Alergije na sunce

Alergija na sunce je reakcija imunog sistema gdje je okidač sunčevo zračenje. Najčešće se javlja u vidu crvenog osipa koji svrbi i lokalizovana je na dekolteu i potkoljenicama. U rijetkim slučajevima kožna reakcija je ozbiljnija, sa stvaran­jem koprivnjače ili malih bula i može se proširiti i na odjećom pokrivenu kožu! Okidač su reakcije u koži izloženoj suncu koje nisu do kraja razjašnjene. Organizam prepoznaje neke komponente suncem izmijenjene kože kao „strane” i aktivira odbranu imunog sistema na njih, stvarajući antitijela koja uništavaju ćelije kože, izazivajući pojavu promjena. Neke alergijske reakcije na sunce dešavaju se samo kod posebno osjetljivih osoba i uzrokovane su samo sa nekoliko kratkih momenata izlaganja suncu. Ne zna se zašto su neke osobe alergične na sunce, a neke ne, ali je primijećeno da kod nekih postoji nasljedna komponenta. Kod većine pacijenata sa alergijom na sunce, reakcije izaziva izlaganje gole kože jakom suncu, za vrijeme proljeća ili ljeta. Neki pak mogu imati alergije na sunce za vrijeme zimskih mjeseci, a kod nekih, sa ozbiljnijim oblikom, javljaju se čak i komponente svjetlosnog zračenja koje prolaze kroz sta­klo pri boravku u zatvorenom prostoru mogu izazvati alergije.

Dermatoze u čijoj kliničkoj slici dominira osjetljivost na UV zrake mogu se podijeliti u četiri grupe oboljenja:

1. Stečene idiopatske fotodermatoze

2. Genetske i metaboličke fotodermatoze

3. Fotosenzibilazacija ljekovima i hemijskim supstancama

4. Dermatoze koje se pogoršavaju pri izlaganju UV zračenju.

Neke od najčešćih alergija na sunce spadaju u grupu stečenih idiopatskih dermatoza:

1. Polimorfna svjetlosna erupcija (PSE) najčešće se pojavljuje kao osip koji svrbi i drugi je po učestalosti kožni prob­lem izazvan izlaganjem suncu, poslije najčešćeg – opekotina od sunca. Dešava se kod 10-15 % populacije, češće kod žena u ranom adolescentnom dobu, najčešće tokom proljeća i jese­ni, a najrjeđe zimi. U mnogim slučajevima „vraća” se svakog proljeća. Simptomi se uvijek pojavljuju za nekoliko minuta ili nekoliko časova od izlaganja suncu, na početku kao sitne papule (čvorići) koje postaju bjeličaste ili žućkaste na crvenoj podlozi. Mogu da se pojave i zaravnjeni plikovi, ali i sitni mjehurići, uopšte klinička slika je vrlo varijabilna – polimorfna! Inflamirani sitni krvni sudovi čine kožu crvenom i otečenom. Promjene zahvataju vrat, ramena, nadlanice i lice. Simptomi obično nestaju nakon nekoliko dana neizlaganja suncu.

2. Aktinički prurigo (lat. Prurigo actinica) obično se javlja kod djece i mladih adolescenata. Simptomi uključuju crvene, izdignute plakove i bule (mjehuri) koje svrbe, noduse (čvorovi) i ekskorijacije (ogrebotine) koji se mogu naći i na koži neizloženoj suncu. Ako bule puknu, mogu se stvoriti ragade (pukotine). Najčešće su zahvaćene usne koje su ispucale i hrapave (lat. cheilitis), obrazi, vrat, uši, ramena i ruke. Kod nekih pacijenata aktinički prurigo ostavlja ožiljke. Simptomi generalno započinju u ljeto i traju do kasno u jesen.

3. Hronični aktinički dermatitis (lat. dermatitis chronica actinica) izaziva plaže suve, inflamirane kože koja svrbi na licu, vlasištu, leđima, bočnim stranama vrata, gornjem dijelu grudnog koša i zadnjim stranama ruku i nadlanica. Velike površine kože zahvaćene promjenama mogu imati područja -„ostrvca” bez promjena. Ponekad se promjene mogu uočiti i na dlanovima i tabanima. Radi se o erupciji promjena koje traju. Simptomi su slični kao kod kontaknog dermatitisa. Oboljenje se često javlja kod starijih osoba koje rade ili provode veći dio vremena napolju, a 90% oboljelih je muškog pola!

4. Solarna urtikarija (med. urticaria esolare) počinje nakon nekoliko minuta od početka izlaganja suncu i javlja se u vidu koprivnjače, svraba i vezikula/bula (manjih i većih mjehura). Predstavlja, najvjerovatnije, reakciju preosjetljivosti I tipa na fotoalergen prisutan u koži ili cirkulaciji koji je nastao iz prekursora apsorpcijom svjetlosne energije određene talasne dužine. Zahvata i područja direktno izložena suncu i pokrivena odjećom. Dešava se obično kod odraslih i iščezava nakon sat vremena od prestanka izlaganja suncu.

FOTOSENZITIVNOST (GRUPA BOLESTI SA FOTOSENZIBILIZACIJOM LJEKOVIMA ILI HEMIKALIJAMA)

Neke hemikalije, ljekovi i medicinska sredstva mogu izazvati preosjetljivost kože na sunčevo zračenje (fotosenzitivnost!). Uslovno se ove bolesti mogu podijeliti na idiopatske (nepoznatog uzroka), uzrokovane endogenim i egzogenim fotosenzitivnim supstancama. U grupu egzogenih fotosenzitivnih reakcija spadaju upravo one nastale kombinovanim djelo­vanjem svjetlosti i egzogenog, spoljašnjeg agensa – hemikalije ili lijeka koji nadalje mogu izazvati fototoksične, fotoalergijske reakcije i bolesti kod kojih dolazi do vraćanja ili indukcije oboljenja djelovanjem egzogene fotosenzitivne supstancije (med. lupus eritematosus, pelagra i porfirija kutanea tarda). Fotosenzibilizator može biti sastojak šampona za kosu, losiona za tijelo, sredstva za zaštitu od sunca („sunscreen”), maslinovo ili kantarionovo ulje koje se tradicionalno upotrebljava za dobijanje ljepše boje pri izlaganju suncu, mnogi lijekovi koji se unose u injekcionom ili peroralnom obliku, ali i mnoge medicinske masti, kremovi, losioni, gelovi, koji se koriste u medicinske svrhe, pa čak i u dermatologiji. U većini slučajeva to nije „prava” alergija na sunce, tj. sunčevo zračenje samo po sebi nije „okidač” za nastajanje alergijske reakcije. Ipak, simp­tomi koji se javljaju na koži su slični, a kod pacijenata koji imaju alergiju na sunce, fotosenzitivnost samo pojačava izraženost kliničke slike.