Dr Sanja Bukilica
PZU Intermedica, Herceg Novi
Spondiloartritisi (SpA) pripadaju grupi zapaljenskih reumatskih bolesti koje uprkos različitoj simptomatologiji dijele zajednička genetička, radiološka i klinička obilježja. SpA su progresivno stanje i njih je teško predvidjeti.
Zajedničke karakteristike SpA su genetska predispozicija (HLA B27), češće su kod osoba muškog pola, najveća incidenca u trećoj deceniji života, progresivan tok sa spontanim remisijama i recidivima, pozitivni nespecifini parametri zapaljenja, odsustvo organ specifičnih i nespecifičnih autoantitijela kao i reumatoidnog faktora (raniji naziv seronegativne spondiloartropatije) sakroileitis, periferni artritis, daktilitis, entezopatije uz česte ekstraartikularne manifestacije. Od ekstra-artikularnih najčešće promjene su na očima (iridociklitis, uveitis, konjuktivitis), na koži, kao i preklapanje kliničkih manifestacija.
Međunarodna grupa sručnjaka za SpA (ASAS) stvorila je 2009. godine klasifikacione kriterijume po kojima se na osnovu zahvaćenosti SpA dijele na aksijalne i periferne. U periferne spadaju psorijazni artritis, enteropatijski artritis i reaktivni artritis, a u aksijalne ankilozirajući spondilitis. Termin aksijalni SpA se odnosi na one oblike bolesti koji se dominantno manifestuju simptomima koji se vezuju za kičmeni stub i sakroilijačne zglobove. Kod njih imamo za cilj postaviti dijagnozu u preradiografskom ili još bolje u neradiografskom stadijumu bolesti, u čemu nam je najviše pomogo uvođenje NMR dijagnostike.
2010. godine ASAS grupa je objavila rezultate studije kod bolesnika koji su dominantno imali simptome artitisa donjih ekstremiteta sa asimetričnom raspodjelom, bez bola u donjem dijelu leđa, čime su postavljeni klasifikacioni kriterijumi za periferni SpA. Ulazni parametar za te kriterijume je artritis i/ili entezitis i/ili daktilitis uz postojanje barem jednog od sljedećih – psorijaza, zapaljenska bolest crijeva, uveitis, prethodna infekcija, HLA B27, zapaljenje sakroilijačnih globova ili barem dvoje sljedećeg – entezitis i daktilitis, upalna bol u leđima trenutno ili u anamnezi, te SpA u porodici. Jedno od tipičnih i prvih oblježja je entezitis koji se smatra pretečom svih patofizioloških dešavanja u SpA.
Etiopatogeneza je usko povezana sa HLA B27 antigenom. On ne uzrokuje to stanje, ali može povećati razvoj od rizika.
Glavni simptomi SpA su bol, ukočenost i otok. Najčešće počinje u donjem dijelu leđa. Vrlo je bitno razlikovati da li je bol mehaničkog ili zapaljenskog karaktera. U rješavanju su nam pomogli ASAS kriterjumi koji uključuju: nastup bolesti prije 40. godine života, postepeni početak, smanjenje simptoma vježbanjem i aktivnošču, izostanak poboljšanja mirovanjem te noćna bol koja prolazi ustajanjem. Nalaz je pozitivan ako je ispunjeno 4 od 5 elemenata ovih kriterijuma.
Ovakvi klasifikacioni kriterijumi za SpA predstavljaju dobru osnovu za postavljanje rane dijagnoze i adekvatnog započinjanja liječenja. Temelj terapije svakog bolesnika sa SpA je individualan pristup, a pri izboru treba uzeti u obzir aktivnost bolesti, zastupljenost nespecifičnih parametara zapaljenja, zahvatanje određenih struktura (enteze, periferni zglobovi, kičmeni stub, prisustvo vanzglobnih manifestacija) te zapažanje o opštem stanju bolesnika ali i njegovih komorbiditeta, odnosno ljekova koje već koristi.
