Veliki kašalj (pertusis) je zarazna bolest koja može imati vrlo ozbiljan klinički tok, naročito kada su u pitanju bebe. Redovna vakcinacija vakcinom koja sadrži komponentu protiv pertusisa, u skladu sa uzrastom, najbolji je način da zaštitite sebe i svoje najmilije od ovog oboljenja.
- Veliki kašalj može biti jako ozbiljno oboljenje, naročito za bebe
Veliki kašalj može da bude uzrok ozbiljne bolesti kod ljudi svih uzrasta i može izazvati životno ugrožavajuću bolest, naročito kod malih beba.
Oko jedne trećine beba (mlađih od jedne godine) koje dobiju veliki kašalj završe na bolničkom liječenju, a jedna od stotinu beba koje završe na bolničkom liječenju i koje započnu terapiju premine.
- Veliki kašalj je veoma zarazan
Bakterija koja uzrokuje veliki kašalj se lako širi sa osobe na osobu, naročito prilikom kašljanja ili kijanja oboljele osobe.
Neke osobe imaju blage simptome bolesti i nijesu svjesni toga da su oboljeli od velikog kašlja. Oni mogu da prenose bakteriju na druge, uključujući i male bebe.
- Teški napadi kašlja mogu trajati sedmicama
Pertusis je bolest poznata pod nazivom „veliki kašalj“ zbog zvuka koji se proizvodi kada osoba koja ima napade kašlja pokušava da udahne između dva naleta kašlja.
Veliki kašalj može uzrokovati iznenadne, jake i nekontrolisane napade kašlja koji traju dok god ima zadržanog vazduha u plućima. Ovi napadi kašlja mogu trajati i do 10 sedmica.
- Bebe mogu da imaju pertusis bez prisutnog simptoma kašlja
Bebe možda uopšte neće kašljati. Umjesto simptoma kašlja, mogu imati apneju (po život opasna pauza u disanju) ili mogu otežano disati.
Kad god beba ima problema s disanjem, važno je odmah odvesti je izabranom pedijatru.
- Vakcine su najbolja zaštita protiv pertusisa
Najbolji način da zaštitite sebe i svoje voljene od posljedica obolijevanja od pertusisa je da budete vakcinisani protiv pertusisa u skladu sa važećim obaveznim kalendarom vakcinacije.
Prevedeni i adaptirani tekst sa sajta Centra za kontrolu i prevenciju bolesti (CDCs), dostupno na: https://www.cdc.gov/pertussis/fast-facts.html
///
Pertusis (veliki kašalj) – pitanja i odgovori
Šta izaziva pertusis (veliki kašalj)? Pertusis (veliki kašalj) izaziva bakterija Bordetella pertussis.
Kako se pertusis prenosi? Bordetella pertussis se prenosi sa osobe na osobu kapljičnim putem tj. direktnim kontaktom sa sekretima sluzokože sistema organa za disanje oboljele osobe koji se dešava prilikom kijanja, kašljanja ili glasnog govora oboljele osobe. Manja vjerovatnoća prenosa je kontaminiranim vazduhom i indirektnim putem preko svježe kontaminiranih predmeta (vrlo rijetko).
Koliko vremena je potrebno da se jave prvi simptomi pertusisa/velikog kašlja nakon inficiranja?
Period do pojave prvih simptoma nakon inficiranja je obično 7 do 10 dana, a nekada 4 do 21 dan.
Koji su simptomi pertusisa/velikog kašlja? Pertusis se javlja u tri stadijuma. U prvom stadijumu se javlja curenje iz nosa ili začepljen nos, blago povišena temperatura (do 38 °C), kašalj i otežano disanje. Drugi stadijum karakterišu napadi kašlja u trajanju 2 do 6 sedmica. Treći stadijum je stadijum oporavka, u trajanju oko 2 do 3 sedmice, ponekad može potrajati mjesecima.
Koje su komplikacije od pertusisa/velikog kašlja? Oboljeli može razviti komplikacije što zavisi od uzrasta, od vakcinalnog statusa, od brzine postavljanja dijagnoze i terapije. Bronhopneumonija (upala pluća i/ili bronhija) je najčešća komplikacija, dok su konvulzije i encefalopatije znatno rjeđe.
Kako da znam da li moje dijete ima pertusis/veliki kašalj? Dijagnoza se postavlja na osnovu kliničke slike, pregleda ljekara i laboratorijskih nalaza (PCR iz brisa nazofarinksa, serologija – analize specifičnih antitjela iz krvi, kultivacijom bakterija iz brisa nazofarinksa).
Kako se liječi pertusis/veliki kašalj? Pertusis se liječi simptomatskom terapijom i odgovarajućim antibioticima iz grupe makrolida (azitromicin, eritromicin, klaritromicin). Terapiju određuje ljekar nakon postavljanja dijagnoze shodno uzrastu i procjeni stanja oboljelog. Nikako ne treba preduzimati liječenje na svoju ruku, naročito antibioticima.
Koliko dugo je osoba sa pertusisom/velikim kašljem zarazna? Oboljela osoba je izrazito infektivna u prvom stadijumu bolesti i tokom paroksizmalnog kašlja (ukupni period zaraznosti je 2-3 sedmice).
