Značaju pneumokokne vakcine posvećena je posebna sesija u okviru Medikalovog Postkovid simpozijuma održanom u Budvi. Moderatorka ovog programa bila je dr Jelena Borovinić Bojović, ministarka zdravlja, a stručne prezentacije realizovali su dr Vladimir Jovanović, iz Kliničkog centra Crne Gore, i dr Tanja Filipović, iz Instituta za bolesti djece.
Jedno od epohalnih otkrića
Dr Jelena Borovinić Bojović, ministarka zdravlja, podsjetila je da su vakcine jedno od epohalnih otkrića u medicini i da su zahvaljujući njihovoj primjeni spašeni milioni ljudskih života. Ukazujući na poteškoće sa kojima su se pogotovu tokom protekle dvije godine suočavali akteri zdravstvenih vlasti, ona je navela i da je prilikom naglašavanja značaja vakcinacije nailaženo na ne male otpore. Ocjenjujući da je značaj vakcinacije protiv korona virusa imao velike pozitivne efekte na očuvanje velikog broja života, ministarka Borovinić Bojović primijetila je i da se malo govori o tome koliko je ljudi spašeno zato što su vakcinisani.
Navodeći da je prva pneumokokna vakcina pronađena još 1980. a da je vakcinacija djece protiv pneumokoka u SAD-u još od 2000. obavezna, ona je posvjedočila ličnim kliničkim iskustvom o efikasnosti pneumokoknih vakcina: — Kao kliničar sam cijeli niz godina posmatrala efekte pneumokokne vakcine, osobito kod hroničnih bolesnika, osoba starijih od 60-65 godina, i zaista, dešavalo se da u narednih nekoliko godina praktično ne posjete našu ambulantu.
Upozoravajući na opasnost od Streptococcus pneumoniae, lat., koja je, osobito kod djece, jedan od najčešćih uzročnika smrti, dr Borovinić Bojović je skrenula pažnju i na uticaj kliconoštva kao činioca širenja ove infekcije.
Prevencija bi trebalo da ima primat
Dr Vladimir Jovanović je istakao da bi prevencija trebalo da obuhvata značajan dio sistema zaštite javnog zdravlja, pri čemu bi sekundarna prevencija bila zastupljena u drastično manjem procentu. — U svijetu infekcije donjih partija respiratornog sistema predstavljaju 4. vodeći uzrok smrtnosti, što dovoljno govori o ozbiljnosti bolesti. Streptococcus dosta često nastaje kao sekundarna infekcija nakon virusnih infekcija influence ili i nakon kovida — upozorio je on. Dokazano je, kako je naveo, da oko 35% slučajeva infekcije rezultira u bakterijskoj koinfekciji koja dovodi do povećanja hospitalizacija i smrti od infekcije.
Vakcina koja se kod nas koristi u suzbijanju Streptococcus pneumoniae sastoji se od 7 serotipova pneumonije. Serotipovi 8 i 3 posljednjih godina pokazuju veću incidencu u evropskim zemljama, a postoji i nekoliko manifestacija infekcije: nebakterijska, bakterijska pneumonija, meningitis i upala srednjeg uha kod djece. U posebnom riziku od obolijevanja nalazi se starija populacija, posebno podložna riziku za pneumokokne pneumonije. Stariji od 80 godina, objasnio je dr Jovanović, mnogo češće su izloženi infekciji, a komorbiditeti predstavljaju dodatni faktor rizika: HBO, hronične bolesti jetre, dijabetes, HIV, renalna insuficijencija i razne bolesti i stanja koja zahtijevaju imunosupresivnu terapiju.
Respiratorna infekcija predstavlja jako veliko opterećenje za javno zdravstvo, a vakcinacija pokazuje veliku efektivnost. Vrši se aktivna imunizacija djece, odojčadi i adolescenata u cilju prevazilaženja invazivnih bolesti akutnog otitisa i pneumonije, a imunizacija odraslih i starijih sprovodi se u cilju prevazilaženja invazivnih bolesti i pneumonije izazvane Streptococcus infekcijom. Opisujući kontraindikacije raspoložive vakcine protiv Streptococcus pneumoniae, dr Jovanović je objasnio da se one ne primjenjuju kod osoba koje imaju teška febrilna stanja, da se ne smije davati intravaskularno, te da vakcina pruža zaštitu samo od onih tipova izazivača koji su uključeni u sastav vakcine. Vakcinacija ne štiti sve vakcinisane od pneumokokne bolesti, ali će, po objašnjenju dr Jovanovića, zaštititi ogroman dio vakcinisanih, pri čemu osobe sa narušenim imunitetom mogu imati slabiji imuni odgovor. Kliničke studije pokazuju da su neželjeni efekti svedeni na najmanju moguću mjeru.
