[heading]Pacijenti rizika u stomatologiji[/heading] Već više decenija kardiovaskularne bolesti (bolesti srca i krvnih sudova) su najrasprostranija oboljenja kod ljudi, a po mortalitetu (stepen smrtnosti) su na prvom mjestu. Obzirom na njihovu učestalost, sasvim je razumljivo da je tih bolesnika svakim danom sve više i u stomatološkim ordinacijama. Oni predstavljaju značajnu grupaciju rizičnih pacijenata, čije narušeno zdravlje zahtijeva opreznost i u određenim situacijama poseban tretman prilikom zahvata u usnoj duplji.
Brojna su i različito teška oboljenja srca i krvnih sudova. Za svakodnevnu stomatološku praksu najčešći su, a samim tim i najvažniji, oni bolesnici kod kojih bolest ima, pretežno, hroničan tok, jer se u tim slučajevima, uglavnom, mogu obavljati stomatološki zahvati uključujući i oralnohirurške intervencije.To su, ujedno, pacijenti rizika koji u ordinaciju dolaze, obično, bez uputa ljekara, medicinske dokumentacije, sami, pa je stomatolog u situaciji da odlučuje da li treba ili ne raditi intervenciju.
U ovom tekstu biće riječi samo o onim kardiovaskularnim bolesnicima, koji najčešće dolaze kod stomatologa i imaju neku od sljedećih bolesti: arterijsku hipertemziju, anginu pektoris i infarkt miokarda.
Arterijska hipertenzija (hypertensio arterialis) je povišeni krvni pritisak. Ovoj kategoriji pripadaju osobe čiji je gornji (sistolni) pritisak iznad 140 mm Hg (140 milimetara živinog stuba) a donji (dijastolni) iznad 90 mm Hg. Arterijska hipertenzija se često opisuje kao bolest modernog doba. Povezana je sa stresom, gojaznošću, dugotrajnim pušenjem, neadekvatnom ishranom, povećanim konzumiranjem alkohola, slabom fizičkom aktivnošću. Postoje dvije forme ovog oboljenja: primarna (esencijalna) znatno češća, čak u preko 90% slučajeva, čiji je uzrok nastanka nepoznat, i sekundarna, znatno ređa, koja može da nastane kao posljedica bolesti bubrega, nadbubrežnih žlijezda, poremećaja u centralnom nervnom sistemu i dr.
Sa stomatološke tačke gledišta veoma je važno uočiti komplikacije koje mogu nastati u toku rada kod pacijenata sa povišenim krvnim pritiskom, posebno tokom oralno hiruruških intervenija. Akutno povećanje krvnog pritiska je najznačajninija komplikacija sa mogućim neželjenim posljedicama nastalog stanja. Stres i stanje straha dovode do povećanja lučenja nekih supstanci nadbubrežnih žlijezda ( tzv. endogeni kateholamini) koji pogoršavaju osnovnu bolest, zatim sastavni dio samog anestetika (egzogeni kateholamin), pa čak i neke protetske faze u kojima se koristi konac za retrakciju gingive, mogu dovesti do naglog skoka krvnog pritiska, sa eventualnim posljedicama, istina, izuzetno rijetkim, kao što su: glavobolja, muka, povraćanje, konfuzija, pa mnogo teže – angina pektoris i još teže – infarkt miokarda, sve do zastoja srca.
Zadatak i obaveza stomatologa je da se kod svakog pacijenta rizika detaljno informiše (iscrpna anamneza) o prirodi bolesti i terapiji koju prima i nakon procjene stanja donese odluku 0 odgovarajućem tretmanu. Prije svake intervencije ove pacijente, posebno, treba osloboditi stresa i straha ili ga svesti, koliko je to moguće, na što manju mjeru. U tom smislu stav i autoritet ljekara, pristupačno objašnjenje pacijentu o postupku samog zahvata, primjeren razgovor, sticanje povjerenja i iznad svega lijepa riječ, su elementi pripreme (premedikacije) pacijenta za sami zahvat i spadaju u tzv. jatrogenu sedaciju (smirivanje pacijenta od strane ljekara). Takođe, u sklopu premedikacije se mogu ordinirati i neki od medikamenata za suzbijanje stresnog stanja. A što se tiče same intervencije veoma je bitno obezbijediti potpuno bezbolan rad odgovarajućim anestetikom i pravilnom tehnikom davanja anestezije, uz dobro planiranu i što kraću intervenciju po mogućstvu u ranijim prijepodnevnim satima. Važno je, takođe, uzeti u obzir mogućnost krvarenja poslije intervencije, najčešće vađenja zuba, komplikaciji kojoj su ovi pacijenti nešto više skloni, i blagovremeno djelovati, obično nekom od metoda lokalnog zaustavljanja krvarenje.
