U današnjem dinamičnom, dehumanizovanom i užurbanom svijetu zdravlje je sve više ugroženo. Ugrožene su sve komponente zdravlja: fizičke, psihičke i socijalne. Nekada su harale zarazne bolesti sa kojima je čovječanstvo teško izlazilo na kraj, a danas, na početku 21. vijeka, čovjeka, njegovu porodicu, zdravstveni sistem i kompletnu društvenu zajednicu sve više ubijaju hronične, nezarazne bolesti pandemijskog karaktera (kancer, infarkt miokarda, bolesti zavisnosti). Dominantno mjesto u ovim novomilenijumskim pošastima zauzimaju bolesti zavisnosti. Kod nas se za ovaj termin uglavnom vezuju narkomanija i alkoholizam, međutim u svijetu se odavno tretiraju zavisnosti od kocke, interneta, seksa, hrane itd.
Bolesti zavisnosti zlokobno kruže nad svijetom i osvajaju ga, a svojom ekspanzijom obilježile su početak 21. vijeka, posebno narkomanija. Prisutna je u svim zemljama svijeta, u svim slojevima društva, u svim uzrastima i kod oba pola, a najalarmantnija je činjenica da je najprisutnija kod mladih. Djeca i mladi su stalno u riziku da probaju neku od psihoaktivnih supstanci, a ta proba je Damoklov mač, jer postoji opasnost da se kod njih razvije najopakija bolest koja razara mladost, tijelo i dušu.
Čovjekov duševni život danas je najveća pozornica straha, on se sve više boji sebe i svojih unutrašnjih sadržaja, uz stalno prisutan zlokobni i destruktivni strah od agresije, tipičan za savremeno dehumanizovano društvo. Moderan čovjek nagonski traži izlaz iz svakodnevnog doživljavanja potištenosti, straha i bola. Tako postaje izrazito vulnerabilna ličnost koja bježi u mentalnu bolest ili pokušava da nađe utjehu u alkoholu i drogi. Pri tome ga ne zanima što iluzija traje kratko, a povratak u realnost postaje još bolniji. Anksioznost i depresija su neizdrživi, tako da osobu privlači fascinacija prvog trenutka, dok na povratak u tešku realnost pomišlja tek po prestanku dejstva droge. Od ovog mučnog stanja brani se ponovnim uzimanjem droge i tu se krug završava. Posljedice koje su cijena ovog iliuzornog putovanja kroz život nijesu uvijek dovoljne da prekinu ovaj začarani krug, a to su mentalno osiromašenje i postepeno fizičko propadanje. Ovakvu činjenicu propadanja osoba uvučena u pakao droga ne apercipira, i dalje nastavlja spori ali neumitni sistem samouništenja. Ovu neobičnu simbiozu između čovjeka i droge teško je objasniti, jer u nastanku narkomanije podjednku ulogu igraju brojni etiološki faktori, koji su pojedinačno varijabilni i u stalnoj su dinamičnoj međuigri.
U pokušaju da se preciznije odredi ličnost zavisnika, najprije se nameće pitanje prirode ljudske sklonosti ka uzimanju supstance koja mijenja stanje svijesti. Preciznije rečeno, postavlja se pitanje da li je narkomanija bolest, simptom neke druge bolesti, poremećaj ponašanja ili slobodno izabrni životni stil onih čije mentalno zdravlje ne izlazi iz okvira funkcionalnog. Pošto postoji veći izbor mogućnosti za definisanje narkomnije, dolazimo do činjenice da je narkomanija veoma kompleksna nozološka kategorija, čija se psihopatološka osnova ne može proučavati bez prethodnog definisanja normalnosti. Prema mišljenju većine stručnjaka, narkomanija predstavlja kompleksnu bolest koja u etiološkom, kliničkom i epidemiološkom smislu nije jedinstvena. To je razlog zašto ne postoji bazična teorija koja bi razjasnila ovu bolest. Teorijski modeli koji se koriste za pokušaj razjašnjenja narkomanije su:
• Medicinski model • Epidemiološki model • Socio-kulturni model
Ne možemo precizno definisti krakteristike ličnosti kod koje se javlja tzv. plodno tlo za razvoj narkomanije jer znamo da je u pitanju kompleksna međuzavisnost bioloških, personalno-psiholoških i socijalnih faktora, od kojih ni jedan sam po sebi ne izaziv zavisnost, ali svaki daje svoj pečat u stvaranju narkomanije. Ono što je do sada utvrđeno je da su zavisnici ličnosti slabog ega, čije su relacije sa realnošću poremećene, a odbrane od ugrožavajućih uticaja sredine neefikasne. Interesuje ih samo postizanje vlastitog zadovoljstva. Nesposobni su za dublje i trajnije vezivanje za druge osobe, kao i da uzvraćaju i daju sebe i svoja osjećanja. Usljed poremećenog Super-Ega kod zavisnika je veoma slabo razvijena morlna savjest, pa oni bez veće griže savjesti lažu, obmanjuju i čine druge socijalno neprihvatljive stvari. Griža savjesti i osjećanje krivice kod zavisnika su anestezirani hemijskim efektima droge. Osjećaj krivice koji u početku ide paralelno sa uzimanjem droge, zavisnik redukuje tako što se moćnim obrascima samoobmane opredjeljuje za novo „filozofsko“ gledanje na svijet. Ta zavisnička filozofija deklariše ljubav i nenasilje, a njena suština je ustvari egoistična, narcisoidna, asocijlna i društveno neprihvatljiva. U ovakvom zavisničkom paklu čovjek postaje zombi čije se životarenje svodi na neutoljenu žeđ za drogom. Dugogodišnja zloupotreba psihoktivnih supstanci ima samo jedan krajnji rezultat, ukoliko se adekvatno ne tretira, a to je moralna otupjelost i fizička smrt.
Add comment