Dr Željko Kalezić, specijalizant medikalne onkologije
Karcinom dojke predstavlja najčešću malignu bolest kod osoba ženskog pola. Prema podacima, u svijetu svake godine od karcinoma dojke oboli milion žena, a prema podacima Instituta za javno zdravlje Crne Gore karcinom dojke čini 25.5% svih maligih oboljenja kod žena (podatak dobijen iz Registra za maligne bolesti Crne Gore za 2013. godinu). Na osnovu podataka centra za prevenciju nezaraznih bolesti, te internih podataka Klinike za onkologiju, procijenjuje se da se na godišnjem nivou u Crnoj Gori dijagnostikuje između 350 i 400 novih slučajeva karcinoma dojke. Nekada je ovo oboljenje bilo češće kod žena starijih od 65 godina, ali se danas granica javljanja pomjera prema mlađoj životnoj dobi (sve veći broj žena mlađih od 45 godina sa dijagnostikovanim karcinomom dojke).
Ovako poražavajući podaci nameću potrebu da se poveća svijest žena o značaju preventivnih pregleda i velikoj važnosti njih samih o brizi za svoje zdravlje (značaj samopregleda)!
Šta treba da znamo o karcinomu dojke:
Karcinom dojke je potencijalno izlječivo oboljenje ukoliko se otkrije u ranom stadijumu! Ukoliko se verifikuje u ranom stadijumu šansa za izlječenje je 70% do 80%. Nastaje kada maligno transformisana ćelija dojke (maligni klon) izbjegne sve regulacione, supresivne i odbrambene mehanizme organizma i počne nekontrolisano da se dijeli i umnožava.
U tom inicijalnom stadijumu nastanka malignog klona i njenom početnom umnožavanju obično žena nema nikakve simptome, ali sa napredovanjem dolazi do morfoloških izmjena tkiva dojke koje verifikuju ili žene same prilikom samopregleda ili prilikom pregleda od strane njihovih ljekara. Ukoliko se na vrijeme ne otkrije tumorska ćelija može se širiti limfogeno (putem limfe) u regionalne limfatike ili hematogeno (putem krvi) u druge organe i tada nastaje lokalno uznapredovala bolest (pored tkiva dojke postojanje malignog tkiva u regionalnim limfaticima) ili metastatska bolest (prisutnost malignog tkiva u drugim organima), što bitno mijenja pristup u liječenju i prognozu ovih pacijentkinja.
Koji su to faktori rizika za nastanak karcinoma dojke koji ukoliko postoje treba da nas navedu da preuzmemo veću brigu za sebe i svoje zdravlje:
- Genetska predispozicija (nasljedna opterećenost) – postojanje karcinoma dojke u porodici (majka, sestre, tetke). Prema najnovijim istraživanjima 55-65% žena koje nasleđuju štetnu mutaciju BRCA 1 gena i oko 45% žena koje naslijede štetnu mutaciju BRCA 2 gena, razviće rak dojke do 70. godine života;
- Hormonska osnova (dokazano je češće javljanje karcinoma dojke kod žena sa ranom menarhom, kasnom menopuzom, kod žena koje nisu rađale ili su imali prvi porođaj u kasnijoj životnoj dobi – poslije tridesete godine, kod žena koje su duži vremenski period bile na estriogenoj terapiji);
- Faktori okoline (način ishrane, fizička aktivnost, pušenje, dugotrajna izloženost stresu).
Značaj samopregleda:
Kvalitetan samopregled povećava vjerovatnoću ranog otkrivanja karcinoma dojke, ali treba istaći da nije zamjena za specijalistički pregled mamografiju i ultrasonograski pregled!
Suština samopregleda jeste da svaka žena nauči strukturu svoje dojke i na taj način prepozna nove promjene u strukturi koje zahtijevaju posjetu ljekaru radi daljeg ispitivanja. Pregled treba raditi obično 7.-10. dana od menstrualnog krvarenja i to u sjedećem i ležećem položaju (na taj način se povećava vjerovatnoća da se određene promjene primijete i opipaju). Moraju se detaljno pregledati – palpirati (opipati) obije dojke i pazušne jame, kao i predio iznad ključne kosti, obratiti pažnja na kožu dojki i bradavicu. Tehniku samopregleda svakoj ženi može pokazati izabrani ljekar ili specijalista.
