Bolesti jetre

[heading]Pacijenti rizika u stomatologiji[/heading]

Jetra (grč. hepar) je, poslije kože, najveći organ u lju­dskom tijelu. Smještena je u trbušnoj duplji, s desne strane, neposredno ispod rebarnog luka. To je mekan, smeđecrveni organ klinastog oblika, obložen čvrstom, neelastičnom opnom. Teška je oko 1.500 gr. Bogato je prokrvljena. Ukupna količina krvi koja u jednom minutu protekne kroz jetru iznosi blizu 1.500 ml.

U jetri se odvijaju mnogobrojni fiziološki procesi: metabolizam bjelančevina, masti i ugljenih hidrata, stvara žuč (oko 800 do 1.000 ml dnevno) i vrlo važni sastojci – fibrinogen, protrombin i dr. koji učestvuju u procesu koagulacije krvi, deponuju se vitamini, gvožđe i glikogen, vrši razgradnja toksičnih materija i niz drugih funkcija. Zato se ona i naziva „ centralnom laboratorijom ogranizma”. Ima veliki potencijal regeneracije.

Od brojnih bolesti koje napadaju ovaj organ, sa stomatološkog aspekta, najznačajniji su virusni hepatitis i ciroza jetre.

Virusni hepatitis

Virusni hepatitis je u narodu poznat kao zarazna žutica. Postoji više tipova virusa koji izazivaju ovo oboljenje (A, B, C, D i E). Iako pripadaju različitim familijama, zajednička im je osobina da napadaju jetru. Putevi infekcije su preko usne duplje (virusi A i E) i parenteralno – preko zagađene krvi, sekreta i ekskreta (virusi B, C i D). Katkad, put infekcije ostaje nepoznat.

U stomatološkoj praksi, od posebne su važnosti virusni hepatitis B i virusni hepatitis C.

Hepatitis B. Virus hepatitisa B (otkriven 1965. god.) veoma je zarazno oboljenje. Iako je pronađen u svim tjelesnim tečnostima čovjeka, jedino su krv, pljuvačka, sperma i vaginalni sekret dokazano infektivni. Bolest se prenosi putem krvi (posebna opasnost su moguće nesterilne injekcione igle, špricevi i dr.), zatim polnim putem, pa preko inficirane majke na dijete, i rjeđe na drugi način. Ovaj virus je vrlo otporan u spoljašnjoj sredini (preživljava 7 i više dana), što stvara mogućnost zaraze i indirekt­nim kontaktom sa inficiranim predmetima (brijač, četkica za zube, pribor za nokte). Simptomi bolesti su: muka, povraćanje, gubitak apetita, žutica, umor, bolovi u stomaku. Većina bolesnika se nakon terapije potpuno oporavi i postaje negativna na virus B za 3-4 mjeseca. U nekim slučajevima razvija se hronični aktivni hepatitis s mogućim veoma opasnim ishodom – cirozom jetre i karcinomom.

Prevencija hepatitisa B uspješno se sprovodi efikasnom vakcinom koja se daje osobama visokog rizika, gdje spadaju stoma­tolozi i osoblje koje radi u stomatološkoj praksi, kao i drugi zdravstveni radnici.

Hepatitis C. Pretpostavlja se da je više od 170 miliona ljudi širom svijeta inicirano ovim virusom. (Poređenja radi, 36 miliona stanovnika zemljine kugle zaraženo je HIV virusom). I virus hepatitisa C (otkriven 1989. god.) prenosi se zaraženom krvlju (i ovdje su, takođe, opasnost nesterilne injekcione igle, špric i dr.). Virus putem krvi dospijeva u jetru, gdje se vezuje za njene ćelije. Simp­toma, često, gotovo i da nema („tihi ubica”), a i ako su prisutni, obično su blagi i nespecifični. Čak i žutica, najkarakterističniji znak bolesti, prisutna je samo kod petine oboljelih. Bolest u visokom procentu (oko 50%) prelazi u hronično zapaljenje, iz kojeg se razvija ciroza ili karcinom jetre. Terapija hepatitisa C sprovodi se kombinacijom ljekova, mada su stalno u toku ispitivanja čiji je cilj otkrivanje efikasnijih načina liječenja. Za sada ne postoji vakcina protiv virusa hepatitisa C.

Oba virusa (B i C) mogu ostaviti teške posljedice na jetri. Znatno su teže od virusa hepatitis C za koji se smatra da od svih virusa dovodi do najtežeg propadanja jetre i razloga za njenu transplantaciju.

Osobe oboljele od virusnog hepatitisa B i C pripadaju kategoriji teških bolesnika, samim tim i grupi rizičnih pacijenata u stomatologiji. Stomatolog je u izvjesnim slučajevima u prilici da može posumnjati da pred sobom ima pacijenta oboljelog od virusnog hepatitisa, na šta ga upućuju simptomi: žuta sluzokoža usta, posebno nepca i predjela ispod jezika, česta krvarenja iz oralne sluzokože i desni kao i žute sklere (beonjače). Za sto­matološku, posebnu oralnohiruršku praksu veoma je značajno da su osobe s ovom vrstom oboljenja sklone upornom i dugotra­jnom krvarenju, netolerantne na određene ljekove i mogući nosioci virusnih infekcija.

Prije svake, pa i najmanje „krvave intervencije”, kod paci­jenta se moraju laboratorijski provjeriti faktori koji utiču na normalni proces hemostaze (zaustavljanje krvarenja) – protrombinsko vrijeme, najbolje INR test. Takođe je neophodno imati i nalaz vremena krvarenja. Ako su ovi parametri u uobičajenim graničnim vrijednostima, intervencija se može sprovesti bez neke posebne pripreme. Međutim, svi sumnjivi laboratorijski nalazi moraju biti korigovani uz konsultaciju i tretman nadležnog ljekara.