, ozbiljno, febrilno oboljenje uzrokovano ascedentnim koliformnim bakterijama koje povremeno kolonizuju uretru. Razvija se u tubuloacinusnim žlijezdama, čiji se odvodni duktusi usred edema mogu zatvoriti. Propagira se na više folikula, potom biva zahvaćena i fibromuskularna stroma. Infiltracija dobija purulentan karakter i ima tendencu apscediranja. Zapaljenje prostate je, po pravilu, udruženo sa zapaljenjem sjemenih kesica i prostatičkog dijela uretre. Predisponirajući faktori su: komplikacija infekcije mokraćnih puteva i polnih organa, instrumentalna trauma, nošenje stalnog katetera, kongestija prostate (fizički napori, jahanje, vožnja bicikla, kardijalne bolesti…).
Simptomatologija podrazumijeva prisustvo opštih pokazatelja (temperatura, jeza, drhtavica, povraćanje, malaksalost…) i lokalnih simptoma (bolovi u predjelu mošnica i rektuma, osjećaj punoće i stranog tijela u rektumu, polakisurija, dizurija, tanak mlaz mokraće…).
Dijagnostika obuhvata anamnezu i uzimanje urinokulture. Mokrenje se vrši u 3 čaše, pri čemu su zamućenje, piurija i pojava kratkih debelih končića, u slučaju pozitivne dijagnostike, evidentni u trećoj čaši. Masaža prostate je kontraindikovana, a rektalni tuše pokazuje uvećanu, napetu i prostatu sa osjećajem boli. Postupak dijagnostike obuhvata i primjenu ultrazvučne metode.
U okviru liječenja primjenjuju se mirovanje, hidracija i primjena analgetika. Antibiotska terapija podrazumijeva primjenu visokih doza baktericidnih antibiotika, kakvi su širokospektralni penicilini, III generacija cefalosporina i fluorohinoloni. Fluorohinoloni mogu biti kombinovani sa aminoglikozidima.
Apsces prostate
Apsces prostate nastaje širenjem zapaljenskog procesa iz žljezdanog dijela u stromu. Najčešći simptomi su visoka tjelesna temperatura, groznica, treskavica, perinealni i rektalni bol koji se javljaju spontano ili u toku defekacije. Rektalni pregled ukazuje na napetu prostatu sa fluktuacijom i osjećajem bola.
Liječenje obuhvata hospitalizaciju, energičnu i ciljanu antibiotsku terapiju. Ponekad je potrebno izvršiti i evakuaciju sadržaja apscesa.
Hronični prostatitis
Hronični prostatitis je zapaljenje prostate koje traje duže od 3 mjeseca. Uzroci mogu biti: mikroorganizmi, autoimuna reakcija, hemijski nadražaj, poremećaj funkcije mokrenja, intraprostatički refluks u kanalićima, neurogena/neuropatska/neuromišićna disfunkcija. Klinička slika pokazuje bol pri mokrenju ili bol koji se pojačava pri mokrenju, bol u predjelu karlice, bol u trbuhu, polakisuriju, dizuriju, umor, atralgiju, mialgiju.
Dijagnoza hroničnog prostatitisa postavlja se na osnovu: kliničke evaluacije (pregleda), analize urina i urinokulture; isključivanja seksualno prenosive bolesti, uroflow metrija i određivanja rezidualnog urina, testa sa 4 čaše po Miresu i Stameju[1], kao i mikroskopije i kulture.
Nespecifični uretritis
U pitanju je inflamatorno oboljenje uretre koje se manifestuje uretralnom sekrecijom. Izazivaju ga brojni uzročnici (izuzev Naisseria gonorheae). Prema etiologiji, mogu biti:
- Traumatski uretritisi
- Mikrobni uretritisi
- Alergijski uretritisi
- Simptomatski uretritisi.
