Ocjenjujući dosadašnji rad na sprovođenju Nacionalnog programa borbe protiv HIV/AIDS-a kao primjer dobre prakse i saradnje institucionalnog i nevladinog sektora, Ivana Vujović, predstavnica NVO „Juventas”, podsjetila je na učinak njene organizacije u procesu zadobijanja povjerenja pripadnika ciljnih grupa: zatvorenika, seksualnih radnika/-ca, intravenskih korisnika/-ca droga, populacije mladih, Roma, muškaraca koji upražnjavaju seksualne odnose sa prišadnicima istog pola.
FOKUSIRANOST NA PROBLEM STIGME I DISKRIMINACIJE OBOLJELIH
Podsjećanjem na etimologiju grčke riječi stigma koja je vezana za žigosanje drušveno nepodobnih osoba, obraćanje na temu „Stigma i diskriminacija u Crnoj gori” započeo je predstavnik nevladine organizacije „Montevita” (Bijelo Polje) dr Elvir Zvrko. Predrasude, strahovi, neodgovornost za liječenje, kao i različiti oblici stigme, između ostalih i institucionalne, predstavljaju okvir društveno nepoželjnog obrasca ponašanja čije bi prisustvo trebalo eliminisati iz prakse. Kada je u pitanju odbacivanje oboljelih od strane porodica, dr Zvrko je naveo da Crna Gora uglavnom spada u tolerantna društva u kojima ovakva pojava nije uobičajena. Međutim, stigmatizacija na poslu ili u oblasti sticanja obrazovanja, nažalost, ne pradstavlja raritet. Istraživanja u oblasti pojedinih populacionih grupa: žrtava bolesti, zdravstvenih radnika ali i pripadnika opšte populacije, mladih osoba, ukazuju na nedovoljno razvijenu toleranciju kada su u pitanju osobe sa HIV/AIDS-om. Dr Zvrko je, između ostalih naveo i podatke da, većina mladih ispitanika smatra da osobe oboljele od HIV/AIDS-a treba da budu izolovane u karantine, da djeca koja odrastaju u porodicama sa takvim roditeljima treba da budu izdvojena iz takve sredine i sl. Ukazujući na značaj institucionalizovanja borbe protiv ove pojave, istakao je i smisao sprovođenja ovog programa koji se ogleda jačanju sistema prevencije širenja infekcije u društvu.
Situacija u vezi sa statusom epidemije HIV/AIDS-a u Crnoj Gori pokazuje se kao, s jedne strane, sve bolja, a sa druge, kao sve komplikovanija, kazao je doc. dr Boban Mugoša prilikom obraćanja u toku radnog dijela Simpozijuma. Nizak nivo epidemije u opštoj populaciji Crne Gore, ali povećana prevalenca obolijevanja u okviru rizičnih populacionih grupa, pokazatelji su stanja infekcije u Crnoj Gori. Dostupnost tačnih i preciznih podataka o testiranju, o savjetovanjima za testiranje i liječenje, o liječenju i sprovođenju istraživanja koja se odnose na stavove, ponašanje i prevalencu u postojećim grupama koje nose rizik od pojave epidemije, spadaju u osnovne zahtjeve koje je, po mišljenju dr Mugoše, neophodno sprovesti u crnogorskom sistemu zaštite zdravlja. Upoređujući podatke svjetske statistike vezane za infekciju HIV-om sa podacima koji su dostupni na domaćem terenu, dr Mugoša je naveo da Crna Gora trenutno spada u zemlje sa niskom prevalencom obolijevanja, ali i u zemlje sa najniže izraženim odzivom za testiranje na prisustvo virusa. Povjerljivo savjetovanje i testiranje, programi smanjenja štete, te jačanje uvida u stanje infekcije u rizičnim grupama, predstavljaju osnovne pomake u kontroli širenja virusa u Crnoj Gori sprovedenoj na institucionalnom nivou u periodu od 2005-2010. godine.
Specifičnosti nadzora druge generacije HIV infekcije u Crnoj Gori predstavio je dr Rajko Strahinja. Pouzdanost i upotpunjenost podataka koji su dostupni u vezi sa infekcijom predstavljaju neke od osnovnih zahtjeva ovakvih programa. Prednost novog strategijskog pristupa nadzoru infekcije, prema riječima dr Strahinje, ogleda se u prevazilaženju isključivo pasivnog pristupa obezbjeđivanju podataka o zdravstveno ugroženim osobama, inovacija resursa, obezbjeđivanje ciljanog pristupa, što omogućava dobijanje preciznijih podataka o prisustvu infekcije u rizičnim grupama, praćenje stanja na terenu, uključivanje civilnog sektora u sprovođenje aktivnosti u vezi sa identifikovanjem ugroženih, kao i upoređivanje i primjena podataka u planiranju programa borbe sa epidemijom. Dr Strahinja je ovom prilikom podsjetio na brojna istraživanja u posebnim populacionim grupama koja su u tom cilju sprovedena u periodu 2005-2010. godine.
