„Pri dobroj kliničkoj orjentaoji pravovremena prva medicinska pomoć je od neprocjenjive važnosti za prevencju mogućeg pogoršanja inicijalnog stanja povrede”
Kod povređivanja putnika u saobraćajnim nezgodama nastaje polimorfizam organskih povređivanja pri čemu su sa više od 70 odsto vodeće traume organa lokomotornog sastava i kičme.
U slučajevima najtežih saobraćajnih politrauma i izolovanih povreda vrata u vidu koštanih preloma pršljenova, traumatskih iščašenja i poluiščašenja vratnih zglobova, ligamentarnih prekida, prolapsa međupršljenskih diskova, lezija krvnih sudova, istegnuća prednjih korjenova perifernih nerava i najtežih povreda kičmene moždine, vratne regije, sa oduzetošću gornjih ili donjih ekstremiteta, pokazuju specifičnu kliničku simptomatologiju u odnosu na prirodu, vrstu, lokalizaciju i težinu povrede.
Vratni i slabinski dio kičme su najpokretljiviji, dok je grudni dio zaštićen grudnim košom i sa neznatnim je stepenom mobilnosti. Vratni segment kičme je najmanji sa šest dinamičnih funkcionalnih jedinica, predstavljenih koštanim strukturama vratnih pršljenova sa međupršljenskim prostorima koji čine kičmeni kanal ispunjen kičmenom moždinom i interspinalnim otvorima sa strane kroz koje, iz kičmene moždine, izlaze korijenovi perifernih živaca za inervaciju gornjih i donjih ekstremiteta.
Zbog specifičnih anatomo-funkcionalnih karakteristika, vratni segment kičme je najmanji, ali prognostički najznačajniji u smislu incidentalnih trauma, trajnog invaliditeta, umanjenja životno-radne sposobnosti i opasnosti smrtnih ishoda, direktne uzročne povezanosti sa akcidentalnom saobraćajnom nezgodom. Zato je od neprocjenjive važnosti kvalitetna promptna i brza dijagnostika, kao i pružanje kvalifikovane medicinske pomoći na licu mjesta, u sanitetskom transportu i kliničkom liječenju.
Simptomatologija se ispoljava odmah ili do 24 sata od povrede.
Inicijalni simptomi se ispoljavaju intenzivnim bolom u vratu sa iradijacijom u ramenima, rukama, potiljačnoj regiji, prednjoj strani grudnog koša, prema tjemenu, slepočnicama, očnoj jabučici, iza zuba i slično. Prisutna je lokalna bolna osjetljivost pri dodiru, u projekciji povrijeđenog segmenta, sa funkcionalnim parestezijama, trnjenje, težinom u grlu i pri gutanju, bolovima u korijenu jezika i viličnim zglobovima i otežanim govorom.
Najteži simptomi su odsustvo aktivnih voljnih pokreta povrijeđenog i pojačavanje bolova pri pokušaju pasivne pokretljivosti vrata i ekstremiteta sa mogućim znacima mlitave ili spastične paralize ruku i nogu.
Pri dobroj kliničkoj orjentaciji pravovremena prva medicinska pomoć je od neprocjenjive važnosti za prevenciju mogućeg pogoršanja inicijalnog stanja povrede, pa se medicinski interveniše na licu mjesta postavljanjem plastične vratne kragne i postraničnom imobilizacijom glave sa posebnim pomoćnim ortopedskim sredstvom specijalnog kaiša, pažljivim prenošenjem imobilisanog na transportna sanitetska nosila, izvlačenje sa mjesta događaja do smještaja u sanitetskom reanimobilu u kom se preduzimaju odgovarajuće reanimacione procedure sve do prijema u hospitalnu zdravstvenu instituciju, najčešće kliničkog nivoa zdravstvene službe.
Neobično je važno saznanje o mehanizmu povređivanja, što je značajno za procjenu vrste i stepena ukazivanja promptne medicinske pomoći na licu mjesta.