Nespecifični uretritis se smatra bolešću mlađih muškaraca, 16-35. godine života. Obično se razvija 12-20 dana nakon seksualnog akta. Simptomatologija obuhvata pojavu iscjedka iz uretre koji može biti serozan ili mukopurulentan, crvenilo oko otvora uretera, bol pri mokrenju i nelagodnost između dva mokrenja. Bolest počinje naglo ili ima subakutni tok. U toku bolesti uočljiva je sklonost recidiviranju.
U komplikacije se ubrajaju: prostatitis, cistitis, epididimitis, striktura uretre. Bez obzira na uzrok, terapija zahtijeva sljedeće uslove:
Bolesnik treba da uzima lijek najmanje 10 dana.
Lijek istovremeno moraju uzimati oba seksualna partnera.
Treba izvršiti kontrolu od četvrte do šeste nedjelje nakon liječenja.
Periuretralna flegmona
Periuretralna flegmona predstavlja upalni proces rastresitog vezivnog tkiva oko uretre. Klice ulaze u rastresito periuretralno tkivo, preko povrijeđene sluznice. Ako se javi iznad pelvične dijafragme, onda se ona širi preko vrata mokraćne bešike i u prevezikalni prostor.
To je gornja duboka periuretralna flegmona. Ako se javi ispod pelvične dijafragme, onda je to površna uretralna flegmona.
Opšti klinički simptomi i znaci su: jeza, drhtavica, treskavica, loše opšte stanje, bljedilo lica, upale očiju, oligurija itd. Lokalni znaci su: otok, crvenilo kože, osjetljivost na pritisak. Tokom bolesti dolazi do nekroze kože, taj dio vlaži i zaudara na mokraću. Može se javiti i retencija mokraće.
Periuretralnu flegmonu treba razlikovati od akutne gangrene penisa (Furnijerova[2] gangrena). Gangrena penisa počinje od vrha ili tijela penisa i širi se prema perineumu. Flegmona počinje od perineuma i širi se ka penisu. Kod periuretralne flegmone postoji stenoza uretre, kod gangrene penisa ne.
Liječenje je hirurško.
Epididimitis
Ovo je najčešće oboljenje u skrotumu adultnih muškaraca. Udruženo je sa urinarnom infekcijom, prostatitisom, seksualno prenosivim bolestima ili operacijama na prostati.
U periodu nakon 45. godine života najčešće su izazivači uslovno patogene, gram-bakterije digestivnog trakta. Kod muškaraca starosti 20-45. godina dominantna je infekcija čiji su uzročnici Chlamidia trachomatis, Mycoplasma hominis i Ureoplasma urealyticum.
Akutni epididimitis
Idiopatski ili primarni akutni epididimitis nastaje u najvećoj androgenoj aktivnosti čovjeka, između 20. i 40. godine života. Sekundarni je češći kod starijih ljudi.
Simptomatologija podrazumijeva: akutni bol u skrotumu, rapidno unilateralno uvećanje skrotuma, lokalizovanu osjetljivost koja se širi kroz spermatičnu vrpcu do prepone i može biti olakšana elevacijom skrotuma (Prehnov znak), bolove koji se pojačavaju pri kretanju, stajanju, povećanju intraabdominalnog pritiska, visoku temperaturu, pečenje i bolove pri mokrenju i ejekulaciji.
U slučaju dijagnostikovanja sekundarnog epididimitisa u anamnezi se spominje endoskopski zahvat, bužiranje ili kateterizacija. Moguće komplikacije su akutna hidrokela i sekundarni orhitis. Dijagnoza je jasna iz same inspekcije i palpacije. Evidentno je bolno, inflamatorno uvećanje hemiskrotuma sa eritematoznom kožom i pojavom visoke temperature. Bitna diferencijalna dijagnoza je torzija testisa.