Pregled iziskuje svega desetak minuta, pa se postavlja pitanje da li žena može da izdvoji desetak minuta svoga vremena za sebe i svoje zdravlje?
Kada se žena mora javiti ljekaru za dalju dijagnostičku obradu?
Ukoliko žena tehnikom samopregleda primijeti promjene u strukturi dojke kao što su asimetrija u veličini dvije dojke, patološki naglašen venski crtež, otečenost dojke, izdvajanje čvorića, pojava iscjedka iz bradavice, pojava ulceracija ili perutanje kože dojke, otok kože dojke sa izgledom pomorandžine kore, uvećanje limfatika u pazušnim jamama ili u predjelu iznad ključne kosti… –alarm je za zabrinutost i vrijeme za posjetu ljekaru. Navedene promjene ne znače sigurnu dijagnozu karcinoma dojke ali zahtijevaju dalju dijagnostičku obradu i pregled ljekara specijaliste.
Kako se postavlja dijagnoza karcinoma dojke?
Za postavljanje dijagnoze da se radi o karcinomu dojke potreban je specijalistički pregled, upotreba različitih vizuelizacionih „imiging“ tehnika, a definitivna dijagnoza se postavlja bioptiranjem određene promjene i patohiostološke potvrde da se radi o karcinomu sa određivanjem statusa hormonskih receptora (estrogen, progesteron) i HER 2 receptore koji su važni za odluku o terapijskom modalitetu.
Kada i koliko često žena treba da radi ultrasonografske i mamogafske preglede dojke u sklopu programa za rano otkrivanje karcinoma dojke?
Kod žena od 25. do 40. godina života je indikovano da se rade ultrazvučni pregledi dojke. Mamografija u ovoj životnoj dobi radi se jedino ukoliko se kliničkim i ultrazvučnim pregledom verifikuju suspektne promjene (mamografsko snimanje nije toliko efikasno kod mlađih žena u odnosu na žene starije od 50 godina, jer se kod mlađih žena zbog veće gustine tkiva dojke promjene detektuju mnogo teže). Prema evropskom udruženju onkologa (ESMO) kod žena između 50. i 69. godine života mamografski pregled treba raditi na dvije godine. Mamografija se može raditi i kod žena između 40-49 godina, ali nije dokazan benefit na ukupno preživljavanje. Kod žena se genetskim (porodičnim) opterećenjem sa ili bez dokazane genske mutacije potrebne su češće kontrole (magnetna rezonanca ili mamografija jednom godišnje). Učestalog samih pregleda može odrediti i Vaš ljekar na osnovu kliničkog pregleda i uvida u prethodno odrađeni pregled odgovarajućom ”imaging” tehnikom.
Kako se liječi karcinom dojke?
Liječenje zavisi od stadijuma u kojem je bolest otkrivena, da li je bolest lokalna, lokalno uznapredovala ili metastatska. Procjena za primjenu adekvatnog terapijskog modaliteta (operacija, hemioterapija, radioterapija, hormonoterapija) vrši se na multidisciplinarnom Konzilijumu za dojku koji sačinjavaju grudni hirurg, onkolog i radioterapeut, prema potrebi i specijalista radiolog i patolog. Terapijski modalitet zavisi takodje i od menopauzalnog statusa kod žene, performans ststusa pacijentkinje. Dostupni modaliteti liječenja su: operacija (radikalna ili parcijalna mastektomija), hemoterapija koja se može primjenjivati sistemski, adjuvantno ili neoadjuvantno, radioterapija, target terapija (veliki napredak sa HER2 dualnom blokadom, potom CDK 4/6 inhibitori, PIK3CA inhibitori), hormonska terapija.
Predlog:
Karcinom dojke je potencijalno izlječivo oboljenje ukoliko se otkrije u ranom stadijumu. Zbog toga žena mora postati svjesna svoje uloge i važnosti u ranom otkrivanju istog (samopregled, redovni pregledi specijaliste, ultrazvučni, mamografski pregledi…). Ukoliko žena primijeti bilo kakve promjene u strukturi svoje dojke mora se odmah javiti svom ljekaru koji će napraviti plan za dalju dijagnostičku obradu u cilju isključivanja/potvrde da se radi/ne radi o karcinomu dojke…
Preuzmi brigu o sebi, neka ti svaki mjesec bude ružičasti oktobar!
Dodajte komentar