Usna duplja (cavum oris) pripada sistemu organa za varenje i predstavlja njegov početni dio. Anatomski, ona obuhvata prostor u donjem i prednjem dijelu glave, a granice su: usne, obrazi, tvrdo i meko nepce, ušće ždrijela, pod jezika i mišići poda usne duplje. Njena fiziološka uloga sastoji se: u uzimanju hrane, žvakanju (mehaničko usitnjavanje), fizičko –hemijskoj obradi, razlaganju ugljenih hidrata, formiranju zalogaja (bolus) koji aktom gutanja biva potisnut u ždrijelo i dalje u jednjak i želudac.
Od postanka ljudskog roda hrana je ne samo nasušna potreba, već predstavlja i veliko interesovanje, o čemu su ostavili pisane tragove stari narodi: Kinezi, Egipćani, Sumeri, Grci, Rimljani i dr. Takav odnos se nastavio i dalje kroz vjekove, a posebno danas, da bi to sveukupno interesovanje dostiglo toliki obim “koji je skoro jednak interesovanjima na temu ljubavi.”
Put koji je čovjek prešao od starijeg kamenog doba, kada je jeo sirovu hranu, do današnje visoko razvijene kulture ishrane, bio je veoma dug, te je cilj ovoga teksta da pomene neke periode toga puta , kao i da se dotakne odnosa religije i filozofije prema hrani.
Istorijski, značajan je period oko trećeg milenijuma p.n.e. a odnosi se na zemlje u oblasti rijeka Tigra i Eufrata (današnji Irak), gdje je u to doba bila država Vavilonija, čiji su glavni grad Vavilon, u 24. vijeku p.n.e. sagradili doseljenici, stari narod Sumeri (od kojih potiče klinasto pismo, irigacioni sistem, doprinos astronomiji, matematici, medicini, geografiji, a stvorili su i prvu robovlasničku državu). O ishrani stanovništva država Vavilonija je vodila posebnu pažnju pa je, oko 2000 godine prije Hrista, pored snabdijevanja namirnicama, određivala veličinu i hranjivost porcija sa tačno utvrđenom listom na kojoj je precizno određena količina koja je dodjeljivana djeci do 5 godina, starijoj djeci, ženama i muškarcima. Ustvari, vršena je centralizovana raspodjela prvenstveno žitarica, a nešto što zaista fascinantno zvuči je činjenica da je ta vrsta podjele hrane stanovništvu “njena hranjiva vrijednost i njen ukupni sastav na zadivljujući način odgovarao onim uputstvima koja su u naše vrijeme preporučena od strane Ujedinjenih nacija”. U to doba je u Vavilonu prvi put počeo da se peče hleb i pravi pivo.
Civilizacija antičkog doba predstavlja važno razdoblje u razvoju kulture ishrane čovjeka. To su kulture Stare Grčke i Rima (i kulture koje su bile pod njihovim uticajem, a odnose se, uglavnom, na zemlje Sredozemlja) i obuhvata period od oko 800 g.p.n.e. do oko 500 ili 600 godine n.e. Značajne podatke o kulinarstvu u Staroj Grčkoj dao je njen veliki pjesnik Homer oko 700 g.p.n.e. u djelima „Ilijada“ i „Odiseja. “Stari Grci su voljeli da jedu dobro i kvalitetno, ali ne i obilno. Preko dana su jeli vrlo skromno, da bi se jelo u pravom smislu tek uveče. Poznate su bile njihove gozbe (simposion) koje su priređivane u mnogim grčkim porodicama. Zvanice su mogle biti samo pozvani gosti, isključivo muškarci (“muško veče”) dok su žene (što se, naravno, nije odnosilo na plesačice, sviračice i hetere-ljubavnice) i djeca bili isključeni iz tih uobičajenih večernjih zadovoljstava. Jeli su i pili smješteni na krevetima pored stola u poluležećem položaju. Prije nego što bi se tako udobno smjestili, gostima bi robovi oprali noge i namazali mirišljavim uljima. Jedini pribor za jelo su bili kašika i prsti, pa bi, često, u toku gozbe gosti prali prste u činijicama sa vodom koje su im donosili robovi. U prvom dijelu gozbe obično se jela svinjetina, riba, rakovi, jagnjeće i jareće meso. Nakon toga se prelazilo na piće, razgovor i pjevanje. Cijenjeni zabavljači bili su majstori na flauti.
Grčki filozof Platon (427 -347) napisao je čuveno djelo “Gozba” na osnovu dijaloga koji su vodili na večeri – gozbi – simpozionu, (priredio je mladi pisac tragedija Agaton) poznati umovi, medju kojima su bili Fedar, filozof , Aristofan, slavni atinski komediograf, Alkibijad, uticajni plemić, Eriksimah, poznati ljekar, čuveni Sokrat i dr. ”Gozba” u kojoj Platon iznosi svoje misli o ljubavi se smatra njegovim najvećim umjetničkim dostignućem.
Negdje oko 449 do 429 g.p.n.e., kada je Atinom (grad država) vladao Perikle (“zlatno Periklovo doba “) po navodima nekih istoričara Grci su znali da peku 72 vrste hleba i veoma mnogo vrsta slatkiša. Od čuvenih grčkih kolača pomenimo gastrin, u Vizantiji zvani kopti, kasnije u Turskoj nazvan baklava. Taj grčki recept (i mnogi drugi) star oko 2500 godina i dan danas živi na zadovoljsvo brojnih sladokusaca i može se naći, kako u običnim tako i u vrhunskim poslastičarnicama širom svijeta.
Add comment