Pankreas je žlijezda sa dvostrukom hormonskom aktivnošću (egzokrina i endokrina). Egzokrini pankreas ima bitnu ulogu u metabolizmu masti i ugljenih hidrata, dok egzokrini dio luči hormone insulin i glukagon, koji regulišu nivo šećera u krvi. Pankreas je žlijezdani organ režnjevite građe, koji svojim oblikom podsjeća na guštera (naziv-gušterača). Smješten je u gornjem retroperitonealnom prostoru u visini I i II kičmenog pršljena. Kod odraslih ljudi pankreas je dug 10-25 cm i težak je oko 100g. Pankreas se sastoji od glave, vrata, tijela i repa. Kanalikularni sistem pankreasa čine glavni pankreasni kanal koji se grana na Virsungov izvodni kanal koji se izliva u dvanaestopalačno crijevo i Santorijenev izvodni kanal koji se spaja sa glavnim žučnim putem. Što se tiče vaskularizacije, pankreas vaskularizuju mnogobrojne arterije i vene od kojih većina spada u veće krvne sudove organizma, pa kod povreda pankreasa može doći do obilnog krvarenja.
Povrede pankreasa su veoma rijetke, i čine oko 2-10% abdominalnih povreda. Pankreas je manje izložen traumama zbog svog polozaja; štite ga rebarni lukovi, kičmeni stub i organi ispred njega. Povrede pankreasa dijele se na penetrantne i nepenetrantne (tupe). Tupe povrede su mnogo češće, i skoro su uvijek udružene sa povredama okolnih organa.
Etiopatogeneza: Najčešći uzroci povređivanja pankreasa su saobraćajne nesreće, i to na primjer, kao posljedica vezanog pojasa koji vrsi pritisak na pankreas, i neadekvatno upravljanje motornim vozilom, a ređe se javljaju zbog direktne fizičke traume, ali se mogu javiti, na primjer, kod djece od udara lopte za vrijeme igre. Usljed povrede pankreas se potiskuje unazad i komprimira uz kičmeni stub, tako da dolazi do gnječena i prskanja kapsule i parenhima. Penetrantne povrede pankreasa izazivaju direktne lezije pankreasa, dok su jatrogene znatno ređe i mogu se desiti usljed hiruskih zahvata. Zbog kasnog prepoznavanja mortalitet kod povreda pankreasa može biti jako visok.
Dr Lakušić sa učenicima, koautorima teksta Nenad Rašović, Marina Radović i Vuk Vučeraković Povrede pankreasa se dijele u četiri grupe:
1. Kontuzije pankreasa bez rupture kapsule 2. Rupture kapsule i parenhima bez rupture glavnog pankreasnog kanala 3. Teška povreda pankreasa sa rupturom glavnog pankreasnog kanala 4. Kombinovana povreda pankreasa i duodenuma
U odnosu na lokalizaciju mogu se razlikovati: povrede glave, povrede srednjeg dijela, i povrede distalnog dijela pankreasa. Prema težini povrede pankreasa zavise od stepena oštećenja pankreasa i udruženosti povrede sa drugim organima.
Jedna od najtezih komplikacija je akutni posttraumatski pankreatitis koji može da zahvati cijeli pankreas ili samo segment.
Klinička slika: Klinička slika kod povreda pankreasa zavisi od stepena oštećenja pankreasa i njene udruženosti sa povredama ostalih trbušnih organa. Kod izolovanih i tupih povreda pankreasa klinička slika može biti nekarakteristična, pa se dešava da početni bol u epigastrijumu kombinovan sa bolom u leđima spontano prođe. Zatim, modrice, povrede rebara, oguljotine mogu da sugerišu na povredu nekog drugog organa. Zbog svega ovoga od velike je važnosti dobro uzeta anamneza, kao i kvalitetna dijagnostika ovakvih povreda.
Ukoliko se radi o penetrantnoj povredi gornjeg dijela trbuha svakako treba uzeti u obzir i povredu pankreasa, i, naravno, zbog prirode ovih povreda dijagnostička eksploatacija trbuha je apsolutno indikovna. Međutim, kod zatvorenih povreda pankreasa u kliničkoj slici dominiraju znaci progresivnog peritonitisa (upala trbušne maramice) i intraabdominalnog krvarenja. One počinju kontinuiranim bolom koji se širi od epigastrijuma ka leđima i ramenima, lokalnim defansom, crvenim parezama, povraćanjem, temperaturom, padom krvnog pritiska i ubrzanim pulsom, pa tek onda se komplikuju znacima pomenutih stanja.
Dijagnoza: Od laboratorijskih nalaza nijedna nije apsolutno specifična za povrede pankreasa. Samo pad u krvnoj slici može imati značaj u daljem kliničkom praćenju (intraabdominalno krvarnje, peritonitis). U dijagnostici veliki značaj imaju UZ i CT jer mogu verifikovati prisustvo slobodne tečnosti u trbušnoj duplji, pankreasne i peripankresne promjene (nekroze, sekvestracije, krvarenja, kolekcije tečnosti), pseudociste i apscese pankreasa. Kod najmanje sumnje na rupturu pankreasnog kanala značajnu ulogu ima ERCP metoda, jer je značajna za donošenje odluke o vrsti hirurškog liječenja koje će biti primjenjeno.
Liječenje: Kod jasnih znakova za povredu intraabdominalnih organa uregnetna je eksplorativna laparoskopija. Kod povreda prvog stepena dovoljna je samo drenaža pankreasne lože. Kod povreda drugog stepena neophodna je brižljiva hemostaza i debridman (uklanjanje mrtvog, devitalizovanog tkiva). Primjenjuje se šivenje kapsularne povrede i drenaža područja povrede. Kod povreda trećeg stepena vrše se ušivanja, anastomoze (vještački spojevi) sa tankim crijevom, debridman nekrotičnog tkiva i resekcija pankreasa. Kod povreda četvrtog stepena izvode se najkomplikovanije operacije čiji je morbiditet i mortalitet veoma visok, stoga spadaju u visokorizične operacije. Vrše se: resekcija pankreasa, dekompresija duodenuma, debridman i rekonstrukcije na krvnim sudovima.
Add comment