Vitamin D čuvar našeg zdravlja

Ime, porijeklo vitamina D

Vitamin D pripada grupi liposolubilnih vitamina. Deponuje se u masnom tkivu. Stvara se u organizmu pod dejstvom UV zraka.
Provitamin D-7 dehidroholesterol nastao pod dejstvom UV svjetlosti kratkih talasnih dužina (280-310 – nastaje fotokonverzijom u koži).
Enzimi važni za konverziju: u jetri, hepatični vitamin D3-25 hidroksilaza i dva enzima u bubrezima: 24R hidroksilaza i 1^α hidroksilaza.

Funkcija vitamina D

Vitamin D3 održava Ca u plazmi,
Stimuliše intestinalnu apsorpciju Ca u tankom crijevu,
Povećava resorpciju Ca iz kostiju (kada pada Ca u plazmi dolazi do porasta PTH koji povećava sintezu hidroksilaze i osteoblasti će izvršiti sintezu faktore aktivnosti osteoklasta;
Tkiva pod djelovanjem hidroksilaze 1^α,25(OH)2D3 sadejstvo sa vitaminom A, uloga vitamina D je u proliferaciji i sazrijevanju ćelije, dok D izolovano ima značaj u sazrijevanju ćelija kože.

Deficit vitamina D, manifestacije

Nedovoljna mineralizacija kostiju vodi u neefikasnu apsorpciju minerala Ca i P, što dalje može prouzrokovati nepravilnu strukturu kostiju u dječijoj dobi, koja se manifestuje kao Rahitis, dok u odrasloj dobi može dovesti do bolesti zvane Osteomalacija.

Doprinos vitamina D dobrom zdravlju – za fiziološki sistem djelovanjem na:

Sve ćelije
Homeostaza Ca
Imuni sistem
Pankreas, β ćelije
Srce i krvni sudovi
Mišići
Mozak

Za Biološki sistem djelovanjem na:

Regulacija ćelijskog ciklusa, inhibicija ćelijske proliferacije,
Intestinalna apsorpcija Ca, remodelacija kostiju,
Stimulacija aktivnosti makrofaga, sinteza antimikrobnih peptida, funkcija, T ćelija
Olakšavanje sekrecije insulin,
Regulacija Renin-angiotenzin sistema, koagulacija fibrinoliza, funkcija srčanog mišića,
Osigurava pravilan razvoj skeletne muskulature kao i mišićne snage,
Ćelije CNS-a imaju Vitamin D Receptore i 25(OH)D3-1^α-hidroksilazu.

Nutritivni status određuje se laboratorijski, izražava se u mjernoj jedinici ng/L

Utvrđuje se tzv. 25(OH)D testom

<5 – ozbiljan deficit vitamina D
5-10 – deficit v. D
10-20 – nedovoljno v. D
20-30 – granični v. D
30-60 – dovoljno v. D
>150 – rizik za toksičnost

Adekvatni unos – dnevni μg/ dan

Odojčad 0-12 mjeseci 20

Odrasli: 15, stariji od 70 godina 20

Trudnoća 15

Dojenje 15

Preporuke za unos. Najveći tolerantni dnevni unos – (engl. tolerable upper intake level-UL) vitamina D /dan iznosi:

za odojčad do 6 mjeseci 25 μg,
Za odojčad 6-12 mjeseci 37,5 μg,
Za djecu 1-3godine 62,5 μg,
Za djecu 4-8 godina 75 μg
Za odrasle 250 μg

Izvori vitamina D

Sve ribe, a posebno sabljarka, losos, pastrmka, sardina, skuša, tuna, haringa, som, jegulja, ostrige, školjke, kavijar, gambori.
Mlijeko i margarin fortifikovani vitaminom D, sir ili tofu- oprez kod osoba sa povećanim holesterolom!)

Šta ako je neko alergičan na proteine mlijeka i intolerantan na laktozu?

(problemi unosa Ca i vitamina D)
Uzeti suplemente i zamjensku hranu: gljive, jaja, goveđa jetra, riblje ulje.

Primjeri obroka sa dovoljnom količinom vitamina D:

85g barenog lososa, šoljica mlijeka manjeg % mm. obogaćenog vitaminom D
2šoljice soka od narandže – cijeđeni +180g jogurta koji je obogaćen vitaminom D, tuna u sopstvenom soku 90g+ 2kafene kašike fortifikovanog margarina (oprez kod osoba sa povećanim holesterolom)
Kajgana (3jaja-oprez holesterol! U tom slučaju 1cijelo jaje +2 bjelanca), ili 1 šoljica soka od narandže – cijeđeni prirodni.

Bolesti i stanja gdje se dodaje vitamin D

Preventivno:

Rahitis

Osteoporoza

Imunitet

Gojaznost – na način što usporava proizvodnju leptina, a deponovan u masnom tkivu kod gojaznih nije koristan.

Karcinomi dojke, prostate, crijeva

Multiple skleroza

Kardiovaskularni sistem

Bubrežne bolesti – oprez kod kalkuloze bubrega

Psorijaza

Depresija

Suportivno

Hroničan bol u leđima (zbog manje gustine koštanog tkiva, samim tim slabiji kičmeni stub. Veće naprezanje mišića dovodi do nastanka bola;
Reumatoidni artritis
Hiperparatireoidizam
TBC
Osteromalacija, Osteoporoza
Dm tip 2, Multipla skleroza, Hashimoto thyreoiditis
Psorijaza, Vitiligo, Scleroderma,
Depresija