Dr Mirza Kurtagić
Klinički centar Crne Gore
Anemija je malokrvnost, odnosno smanjen broj crvenih krvnih zrnaca, do koga najčešće dolazi zbog nedovoljne količine gvožđa u organizmu. Prema trimestrima trudnoće, parametri za definiciju anemije su: u prvom Hb < 110g/L, u drugom Hb < 105 g/L i nakon porođaja Hb < 100g/L. Gvožđe je važan element u stvaranju hemoglobina koji u crvenim krvnim zrncima prenosi kiseonik. Anemija se ne javlja obavezno kod svih trudnica ali se često javlja naročito u drugoj polovini trudnoće. Kada nemaju dovoljno crvenih krvnih zrnaca ili je nivo hemoglobina nizak, ćelije u ljudskom tijelu ne dobijaju dovoljno kiseonika. Rezultat toga je umor – jedan od najčešćih simptoma anemije, koji se javlja zato što organi ne dobijaju ono što im je potrebno da bi pravilno funkcionisali. Na balkanu anemija se javlja kod jedne trećine trudnica (oko 30%). Simptomi anemije su različiti i zavise od uzroka anemije, ukoliko je uzročnik anemije neko hronično oboljenje koje čak može i maskirati sliku anemije i da se desi da se ne jave neki od upadljivih simptoma anemije. Najčešći simptomi anemije su umor, slabost, blijeda koža, vrtoglavica, glavobolja, glositis, nesvjestica, mučnina, kratak dah, bolovi u grudnom košu, hladne šake i stopala, poremećeni otkucaji srca (tahikardije).
Treba razlikovati fiziološku anemiju od drugih tipova anemije kao što su anemija zbog manjka gvožđa, anemija zbog manjka folne kisjeline i vitamina vitamina B12 i vitamina C), anemija usljed nekog hroničnog oboljenja (oboljenja GIT-a i bubrega), hemolitička anemija koja je izuzetno rijetka u trudnoći.
Fiziološka anemija u trudnoći je posljedica nesrazmjernog porasta volumena plazme s obzirom na porast mase eritrocita i koncentracije hemoglobina, što kao rezultat daje blagi porast koncentracije hemoglobina.
Anemija zbog manjka gvožđa se javlja zato što su u trudnoći potrebe za gvožđem povećane zbog razvoja placente, fetusa i povećava se eritrocitna masa majke. Ukupni gubitak gvožđa zbog trudnoće i laktacije je oko 1000mg.
Manjak folne kisjeline i vit B12, C- ima ulogu u nastanku kongenitalnih poremećaja.
Dnevne potrebe za gvožđem su od 8-10 mg dnevno kod odraslih, a kod djece u razvoju i žena u reproduktivnom periodu 10-15mg. Potrebe za gvožđem u trudnoći i postporođajnom periodu prema preporukama WHO su 60 mg/d tamo gdje je prevalenca anemije veća od 40%.
Preporuke su da trudnoća treba da se planira i da prije trudnoće treba obaviti posjetu lekaru i odraditi sistematski pregled sa laboratorijskim analizama, zdrava ishrana kako prije tako tokom trudnoće i nakon porođaja. Trudnice koje su u većem riziku da imaju anemiju u toku trudnoće i nakon porođaja su: dvije bliske trudnoće, višeplodna trudnoća, često povraćanje zbog jutarnje mučnine, ne konzumiranje dovoljno gvožđa, neredovan menstrualni ciklus prije trudnoće, krvarenje u ranoj fazi trudnoće, anemija u anamnezi prije trudnoće, nezdrava ishrana, ne unošenje dovoljno vitamina, bolesti GIT-a praćene krvarenjem, dugotrajan porođaj, obimnije krvarenje u toku i nakon porođaja (gubitak krvi > od 750ml) i završavanje porođaja operativnim putem.
U slučaju da se anemija ne prepozna i ne liječi adekvatno može ostaviti posljedice i po plod, kao što su smanjenje volumena plodove vode, povećava se rizik za pobačaj, prijevremeni porođaj ili rođenje djeteta sa manjom tjelesnom težinom, slabija vitalnost bebe, češće infekcije, veći perinatalni morbiditet i mortalitet, defekt neuralne cijevi (spina bifida), trajna tahikardija fetusa.
Ako se na vrijeme ne dijagnostikuje anemija u trudnoći može negativno uticati i na majku i na plod. Već prilikom prve posjete ginekologu treba odraditi krvnu sliku trudnice, ukoliko se posumnja na moguću anemiju vrijednost hemoglobina <110g/l treba zahtijevati dalju dijagnostičku pretragu, tu se prije svega misli na vrijednsot srednjeg volumena eritrocita (MCV), hematokrit (odnos plazme i uobičajenih elemenata krvi), feritin, gvožđe, TIBC (maksimalna koncentracija gvožđa koju transferin može da veže), I UIBC (rezervni kapacitet transferina), broj retikulocita i razmaz periferne krvi.
Zavisno od laboratorijskih vrijednosti i stanja pacijentkinje odlučuje se za dalju terapiju. Preporuke su da se koriguje ishrana i u većini slučajeva kod blažih oblika anemija što je najčešće i dovoljno. Ukoliko korigovana ishrana ne daje rezultate treba razmišljati o propisivanju suplemenata kada treba postojati oprez jer i previse gvožđa može imati negativan uticaj, do transfuzije krvi odgovarajuće krvne grupe kod najtežih oblika anemije (hemoglobin <70g/l) koji su na sreću rijetki.
Treba insistirati na zdravoj ishrani i uzimati hranu životinjskog i biljnog porijekla i voditi računa o apsorbciji gvožđa iz hrane. Zdrave odrasle osobe usvoje samo 10-15% gvožđa iz hrane, usvajanje gvožđa se povećava u trudnoći i dojenju. Ishrana biljnog i životinjskog porijekla koja se preporučuje u ishrani radi korekcije anemije ne utiče na supresiju laktacije
Hrana životinjskog porijekla bogata je gvožđem organskog porijekla koja nosi oznaku hem i koja se najlakše apsorbuje iz hrane (goveđe meso, pileće meso, ćuretina, svinjsko meso, riba, jaja).
Gvožđe iz namirnica biljnog porijekla je gvožđe neorganskog porijekla i nosi oznaku nehem gvožđe koje se slabije apsorbuje iz hrane (kopriva, spanać, brokoli, crna čokolada, cvekla, sjeme bundeve, pasulj, orašasto voće, suve šljive, suve smokve, suvo grožđe, kakao).
Namirnice bogate folnom kisjelinom – pšenične klice, pasulj, kikiriki, pečurke, brokule. Namirnice bogatih vitaminom C: limun, pomorandža, svježe povrće (u vidu salate) bitno pomaže u apsorbciji gvožđa. Uz namirnice bogate gvožđem koristiti obavezno i namirnice sa visokim sadržajem vitamina C (citrusno voće i sokovi od ovog voća, peršun) jer omogućava lakšu apsorpciju gvožđa u organizmu. Nikako ne treba uzimati kombinovano prepartate bogate gvožđem i folnom kisjelinom zajedno sa mlijekom i mliječim proizvodima jer kalcijum smanjuje apsorbciju gvožđa, kafom i čajem jer smanjuju apsorbciju gvožđa.
Ukoliko je potrebno koristiti suplement gvožđa treba izbjegavati upotrebu sa namirnicama koje smanjuju apsorbciju. Treba birati preparate koji su jednostavni za primjenu, visoko su bioraspoloživi, da imaju dobru podnošljivost i visoku komplijansu.
Add comment