Može li se pertusis/veliki kašalj bolovati više puta? Pertusis se može bolovati više puta. Imunitet nakon vakcinacije se vremenom značajno smanji ili nestane, kao i zaštita stečena prebolijevanjem. Stoga, novorođenčad neće naslijediti pasivno stečeni imunitet (antitijela) od majke, osim u slučaju da je majka vakcinisana u posljednjem trimestru trudnoće (Tdap vakcinom). Mogu oboljeti i nepotpuno vakcinisana mala djeca, starija djeca i odrasle osobe, ali su često bez karakterističnih simptoma bolesti. Imunitet nakon preležane bolesti obično traje 10-15 godina i osoba može bolovati pertusis više puta tokom života, a imunitet nakon kompletno završene vakcinacije/revakcinacije počinje slabiti nakon četiri godine.
Koje vakcine protiv pertusisa/velikog kašlja su dostupne u Crnoj Gori? U Crnoj Gori se vakcina protiv pertusisa daje u okviru kombinovanih vakcina: Hexaxim® (DTaP-IPV-Hib-HepB) primjenuje se u uzrastu od dva mjeseca do dvije godine; Pentaxim® (DTaP-IPV-Hib) primjenuje se u uzrastu od dva mjeseca do pet godina; Tetraxim® (DTaP-IPV) primjenuje se u uzrastu od dva mjeseca do 14 godina.
Vakcina koja se može dati odraslima, uključujući i trudnice, trenutno nije registrovana u Crnoj Gori, ali se očekuje da će biti dostupna tokom 2024. godine.
Ko treba da primi ove vakcine? Vakcinisanjem se obuhvataju djeca od navršenih dva mjeseca do navršenih šest mjeseci života i djeca od navršenih 12 mjeseci do navršenih pet godina života, ako ranije nijesu vakcinisana, nijesu potpuno vakcinisana ili ako nema dokaza o izvršenoj vakcinaciji. Revakcinacijom se obuhvataju djeca u drugoj godini života koja su potpuno vakcinisana sa dvije doze DTaP-IPV-Hib-HepB i jednom dozom DTaP-IPV-Hib vakcine ili sa tri doze drugih kombinovanih vakcina (DTaP-IPV-Hib ili DTaP ili DTP). Ovu djecu treba revakcinisati po isteku jedne godine od dana završenog vakcinisanja, a najranije po isteku šest mjeseci, u slučaju potrebe i epidemioloških indikacija.
Revakcinisanje se sprovodi davanjem jedne doze DTaP-IPV-Hib-HepB vakcine. Djeca koja su rođena prije 1. januara 2023. godine revakcinisaće se petokomponentnom (DTaP-IPV-Hib) vakcinom ili u slučaju kontraidikacija na Hib i/ili IPV komponentnu DTaP vakcinom. Djeca pri upisu u prvi razred osnovne škole, koja su ranije potpuno vakcinisana i revakcinisana sa jednom dozom, revakcinisaće se vakcinom DTaP-IPV. Kombinovana vakcina DTaP-IPV primjenjuje se kod djece koja će tokom školske 2023/2024. pohađati prvi razred osnovne škole.
Koje su neželjene reakcije ove vakcine? Primjena acelularne vakcine protiv pertusisa može izazvati lokalne i sistemske reakcije. Lokalne reakcije su registrovane kod 20% do 50% djece, a to su: bol, crvenilo i otok na mjestu aplikacije. Kao sistemska reakcija javlja se blago povišena tjelesna temperatura, koja se javlja u nižem procentu od 40%, a umjerene ili teže sistemske reakcije (temperatura do 40,5°C, febrilne konvulzije i uporan plač u trajanju do tri sata nakon aplikacije) se javljaju u procentu do 5% primalaca.
Kolikoo su djelotvorne ove vakcine? Djelotvrornost acelularne vakcine protiv pertusisa nakon prve tri doze vakcine iznosi 80-85% ako se kao ishod posmatra tipična forma bolesti, a zaštita je još veća od hospitalizacije i smrtnih ishoda. Imunitet nakon vakcinacije se vremenom smanjuje naročito poslije četiri godine od završene imunizacije/reimunizacije, tako da nakon pet do deset godina od posljednje doze vakcine značajno oslabi ili ga uopšte nema.
Koje su kontraindikacije za primjenu ovih vakcina? Kontraindikacije za sve vakcine protiv velikog kašlja su neurološki poremećaji (nekontrolisana epilepsija, progresivna encefalopatija, infantilni spazmi). Opšte kontraindikacije, koje važe za sve vakcine, su umjerena ili teška akutna oboljenja, naglo pogoršanje hronične bolesti, tjelesna temperature iznad 38°C nepoznate etiologije, alergija na neku komponentu vakcine.
Može li vakcina izazvati oboljenje? Ne!
Imam kašalj unazad četiri sedmice i bila sam u kontaktu sa osobom koja boluje od pertusisa, ujedno dojim bebu. Da li je to opasno za moju bebu? Zbog koristi koje dojenje ima ne treba prestati sa dojenjem. Rizik od prenosa potencijalne infekcije bakterijom Bordatella pertussis se može umanjiti higijensko-epidemiološkim mjerama (nošenje maske koja pokriva nos i usta, higijena ruku, provjetravanje).
Literatura:
-Korišćen dio prevedenih i adaptiranih materijala sa sajta immunize.org (https://www.immunize.org/wpcontent/uploads/catg.d/p4212.pdf)
-Petrović V, Imunizacija protiv zaraznih bolesti, Novi Sad: Medicinski fakultet, 2015; (73-82)
-Program obaveznih imunizacija stanovništva protiv određenih zaraznih bolesti na teritoriji Crne Gore (“Službeni list Crne Gore”, br. 018/23 od 15.02.2023.).
Institut za javno zdravlje Crne Gore
