Mjesec mart u Kalendaru zdravlja predstavlja mjesec borbe protiv raka, koji ima za cilj skretanje pažnje javnosti na sve veću zastupljenost malignih neoplazmi u obolijevanju i umiranju stanovništva, kao i veliki značaj primjene adekvatnih mjera prevencije.
Maligne neoplazme su u mnogim zemljama najčešći uzrok prijevremenog umiranja, tako da se procjenjuje da je na globalnom nivou tokom 2018. godine bilo oko 18,1 miliona novih slučajeva karcinoma (17 miliona isključujući nemelanomski karcinom kože) i 9,6 miliona smrtnih slučajeva od karcinoma (9,5 miliona isključujući nemelanomski karcinom kože). Maligne neoplazme predstavljaju izvor ozbiljnog opterećenja cjelokupnog društva, kako zbog gubitka humanog potencijala, tako i u ekonomskom smislu zbog stalnog uvećanja troškova liječenja i njege sve većeg broja oboljelih.
Podaci na globalnom nivou pokazuju da je kolorektalni karcinom treći najčešći
registrovani maligni tumor i drugi vodeći uzrok smrti od svih karcinoma u 2018. godini.
Kod muškaraca je prema incidenciji kolorektalni karcinom na trećem mjestu odmah iza
karcinoma pluća i prostate, a kod žena na drugom mjestu iza karcinoma dojke. Kod oba
pola kolorektalni karcinom je treći vodeći uzrok smrti od svih karcinoma.
Prema podacima Instituta za javno zdravlje Crne Gore, iz Registra za maligne neoplazme za 2013. godinu, karcinom debelog crijeva, rektuma i anusa je na trećem mjestu po učestalosti (kod muškaraca – sa učešćem od 10,5% i kod žena – sa učešćem od 8,4%). U strukturi mortaliteta od malignih neoplazmi karcinom debelog crijeva je jedan od vodećih uzroka smrti kod muškaraca (na drugom mjestu) i kod žena (na trećem mjestu).
Vodeće lokalizacije malignih procesa u Crnoj Gori kod muškaraca su karcinom pluća, karcinom debelog crijeva i karcinom prostate, a kod žena karcinom dojke, karcinom debelog crijeva, karcinom pluća i karcinom grlića materice.
Prevalencija karcinoma debelog crijeva ima visoke vrijednosti kod nas i na globalnom nivou i može se smanjiti praktikovanjem zdravih stilova života kao i odlaskom na preglede u okviru skrining programa koji se sprovodi u Crnoj Gori.
Neredovna i nepravilna ishrana, gojaznost, fizička neaktivnost, pretjerana upotreba
duvana i alkohola su glavni faktori rizika za razvoj karcinoma debelog crijeva.
Rizik od nastanka raka debelog crijeva raste nakon 40. godine života, tako da se 90% slučajeva karcinoma debelog crijeva javlja kod osoba starijih od 50 godina života.
Klinička slika karcinoma debelog crijeva je šarolika, nespecifična i u početku ne daje nikakve simptome i znake. Oni se najčešće javljaju onda kada je bolest već
uznapredovala. Simptomi i znaci koji upućuju na karcinom debelog crijeva su: okultno
(nevidljivo golim okom) ili manifestno krvarenje, promjene u ritmu pražnjenja crijeva,
obliku i konzistenciji stolice, bolovi ili grčevi u stomaku, malokrvnost (anemija),
malaksalost, gubitak tjelesne težine. Zato je važno istaći značaj preventivnih pregleda,
skrininga, i pri eventualnoj pojavi bilo kakvih tegoba, odmah se javiti ljekaru. Tumor
raste sporo, pa ako se gore navedeno uzme u obzir, vremena za izlječenje ima.
Najmanje jedna trećina svih malignih tumora se može prevenirati mjerama primarne i sekundarne prevencije. Primarna prevencija obuhvata mjere koje sprečavaju nastanak bolesti, a sekundarna obuhvata rano otkrivanje i liječenje premalignih stanja ili maligne bolesti u najranijem stadijumu. Primarna prevencija karcinoma debelog crijeva podrazumijeva uklanjanje i/ili kontrolu faktora rizika: visok sadržaj masti i crvenog mesa, visok unos kalorija, nizak unos vlakana i namirnica biljnog porijekla, konzumiranje alkohola i duvana i nedovoljna fizička aktivnost. Uz ove mjere važne su i zdravstveno-vaspitne mjere (edukacija predškolske i školske djece u vezi sa pravilnom ishranom, promocije zdrave ishrane i redovne fizičke aktivnosti). Sekundarna prevencija podrazumijeva skrining – aktivno traženje oboljelih među osobama bez simptoma.
U Crnoj Gori se od 2013. godine sprovodi Nacionalni skrining program ranog otkrivanja raka debelog crijeva koji podrazumijeva ispitivanje populacije oba pola u dobi od 50-74.godine pregledom stolice na okultno krvarenje (iFOB test).
Pristup koji uključuje primarnu prevenciju, djelotvoran skrining, liječenje
prekanceroznih promjena, ranu dijagnostiku i programe za terapiju invazivnih
karcinoma dovodi do značajnog smanjenja broja oboljelih i umrlih od ove bolesti.
U velikom broju slučajeva maligne neoplazme su izlječive ukoliko se otkriju na vrijeme. Redovnom posjetom svom izabranom doktoru, kao i učestvovanjem u skrining programima, dajete sebi šansu da budete brži od bolesti.
Institut za javno zdravlje Crne Gore
Dodajte komentar