Istorijat vakcine kreće se od četvorovalentne, preko kod nas aktuelne trinaestovalentne do, već sad dostupne, 23-valentne polisaharidne koja štiti od 23 tipa pneumokoka. Kliničke studije pokazuju smanjenje vanbolničkih pneumonija za 46-75%. Pogotovu je značajna vakcinacija u starijoj populaciji, gdje 88% pacijenata ima najmanje 1 komorbiditet i povećan rizik od pneumokokne bolesti. Za 73% smanjena je zastupljenost vanbolničke hospitalizacije.
Vakcina protiv Streptococcus pneumoniae ima razvijenu primjenu i u Crnoj Gori. Po objašnjenju dr Jovanovića, ona može da se primjenjuje uporedo sa vakcinom protiv influence, a u vezi s vakcinom protiv kovida u preporučenom razmaku 7-14 dana. Ova vakcina pokazuje efikasnost protiv neinvazivnih pneumonija i može se primijeniti i uporedo s 23-valentnom vakcinom, s tim što onda noviji modul ima prednost.
Jedini rezervoar ove bolesti je čovjek
Upozorivši da posebno rizične grupe za akutnu pneumoniju čine djeca starosti 6 mjeseci do 3 godine, kao osobe iznad 65 godina života, dr Tanja Filipović objasnila je da je jedini rezervoar ove bolesti čovjek. Dužina trajanja imunizacije kod djece varira i opada s uzrastom, a kolonizacija može biti prolazan događaj, bez razvoja kliničkih simptoma bolesti, što je i najčešći slučaj. Inkubacija traje 1-3 dana, prenosi se kapljičnim putem ili direktnim kontaktom s respiratornim sekretom oboljelog ili zdrave osobe koja je kliconoša. Dužina trajanja zaraznosti kod djece, kako je objasnila dr Filipović, nepoznata je i najvjerovatnije je 1-3 dana, odn. traje sve vrijeme prisustva bakterije u respiratornom sekretu i prestaje nakon 1-2 dana od započinjanja antibiotske terapije. Kod djece se ova bolest javlja sporadično, a može da izazove i epidemije u zatvorenim prostorima.
Doprinoseći faktori obolijevanja su oslabljen imuni sistem, komorbiditeti pluća, srca, jetre, slezine, bubrega, imunosupresivna i zračna terapija ili boravak djece u kolektivnom smještaju u predškolskim ustanovama, kao i lošiji kvalitet uslova za život i pothranjenost djece. Infekcija se najčešće manifestuje kao neinvazivna pneumonija, sa posljedicama kao što su otitis media, sinusitis i bronhitis, ali i invazivna pneumokokna bolest koja predstavlja životno ugrožavajuća stanja i javlja se i u vidu meningitisa i bakterijemija.
Pneumonija je najčešći uzrok smrti u svijetu kod djece mlađe od 5 godina.
Uz opis simptomatologije i formi bolesti, dr Filipović je objasnila da se rjeđe javlja meningitis, a u posebnom riziku su djeca mlađa od 2 godine, kod kojih posljedice mogu biti teške. Mortalitet od pneumokokne sepse kod djece iznosi 50%. On je najveći kod djece mlađe od dvije godine.
U terapijskom protokolu primjenjuju se antibiotici, a prevencija vakcinacijom postaje posebno važna. — Zbog značajnog broja rezistentnih sojeva preporuka je da se uradi antibiogram iz praktično svakog uzorka koji se uzima od djece — kaže dr Filipović. Mjere prevencije obuhvataju nespecifične mjere kao što su: izbjegavanje grupnog smještaja u kolektivima, bolnička izolacija bolesnika sa penicilin rezistentnim sojevima i dezinfekcija respiratornog sekreta oboljelih u bolničkoj sredini.
Specifičnu mjeru predstavlja vakcinacija. Za očekivati je, po riječima dr Filipović, da primjenom vakcinacije dođe do značajne redukcije invazivne pneumokokne bolesti, značajne redukcije rezistencije pneumokoka na penicilin i pozitivnih efekata i na nevakcinisane zbog redukcije kolonizacije pneumokokom i sticanja kolektivnog imuniteta. Neželjene posljedice vakcinacije su moguća kolonizacija nazofarinksa, blagi porast incidence invazivnih pneumonija izazvanih nevakcinalnim serotipovima, kao i pojava rezistentnih serotipova. — Naš cilj je nova vakcina sa više serotipova, racionalna upotreba antibiotika i nova generacija vakcina — kaže dr Filipović.
Upozorivši da je streptokokna pneumonija kod djece izazivač ozbiljnih životno ugrožavajućih oboljenja, dr Filipović je objasnila da vakcinacija smanjuje ali ne eliminiše rizik od pneumokokne infekcije. — Radujem se uvođenju Prevenara u kalendar obavezne vakcinacije kod djece i nadam se da će invazivne bolesti kod djece biti prošlost — zaključila je ona.
Anita Đurović
Add comment