Jedan od najtežih zadataka
Sudsko-medicinsko vještačenje posljedičnog invaliditeta i umanjenje životne aktivnosti, zbog polimorfizma trauma vrata, predstavlja jedan od najtežih zadataka sudskog vještaka medicinske struke, a posebno ortopeda i neurologa.
Lokalne promjene dovode do dezintegracije biološke vrijednosti organizma, što uslovjava pojačane napore u ostvarivanju osnovnih životnih potreba pri promjenama položaja tijela, poremećaju statike, obavjanju nervnih regulatornih mehanizama, funkcionisanju magistralnih krvnih sudova vrata, funkcijom okolnih organa i ekstremiteta, što sve smanjuje ukupni kvalitet života povrijeđenog.
Mnogobrojne životne potrebe zahtijevaju rotacione pokrete glave u ciju osmatranja prostora, pa su neophodne za životne funkcije i radne operacije na visini, promjeni položaja statike tijela, stabilnosti kičmenog stuba, efekata punog kapaciteta upotreba ekstremiteta pri upravjanju motornim vozilima i drugim fizičkim opterećenjima.
Činjenica da je 10 odsto smrtnih slučajeva posjedica saobraćajnih politrauma i izolovanih povreda vrata, može imati za posjedicu i krivičnu odgovornost zbog jekarske greške radi utvrđivanja profesionalnog previda simulirajućih povreda ili primjene pogrešnog liječenja. Svjesni nehat nastaje kada ljekar zna da do posjedica može doći, a nesvjesni nehat je kad ljekar nije znao, a morao je znati za teške i smrtne posjedice.
Povrede vrata u saobraćaju nastaju mehanizmima hiperekstenzije, fleksije i kompresije.
Pri sudaru dva putnička vozila najčešće su hiperekstenzione povrede vrata mehanizmom trzajnih sila ubrzanja (akceleracije) prednjeg i naglog usporenja (deceleracije) zadnjeg vozila. Pri ovom dolazi do prelaska praga elastičnosti zaštitnih elemenata vrata sa specifičnom kliničkom simptomatologijom za lokaciju, prirodu i vrstu oštećenja vrata.
Ako u vozilu nema naslona za glavu u akcidentu glava pada unazad, a hiperekstenzija se potencira odskokom sjedišta. Kada je glava okrenuta na stranu, gornja vilica se pomjera od donje vilice, usta se otvaraju, pa dolazi do istegnuća viličnih zglobova ili preloma donje vilice. Kod prestanka ubrzanja vozila glava odskače naprijed što se ubrzava kontrakcijom mišića, fleksora vrata sa efektima povećanja intenziteta traume. Naglo usporenje (deceleracija) u zadnjem autu pojačava pomjeranje glave naprijed koja udara u vjetrobran, volan i tablu za instrumente, pri čemu se putnički auto transformiše u kraće i visočije, pa se pored horizontalne, javlja i vertikalna komponenta koja gura putnika ka naviše i nazad, a glava pada u ekstenziju.
Upotreba sigurnosnih pojaseva je obavezna jer pri udarima sprečava pomjeranje tijela naprijed. Međutim, fiksirani grudni koš može da oteža oštećenje vrata što se nekada završavalo fatalno, na licu mjesta. Zato se kao prevencija u automobilima novijih generacija uvode tehničke inovacije od kojih je najpoznatije ugrađivanje vazdušnih jastuka.
Kod udara u kolovozni branik i prevrtanja automobila van kolovoza, sa padom u kanjon, kombinuju se mehanizmi ekstenzije, fleksije i kompresije vrata, pa se povrede multipliciraju i pojačavaju, te vezivanje sigurnosnog pojasa nije od bitnog značaja za ocjenjivanje stepena odgovornosti povrijeđenog putnika u procjeni učešća kod ostvarivanja nematerijalne štete sudskih postupaka.
Piše: prim, dr Vladimir Čarapić, ortoped
Add comment