Dijagnoza kao i kod većine bolesti iz grupe zapaljenskog reumatizma zahtijeva multidisciplinaran pristup. Postavlja se na osnovu anamneze, kliničke slike, laboratorijskih analiza, HLA B27 tipizacije, radiografskih, a u novije vrijeme NMR pregleda i usmjerena je na što ranijem postavljanju ispravne dijagnoze i ranom započinjanju liječenja.
Cilj lječenja je ublažiti simptome (bol, ukočenost, otoke zglobova) poboljšati funkcionalnu sposobnost bolesnika i kao najbitnije usporiti ili zaustaviti razvoj strukturnih promjena (sindezmofiti, ankiloza, destrukcija zglobova). Znači, cilj kome težimo je poboljšanje opšteg kvaliteta života kroz kontrolu simptoma i upale.
Danas se u liječenju SpA koriste razičiti terapijski modaliteti: NSAIL, DMARDs (sulfasalazin, leflunomid, metotrexat), a poseban akcenat je stavljen na tzv. biološke ljekove koji su razvijeni na temelju razumijevanja patofiziološkog mehanizma bolesti. Od bioloških agenasa na raspolaganju su nam oni koji se temelje na blokiranju faktora nekroze tumora alfa i inteukina 17a. Pored farmakološkog liječenja izuzetno značajno je kombinovanje sa nefarmakološkim fizikalnim metodama, na prvom mjestu terapijskim vježbama.
Literatura:
1. Sieper J, Rudwaleit M, Khan MA, Braun J.Concepts and epidemiology of spondyloarthritis. Best Pract Res Clin Rheumatol 2006 . 20:401-417
2. Rudwaleit M, van der Heijde D, Landewe R, Akkoc N, Brandt J, Chou CT, Dougados M, Huang F, Gu J, Kirazli Y, Van den Bosch F, Olivieri I, Roussou E, Scarpato S, Sornsen J, The Assessment of Spondylo Arthritis International Society classification criteria for peripherl spondyloarthritis and for spondyloartritis in general. Ann Rheum Dis 2011:70:25-31
3. Sieper J, van der Heijde, Landewe R, Brandt J, Burgos-Vagas R, Collantes-Estavez E et al. New criteria for inflammatory back pain in patients with chronic back pain: a real patient exercise by experts from the Assessment of SpondyloArthritis international Society (ASAS=. Ann Rheumal Dis 2009: 68: 784-8
4. Rudwaleit M et al. Defining active sacroileitis on magneti resonance imaging (MRI)for classification of axial spondyloarthritis :a consensual approach by the ASAS/OMER-ACT MRI group. Ann Rhem Dis 2009:68:1520-1527
5. McVeigh CM, Cairns AP.Diagnsis and management of ankylosing spondylitis. BMJ 2006: 333:581-5
6. Dugados M, Combe B, Braun J, Landewe R, Sibilia J, Cantagrel A et al. A randomized, multicentre, double-blid, placebo-controlled trial of etanercept in adults with refractory heel enthesitis I sondyloarthritis : the HEEL trial.Ann Rheum Dis 2010: 69:1430-5
7. Grazio S, Doko I. Contemporary claddification and tretment of spondyloarthritides, meidicina fluminensis 2012.vol.48, No 4, p. 423-434
8. Braun J et al. Ann Rheum Dis.2017:76:1070-1077 and Suplementary Tables
9. Nash P. Mease PJ, McInnes IB, Rahman P, Ritchlin CT, Blanco R, et al. FUTURE 3 study group. Efficacy and safety of secukinumab administration by autoinjector in patients with psoritic arthtitis: results from a randomized, placebo-controlled trial (FUTURE 3)Arthrits Res Ther 2018:20:47
10. Kivitz A. Nash P, Tahir H, Everdin A, Pellet P, Widmer A et al: on behalf of the FUTURE 4 Study Group. Arthritis:primary results through 52 weeks from a phase -3 randomized placebo-controlled study (FUTURE 4) (abstract). J. Clin Rheumatol 2018:24:364
Dodajte komentar