Angina pectoris (stenocardia) pripada grupi ishemičnih bolesti srca (nedovoljno snabdijevanje mišića srca kiseonikom). Karakteriše je iznenadni, retrorosternalni bol (bol iza grudne kosti) najčešće sa zračenjem u lijevo rame, lijevu ruku, (rjeđe obje ruke), vrat i donju vilicu. Bol je uglavnom provociran stresom, ekstremnim emocionalnim nabojem, fizičkim naporom, klimatskim promjenama, stomačnim tegobama i drugim faktorima koji zahtijevaju povećan rad srca, odnosno, povećanu potrošnju kiseonika. Postoje dvije forme angine pektoris: stabilna i nestabilna. Sa stomatološkog aspekta pacijenti koji pripadaju grupi stabilnog stanja bolesti su osobe sa umjerenim rizikom pri intervencijama u usnoj duplji. Kod stabilne angine pektoris napadi se javljaju povremeno, obično pri pojačanom fizičkom naporu, nikada u mirovanju, traju 5-10 minuta, približno su istog intenziteta i dužine trajanja i smiruju se odmorom, mirovanjem i uzimanjem odgovarajućeg lijeka. Stomatološke intervencije moraju biti što manje stresne, što je moguće kraće, izvoditi ih u jutarnjim satima, uz posebnu opreznost pri upotrebi i načinu davanja anestetika. Nije preporučljiva upotreba specijalnog konca za retrakciju gingive kod stomatoprotetskog rada. (Uz napomenu da je u svakoj stomatološkoj ambulanti neophodno imati odgovarajući medikament za slučaj napada angine pektoris, očito je da je stomatološki tretman pacijenata sa anginom pektoris vrlo sličan opisanom tretmanu bolesnika sa arterijskom hipertenzijom).
Pacijenti sa nestabilnom anginom pektoris (napadi se pogoršavaju, bolovi jači po intenzitetu, duže traju i češće se javljaju, nastupaju i u mirovanju pa i u snu, ne prestaju ni poslije uzimanja neophodnog lijeka) su visoko rizični za stomatološke intervencije. Ako je stanje hitno i zahtijeva neodložni oralnohirurški zahvat, intervenciju treba obaviti u bolničkim uslovima uz timski rad specijalista.
Infarct miocarda (infarctus myocardii) je teško oboljenje srca koje nastaje iz sličnih ili istih razloga kao angina pektoris. Ako anginozni napadi traju duže od 30 minuta, uz simptome: znojenje, nedostatak vazduha, muka, povraćanje, gubitak svijesti, slab i nepravilan puls, sve to ukazuje da se najvjerovatnije radi o infarktu miokarda. Ova simptomatologija je važna za stomatologa i njegov svakodnevni rad jer se može dogoditi da pacijent doživi tzv. srčani udar i na stomatološkoj stolici. Međutim, u stomatološkoj praksi mnogo su češći pacijenti koji su preležali infarkt miokarda. Smatra se da u periodu do 6 mjeseci od akutnog napada ne treba raditi rutinske, posebno, oralnohirurške intervencije bez konsultacije sa nadležnim kardiologom, jer kod njih postoji visok rizik od aritmija, zastoja srca i ponovnog infarkta miokarda. Vremenom se taj rizik postepeno smanjuje i dolazi na nivo koji imaju pacijenti sa stabilnom anginom pektoris. I kod ovih pacijenata, nakoh oralnohirurške intervencije, moguće je očekivati povećano krvarenje obzirom da primaju antikoagulantnu terapiju (ljekovi za sprečavanje zgrušavanje krvi) što zahtijeva opreznost, predostrožnost i odgovarajući stomatološki tretman. Pravilna tehnika davanja lokalne anestezije i izbor anestetika i ovdje je posebno važna.
Piše: Prim mr sci dr Slobodan V. Radonjić
Dodajte komentar