Institucija koja ujednačenim kadrovskim resursima sprovodi program zdravstvene zaštite osoba ugroženih HIV/AIDS-om, a čiji se obim usluga u periodu 2001-2010. godine povećao čak 10 puta, jedina je u Crnoj Gori koja funkcioniše na jednom centralizovnom nivou a riječ je o Klinici za infektivne bolesti Kliničkog centra Crne Gore. Direktorica Klinike dr Brankica Dupanović, predstavila je metodologiju rada, individualizovanost pristupa i statistiku koja se odnosi na broj pacijenata ove zdravstvene ustanove. Trenutno se antiretroviralno tretira 35 oboljelih osoba. Tokom posljednje dvije godine dijagnostikovana su 24 nova slučaja obolijevanja, a u načinu prenosa bolesti dominira transmisija seksualnim putem (83%). Među pacijentima, saopštila je dr Dupanović, nalazi se i dvoje djece, od kojih se jedno tretira antiretroviralno.
Mreža savjetovališta o HIV/AIDS-u u crnogorskom zdravstvenom sistemu predstavlja inovativni program zdravstvene zaštite koji se sprovodi u cilju edukovanja i preveniranja posljedica bolesti i širenja infekcije HIV-om. Sedam domova zdravlja uključeno je u ovaj program, a povećanje broja dijagnostikovanih slučajeva jedan je od pokazatelja jačanja povjerenja u ovu instituciju. Predstavnica Instituta za javno zdravlje, ustanove odgovorne za pokretanje ovog projekta, dr Aleksandra Marjanović, ukazala je na iskustvo funkcionisanja savjetovališta. Obavljanje razgovora prije i nakon sprovođenja testiranja, pružanje podrške osobama oboljelim od HIV-a i promov-isanje promjene rizičnog ponašanja, neke su od prioritetnih aktivnosti koje se sprovode na ovom nivou zdravstvene zaštite.
NEKA OD ISKUSTAVA IZ REGIONA
Dvojica italijanskih stručnjaka koji su referentnost Simpozijuma prenijeli na međunarodni nivo govorili su o ilogenezi i savremenim pristupima u terapiji pacijenata ugroženih HIV/AIDS-om. Neke od poruka koje su se izdvojile kao zajedničke bile su neophodnost obezbjeđivanja dostupnosti informacija u vezi sa brojem oboljelih i njihovim ponašanjem, te obezbjeđivanje što posvećenijeg pristupa svakom pojedinačnom pacijentu. Dr Masimo Ćikozi, epidemiolog Nacionalnog instituta za zdravlje u Rimu, govorio je o frekvenciji i načinima interakcije pojedinih struja rasprostiranja HIV/AIDS-a u svijetu. Zemlje Južne Afrike, Rusija, Turska, zemlje njihovog okruženja, te zemlje Zapadne Evrope sačinjavaju posebne domene kada je u pitanju ilogeneza ove bolesti u svijetu. Dominantan način prenošenja zaraze predstavlja seksualna transmisija, a kada je u pitanju Crna Gora ne primjećuje se diferentnost u odnosu na globalne trendove ponašanja epidemije (osim, naravno, kada je u pitanju stopa prevalencije). Dr Nikolo Petrosilo, infektolog Nacionalnog instituta „Lazaro Spalanzani” u Rimu, ukazao je na karakteristike savremenog terapijskog pristupa tretmanu oboljelih od HIV-a. Od 1987. godine, tačnije od trenutka uvođenja retroviralne terapije u liječenje ove grupe pacijenata, dosta se napredovalo u njenoj modernizaciji. Ovo se prije svega odnosi na stvaranje uslova za poboljšanje kvaliteta života pacijenata uslovljeno redukcijom broja dnevnih doza lijeka. Postalo je moguće jednako efektivno intervenisati uzimanjem jedne dnevne doze lijeka u toku određenog perioda liječenja kao što je to ranije ostvarivano uzimanjem čak po 20 dnevnih doza lijeka uz obavezno ispijanje po 3 litra tečnosti. Osnovni problemi koji se danas javljaju u vezi sa kvalitetom ljekova, naveo je dr Petrosilo, jesu toksičnost i nedovoljan nivo penetracije u centralni nervni sistem. Ističući brojne značajne efekte terapije, on je ovom prilikom podvukao značaj ranog otkrivanja bolesti i podvrgavanja tretmanu, a kao ne manje važnu, istakao je potrebu za institucionalizovanjem borbe protiv ove epidemije.
Add comment