Nespecifični akutni orhitis, spontani ili idiopatski
Ovo oboljenje je najvjerovatnije autoimune etiologije. Simptomi su: visoka tjelesna temperatura, drhtavica, glavobolja, mučnina, povraćanje, otok oboljele polovine skrotuma. Pri palpaciji uočava se da je testis napet, tvrd i bolno osjetljiv. Koža skrotuma je eritematozna, edematozna i osjetljiva na bol. Dijagnoza obuhvata anamnezu, pregled, ultrazvučni metod, primjenu doplera. Terapija podrazumijeva mirovanje i antibiotsko liječenje.
Skrotum treba podići tako da testisi budu položeni u istoj visini sa bedrom. Ako bolest ne popušta nakon 8 dana konzervativne terapije preporučuje se operativno liječenje.
Mumps orchitis
Parotitis je najčešća zarazna bolest kod koje se javlja metastatski orhitis, najčešće jednostran — 95% slučajeva. Javlja se kao samostalna bolest bez istovremenog epididimitisa. Akutni metastatski orhitis može se pojaviti kod niza različitih infektivnih bolesti. Desni testis je pogođen češće nego lijevi. Obično nastaje 1-3 sedmice nakon pojave parotitisa, a nekada i prethodi parotitisu. Kao komplikacija može nastati neplodnost (posljedica kompresivne atrofije).
Balanopostitis
Balanopostitis je zapaljenje sluzokože glansa (balanitis) i prepucijuma (postitis) muškog polnog organa. Najčešće je multifaktorijalne etiologije. Potencijalni uzroci su: infekcije (Candida albicans, Chlamydia trachomatis, Trichomonas vaginalis, Neisseria gonorrhoeae, beta-hemolitički streptokok…), traume, loša higijena, kontaktna alerija, dermatoze (psorijaza, lihen, Balanithis xerotica obliterans…) i fiksni eritem (izazvan ljekovima).
Obilna vaskularizacija i specifična cirkulacija krvi u kavernoznim tijelima doprinose savlađivanju piogenih infekcija na penisu. Zadržavanje sekreta i bakterija u prepucijalnoj kesi neposredno prouzrokuju razvoj balanopostitisa.
Postoji nekoliko formi balanopostitisa. Neke od njih su:
Balanopostitis simplex: postoje crvenilo i otok, a moguća je i pojava manjih i većih „ranicaˮ uz subjektivni osjećaj peckanja, svraba, žarenja, ponekad i smetnji pri mokrenju. Najčešći uzročnici su bakterijske infekcije, hemijski i mehanički nadražaji.
Balanopostitis diabetica: javlja se kod dijabetičara, naročito ukoliko je prisutna glikozurija. Najčešće se nadovezuje infekcija Candidom albicans.
Balanopostitis candidomycetica: odlikuje se svrabom, pečenjem, prisustvom papula, pustula, erozija. Znatno češće se javlja kod dijabetičara. Obavezno je uputiti seksualnog partnera na ispitivanje i liječenje.
Balanopostitis erosiva circinata: ima hroničan tok, može se javiti zasebno ili u sklopu Rajterove bolesti. Odlikuje se crvenilom, sjajnim erozijama sa naglašenom nekrotičnom ivicom, nepravilnog policikličnog izgleda.
Dijagnoza se postavlja na osnovu kliničke slike. Mobilnost prepucijuma i oslobađanje glansa neophodan je uslov za liječenje balanopostitisa. U liječenju se koriste: održavanje higijene, slani rastvori, emolijensi i topijski kortikosteroidi.
Progenitalni herpes
Progenitalni herpes se javlja na glansu ili prepucijumu u vidu grupa mjehurića. Posle rupture mjehurića ostaju površinske ulceracije koje se mogu inficirati ili se epitelizuju. Ispoljava se blagim svrabom i pečenjem. Nije potrebno posebno liječenje.
[1] Edwin M. Meares, Јr., i Thomas A. Stamey, 1968.
[2] Med. morbus Fournier
