Relaksacija

Pod relaksacijom se podrazumijeva potpuno psihičko i fizičko opuštanje, pri čemu je tonus mišića veoma nizak, a pacijent se nalazi u budnom stanju.

Postizanje relaksacije nije relativno lagan proces. Za to je potrebna maksimalna saradnja fizioterapeuta i pacijenta i neophodni su adekvatni spoljašnji uslovi. Razlikujemo 3 vrste relaksacije:

– Totalna (opšta)

– Lokalna (parcijalna)

– Progresivna (mišićna relaksacija po Džejkobsonu). Za izvođenje pojedinih vrsta relaksacije potrebno je postaviti pacijenta u adekvatan položaj. Totalna relaksacija se izvodi u ležećem položaju, lokalna u ležećem i sjedećem položaju, a progresivna prvo u ležećem a zatim u sjedećem položaju.

Prijatan osjećaj pri postavljanju pacijenta u adekvatan položaj obezbjeđuje se korišćenjem jastuka različitog oblika i veličine koji se postavljaju ispod određenog dijela tijela, u zavisnosti od početnog položaja. S obzirom na to da li se ekstremitet nalazi u fleksionom ili ekstenzionom položaju, stepen zategnutosti mišića biće različit (blago savijen položaj ekstremiteta omogućava i adekvatan stepen opuštanja mišića). Ovo je lako uočiti kada postoji fiziološko stanje. Međutim, ukoliko postoji stanje pojačanog mišićnog tonusa (hipertonija), koje može nastati usljed oboljenja ili povrede nervnog sistema, ova razlika se teže uočava. Stoga je veoma važno da se prilikom relaksacije obezbijedi postavl­janje ekstremiteta, ili tijela u cjelini, u adekvatan položaj, kako bismo izbjegli mogućnost nepotrebnog angažovanja muskulature u cilju uspostavljanja ravnoteže ili održavanja položaja koji je potreban.

Brojna istraživanja potvrdila su da relaksacija pozitiv­no djeluje na smanjenje stresa. Najveći broj istraživanja bio je usmjeren na proučavanje toga koliko je relaksacioni trening efikasan u smanjenju pataloških vrijednosti fizioloških parametara poput krvnog pritiska, brzine srčanog rada i disanja. Dokazano je da je relaksacioni trening uspješan u normalizaciji određenih somatskih reakcija u organizmu koje su uzrokovane stresom. Tu se najprije misli na stabilizaciju srčanih funkcija i disanja, stepena opuštenosti mišića. Takođe je potvrđeno pozitivno dejstvo u redukciji anksioznosti, ljutnje, depresije i osjećanja umora, kao i subjektivnog osjećaja osobe koja uviđa da je pod stresom. Relak­sacioni trening je pokazao efikasnost u terapiji pojedinih psihijatri­jskih oboljenja, kao što su panični poremećaj, generalizovani anksiozni poremećaj, fobični poremećaj, poremećaj sna, somatizacioni poremećaj i druga stanja. Rezultati studija govore da je relaksacioni trening veoma korisna metoda i u tretmanu pacijenata sa određenim somatskim tegobama, poput pacijenata sa glavobol­jom, sa oboljenjima srca, astmom i sl.

Vježbe relaksacije se uče relativno jednostavno i brzo, uz pravilno abdominalno (stomačno) disanje. Najbolje i najlakše se nauče uz edukovanog fizioterapeuta, ali je to moguće ostvariti i uz pomoć audio kaseta na kojima su snimljene instrukcije. One mogu biti od velike pomoći ljekarima, kao pomoćna terapijska metoda u terapiji mnogih stanja. Ono što je važno napomenuti jeste da se radi o vještini koja se može naučiti, ali da je, kao i za svaku drugu vještinu koju savladavamo (poput vožnje bicikla, skijanja i sl.), potrebno vrijeme dok se uvježba i dok ne postane automatizovana radnja.

Važno je istaći da postoji jedan mali broj osoba koje imaju paradoksalnu reakciju na relaksaciju, odnosno da im relak­sacioni trening povećava nivo napetosti i anksioznosti. U regulaciji ovog problema ponekad je korisno da se postepeno povećava vrijeme vježbanja relaksacije, ili je, ponekad, takve osobe neop­hodno isključiti iz daljeg relaksacionog tretmana.

Prije nego što se započne sa vježbama relaksacije daju se opšte instrukcije o izvođenju tehnike. Tokom vježbe, pacijent je u adekvatnom položaju za određenu vrstu relaksacionog treninga. Važno je da on zauzme takav položaj da se pojedini djelovi tijela ne bi dodirnu. Tokom kućnih vježbi, relaksaciju ne treba započeti ukoliko se očekuje poziv, ili je u toku bilo koja aktivnost koja zahtijeva da pažnja osobe bude usmjerena i u tom pravcu. Vježbe relaksacije se izvode zatvorenih očiju. Nakon završene relaksacije, potrebno je da pacijent ostane u relaksiranom položaju onoliko dugo koliko mu to prija (5-10 minuta). U tom periodu mu savjetujemo da se usredsredi na imaginaciju prijatnog ambijenta, poput plaže i sl. Kada se taj period završi, najprije se otvore oči i postepeno ustaje iz položaja za relaksaciju. Relakscione vježbe se mogu izvoditi individualno ili u grupi od 8 do 12 pacijenata.

Dugoročno sprovođenje relaksacije dovodi do sljedećih rezultata:

– Smanjenja anksioznosti

– Povećanja sposobnosti kontrole raspoloženja

– Povećanja nivoa samopoštovanja

– Povećanja kreativnosti

– Povećanja spontanosti.

Piše: Bojan Kraljević

Spec, primijenjene fizioterapije (BApp, Spec. App)